Bir çocuğu eğitmenin en güzel yollarından biri olarak tanımlanan ‘iskele ebeveynlik’ prosedürü, ebeveynliğe bakış açınızı değiştirebilir. Pekala, Çocuk eğitmenin en âlâ yolu: İskele ebeveynlik nedir?
İSKELE EBEVEYNLİK NEDİR?
1976 yılında Amerikalı psikolog Jerome Bruner, ‘iskele’ metaforunu çocuk yetiştirmeyle ilgili kullanan birinci isim olmuştu. İşbirlikçi öğrenme olarak açıkladığı bu kavram, bir ebeveynin ya da öğretmenin çocuğa yeni bir marifet öğretirken rehberlik etmesini ve çocuk bu marifete hakim olduktan sonra talimatlarını durdurmasını söz ediyordu.
Bir iskele olarak ebeveyn metaforu görsel, sezgisel ve kolay bir kavram olarak açıklanıyor. Bir çocuğu bağımsızlığa yönlendiren bir otorite figürünü temel alan bu yaklaşım, yalnızca eğitim bağlamında değil; duygusal, toplumsal ve davranışsal bağlamda da ebeveyn rehberliğini tekrar tanımlıyor.
İSKELE EBEVEYNLİK METODU NEDİR?
İskele ebeveynlik modeli, çocuğu bir ‘bina’ olarak, ebeveyni ise onu çevreleyen yapı iskelesi olarak düşünür. Buradaki dayanak yapısı olarak ebeveyn, çocuğun muhakkak bir tarafta yahut belli bir usulde büyümesini engellemek değil, onun gelişimi için yapı takviyesi sağlamaktır. Yapının inşası için temel ögelerden biri olan iskele, bina ile tıpkı süratte yükselir. Yapının birinci basamaklarında, sağlam bir temel oluşturan kesimlerin imali için iskele daha geniş ve daha ayrıntılıdır ve bina yükseldikçe, iskele daha az değerli hale gelir.
Binanın bir modülünde sorun oluştuğunda, bu probleme süratlice ulaşabilmek ve sorunun çözülebilmesi için iskele orada hazır bulunur. Bina tamamlandığında ve büsbütün kendi başına ayakta durmaya hazır olduğunda, ebeveyn iskelesi oradan çekilebilir. Binanın tüm kısımları tıpkı anda tamamlanmayabilir de, o vakit iskele her seferinde bir kısım aşağı da inebilir ve gereksinim duyulursa, iskele tekrar üst çıkabilir.
İskele ebeveynlik modeli, dayanak ve cesaretlendirmeyi temel alır. Bu sütunlara güvenerek, çocukların kendilerine olan itimadını, öz hürmetini ve başa çıkma hünerlerini artırabilir ve böylelikle kendilerini destekleyen, sağlam yetişkinler haline gelmelerini sağlayabilirsiniz. Böylelikle çocuk da, ileride bir oburu için iskele olabilecek güçte bir yetişkine dönüşmüş olur.
İSKELE EBEVEYNLİĞİN 3 ANA KATMANI
1- İSKELENİN YAPISI
İskelenin temelindeki tüm altyapı, genel yapıyı oluşturan kıymetli modüllerdir. Ebeveynlikte bunların günlük rutinler, bağlantı stilleri, konut kuralları, düşünme biçimleri olduğu söylenebilir. Çocuklar için temelden yapılandırılmış bir konut ortamı oluşturmak çok kıymetlidir, bunun için de çocukların inanç duygusu için hayati kıymete sahip rutinler gözetilmelidir. Yemek ve uyku saatleri, Pazar kahvaltısı üzere aile bağları ritüelleri ve kuralları esnetme sonları, ebeveynlerin mevcudiyetini ve gündelik rutinlere iştirakini gerektirir. Bu biçimde yapılandırılmış bir ortam sağladığınızda, başarılı bir yetişkin olmanın gerekli bir bileşeni olan ‘istikrar’ için de rol model oluşturmuş olursunuz.
2- İSKELENİN TAKVİYE GÜCÜ
Çocuklar duygusal empati ve onaylama ile desteklenmelidir; daha da kıymetlisi, çocukların hisleri yargılanmamalı yahut reddedilmemelidir. Çocuğunuzun hislerini duyduğunuzu söz edin ve kabul edin. Ebeveynler çocuklara ‘ağlayacak bir şey yok, korkacak bir şey yok’ dediklerinde, bu onların hislerini geçersiz kılar ve kendilerinden temel seviyede kuşku duymalarına neden olur.
Çocukların hissettikleri yanlış değildir, nasılsa öyledir ve kabul görmelidir. Hislerini isimlendirmeyi ve bunları ebeveynleriyle açıkça konuşabilmeyi öğrenen çocuklar, reddedilme ve gibisi sıkıntı hislerle baş etmeyi çok daha âlâ öğrenirler. Hislerinin farkında olarak ve kabul görerek büyüyen çocuklarda, anksiyete ve depresyon üzere ruhsal problemler geliştirme riski de daha azdır. Takviye vermek, gerektiğinde müdahale etmeyi de gerektirir. Çocuğunuzun bir öğretmene ya da bir terapiste muhtaçlığı varsa, bir uzmandan dayanak almak için durumun daha da berbatlaşmasını beklememeniz gerekir. Destekçi iskele olarak talimatlar da vermeniz gerekebilir lakin çocuğunuza koçluk yapmakla birtakım işleri onun yerine üstlenip yapmanız birebir şey değildir.
3- İSKELENiN TEŞViK GÜCÜ
Dozu güzel ayarlanmış bir teşvik, çocuğunuzu nazikçe yeni şeyler denemeye ve risk almaya yönlendirir. Çocuklar başarısız olduklarında –aslında ileride mecburen yapacakları gibi- olanların nedeni üzerinde konuşarak gelecekteki cüretlerini teşvik edin. Neyin yanlış gittiği, neleri iyileştirebilecekleri bilgisiyle güçlendirilen çocuklar tekrar bisiklete, sahneye yahut alana geri dönme konusunda heyecanlanacaklardır. Çocuklarınızı başarısızlık riskini almaya teşvik etmediğinizde, onlara korkmayı ve bağımlı olmayı öğretmiş olursunuz.
