Bağımlığın tarifi nedir?
Bağımlılık sendromu tarifi birinci defa alkol için yapılmış ve Alkol Bağımlılığı Sendromu (ABS) olarak tanımlanmıştır. Sendromun tarifi yapılmış 6 başka elemanı vardır. Bunların her birinin bağımlılık süreci içinde başka bir kıymet ve tesire sahip olduğu kabul edilmektedir. Sendromu oluşturan elemanlardan her birinin kişisel ve kültürel etmenlerle değişik bir görünüme bürünebileceği gerçeği de akılda tutulmalıdır.
Bağımlılığın ana yapıları nelerdir?
Maddeye Toleransın Artması :Toleransın görünümü ya hususun tekrarlayan dozlarla kullanımına karşın ortaya çıkan tesirin beklenenden / her zamankinden daha az olması ya da her zamanki “aynı etki”nin sağlanabilmesi için unsurun daha yüksek ölçüde tüketilmesi gereği biçiminde olur.
Tekrarlayan Kesilme Belirtileri : Bu olgu bir evvelkiyle yakından ilişkilidir. Ekseriyetle hususun yokluğunu ve/ yahut her zamanki dozun altında bir dozun alındığı periyodu izleyerek ve ona bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Kesilme belirtilerinin ortaya çıkışındaki zamanlama ve belirtilerin şiddeti, kullanılan unsura / bağımlılık tipine bağlıdır.
Maddenin Dürtüsel Alımı Ve Öznel Farkında Oluşluk : Zihinsel olarak birey, kullandığı husus ile ağır bir meşguliyet halinde olup, hususun onun ruhsallığında yol açtığı değişiklikleri düşünmekte giderek hızlanan bir formda hususun teminine yönelmektedir.
Madde Arama Davranışının Yoğunluğu: Bağımlılığın gelişmesini takiben, birey için yalnızca ilgili unsurun temin edilmesi/edilebilmesi bile tek başına özgül ve kıymetli bir mana söz etmektedir. Günlük davranış repertuarı giderek azalmış ve birinci planda “madde kullanma” davranışı olmak üzere birkaç davranışa indirgenmiştir. Bu daralma ve sınırlanmaya bağlı olarak ferdi ve toplumsal sorumluluklar, roller, ödevler vb. ikinci, üçüncü vs. plana itilmek zorunda kalmıştır.
Kesilme Belirtilerinin Iyilettirilmesi/Önlenmesi : Kesilme belirtileri ile bir kere “tanışan” birey, sonraki adımda bunların maddeyi kullanmak suretiyle nasıl değiştiğini ve etkilendiğini öğrenmektedir. Bu öğrenmeye bağlı olarak, kesilmeyi etkileyen/değiştiren davranış yerleşik hale gelerek, bir davranış kalıbı olarak kesilmenin denetlenmesinde kullanılır olmaktadır. Örneğin ileri alkol bağımlıları, biraz az içmek değerine da olsa sonraki sabah için uygun bir ölçüsü ayırmaktadırlar.
Madde Kullanım Repertuarının Daralması : Bağımlılığının ilerlemesiyle husus kullanma davranışı günlük davranış repertuarı içinde giderek daha da “stereotipik” hale gelmektedir. Bunun en bilinen örneği alkol tipi bağımlılıkta gözlenmektedir. Toplumsal içici için alkol kullanma davranışının vakit açısından bir düzensizliği vardır. Bazan bir kokteylden başkasına, bazan birkaç gün üstüste içme biçiminde, bazan da zaten oluşan uzun ortalar ile içmektedir. Meğer bağımlılığa hakikat gelişen içme biçiminde, içme davranışı haftalık / günlük tekrarlara dönüşmek suretiyle stereotipik bir hal alarak adeta muhakkak, vilayetle de tekrarlanan “günlük aktivite” görünümündedir. İçme davranışı gün içinde vakitle sonlu ve şaşmayan bir rutin halindedir.
Ülkemizde çocuk ve ergenlerde en çok kullanılan uyuşturucu hususlar nelerdir?
Ülkemizde yapılan bütün çalışmalar en sık olarak kullanılan uyuşturucu unsurun esrar olduğunu göstermektedir. Esrar bilhassa ruhsal bağımlılık yapabilen bir unsurdur. Fakat bağımlılık potansiyeli öteki unsurlar ile karşılaştırıldığı vakit daha düşüktür. Ülkemizde çeşitli bölgelerde klâsik olarak esrar kullanımı olduğu .bilinmektedir. Öte yandan esrar hakkında bağımlılık yapmadığına ait yaygın bir kanı vardır. Oluşturduğu fizikî tesirler başkalarına nazaran daha geç ortaya çıkmakta ve daha düşük oranda ziyan vermektedir. Bu nedenle esrarın gençler ortasında daha korkusuzca kullanıldığı düşünülebilir. Halbuki üstte belirtildiği üzere esrar fizikî değil lakin ruhsal bağımlılık yapabilen bir unsurdur. Son yıllarda bilhassa bölgemizde sentetik esrar (bonzai, jameka) kullanımı artış göstermektedir. Bu unsurlar esrarın bağımlılık özellikleri gösterdiği üzere sentetik yapılarından ötürü hayati tehlikeye varacak noktada bedene ziyan vermektedir.
İkinci sırada en sık olarak kullanılan uyuşturucu husus, uçucular ismi altında toplayabileceğimiz hususlardır. Bunlar ortasında Bally, UHU üzere yapıştırıcılar, Tiner üzere çözücüler ve akaryakıt, gaz üzere uçucu unsurları sayabiliriz. Uçucu unsurlar içinde bilhassa Tiner ve Bally en sık kullanılanlardır. Bunlar çok çarçabuk her yerde bulunabilmekte ve isteyen herkes tarafından satın alınabilmektedir. Bu hususlar küçük yaşlarda kullanılmaya başlanılan unsurlardır. Beyin üstüne direkt toksik tesirleri olması nedeni ile, küçük yaşlarda kullanılması sonucu çok önemli sonuçlar ortaya çıkabilir.
Sentetik uyuşturucular ismi altında toplanan unsurlardan ecstasy (metamfetamin) kullanımı ülkemizde giderek yaygınlaşmaktadır. Ecstasy bilhassa ekonomik durumu daha yeterli olan toplumsal kesitlerde, cümbüş maksadı ile kullanılmaktadır. Bu unsur epey yüksek fiyatlar ile satılmaktadır. Tüm dünyada uzun yıllardır kullanılan bir unsur olan LSD kullanımı ülkemizde çok yaygın değildir. Fakat aşikâr birtakım bölümlerde bilhassa deneme gayesi ile kullanılmaktadır. Temin edilmesi epeyce zordur.
Sıklıkla kullanılan öbür uyuşturucu hususlar sırası ile eroin ve kokaindir. Hayatları boyunca en az bir defa eroin kullanan öğrencilerin oranı %0.8 olarak saptanmıştır (?). Eroin ülkemizde en yaygın kullanılan “hard drug” özelliğini taşımaktadır. Başka ülkeler ile karşılaştırıldığında yaygınlık oranı çok daha düşük olmakla birlikte eroin kullanımı kişi ve toplum için epey önemli sonuçlar doğurabilmektedir. Zira eroinin bağımlılık yapan tesiri çok yüksektir. Kısa müddet içinde kişi bağımlı hale gelebilmektedir. Bu nedenle bir sefer denemek için kullanımı bile tehlikeler yaratabilmektedir. Eroin bağımlılığının tedavisi epey güçtür. Bağımlılarının topluma getirdiği yük yüksektir. Başka bağımlılık potansiyeli yüksek olan unsurlar ile karşılaştırıldığında eroinin fiyatı ülkemizde epeyce düşüktür.
Madde bağımlılığına yol açan risk faktörleri nelerdir?
Cinsiyet: Yapılan tüm çalışmalarda erkeklerin daha çok husus kullandıkları görülmektedir
Sosyoekonomik durum:Dünyada yapılan çalışmalar uyuşturucu husus bağımlılığının daha çok fakir bölümlerde olduğunu göstermektedir. Daha yüksek sosyoekonomik seviyede kullanım oranlarının düştüğü belirtilmiştir. Fakat bilhassa uyarıcı olarak nitelenen hususlar ve cümbüş emelli kullanılan sentetik hususlar yüksek sosyoekonomik sınıf tarafından kullanılmaktadır. Ülkemizde yapılan çalışmaların çoğunluğu toplumun çeşitli kesitlerini yansıtmaktan uzaktır.
Aile:Ailenin ve aile özelliklerinin uyuşturucu kullanımdaki değeri küçümsenemez. Bilhassa başka yaşayan, boşanmış aile çocuklarında, aile içi irtibatın bozuk olduğu ortamlarda unsur kullanımının daha yüksek olduğu bildirilmiştir. Husus kullanan şahısların babalarında daha sıklıkla ağır alkol ya da unsur kullanımı saptanmıştır.
Psikiyatrik hastalık: Madde kullanımı öncesinde bilhassa Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu, Davranış Bozuklukları, Depresyon ve Özgüven sıkıntıları unsur kullanımı ve bağımlılığa yer hazırlamaktadır.
Okul başarısı: Madde kullanan öğrencilerin okul başarılan daha düşük olarak bulunmuştur. Birebir formda okul devamsızlıkları da daha fazladır. Lakin burada iki türlü yorum yapılabilir. Birincisi, unsur kullanımının okul muvaffakiyetini düşürdüğü, ikincisi ise okula devamı ve okul başarısı düşük öğrencilerde unsur kullanımının yüksek olduğu biçiminde yorumlanabilir. Her ikisi de bu durumu etkiliyor üzere görülmektedir.
Madde Kullanımından Uzak Tutacak Faktörler Nelerdir?
Güçlü ve müspet aile bağları, Ebeveynlerin çocuklarının arkadaşları ve neler yaptıklarından haberdar olması, Aile içi kuralların açık olması ve herkesin bunlara uyması, Ebeveynlerin çocuklarının ömürlerine ilgili olmaları, Okulda başarılı olma, Okul, kulüpler üzere kurumlarla kurulmuş güçlü bir bağ, Uyuşturucu kullanımı ile ilgili yanlışsız bilgilenme yapılması gelir.
Aileler hangi durumlarda çocuklarından şüphelenmelidir?
Uyuşturucu unsur kullanmaya başlayan gençlerde birinci gözlenen değişiklik etraflarında yapmış oldukları değişikliklerdir. Eski arkadaşlıkların yerini yeni arkadaşlar alır. Çoklukla okul içerisinde maddeyi rahatlıkla bulabileceği şahıslarla arkadaşlık etmeye başlar. Duygusal olarak değişkendir. Kimi vakit sevinçli, kimi vakit öfkeli ve huzursuz olabilir. Daha evvel okulda çok düzgün muvaffakiyet gösteren bir öğrenci iken başarısı düşük bir öğrenci haline gelmiş olabilir. . Konutta iken tek başına kalmaya başlamıştır. Odasının kapısını kilitleyip hiç dışarı çıkmak istemez. Aile ile olan ilgilerini mümkün olduğunca kısıtlı tutmaya başlar, meskende daha az vakit geçirmek ister. Her zamankinden fazla para harcamaya başlar. Kendine olan bakımı azalmıştır. Sonluluk, gerginlik ve şahıslar ortası alakalarda meseleler yaşanmaya başlar. Dalgınlık ve dikkatsizlik artar.
Madde kullanımında ailelerin genel tavırları neler olmalıdır?
Çevreyi Değiştirin: Yakınlarınızın husus, alkol kullanılan ortamlardabulunması tekrar kullanma isteğinin ortaya çıkmasına ve kaymaya sebep olabilir. Ortam değişikliği, hatırlatıcılardan uzak kalmak ismine faydalı olabilir.
Olumlu Yanlarını Destekleyin: Ödüllendirilen, takdir edilen davranışların gelecekte tekrar edilme mümkünlüğü daha yüksektir. Onları motive etmek ismine olumlu yanlarını takdir edin.
Sınırlarınızı Belirleyin: Aile içi ilgilerde ve ebeveyn-çocuk ortasındaki alakalarda hudutların net olması meçhullüğü azaltır ve uyuşmazlıkları ortadan kaldırmamıza yardımcı olur
Onların Seçimlerine Müsaade Verin: Konulan kuralların devamlılığını sağlamanın bir öbür yolu da seçenek sunmaktır.
Sorumluluk Verin.
Sağlıklı İrtibat Kurun.
Çocuğunuzla Tartışmaktan Kaçınmayın: Tartışma ve çatışma ekseriyetle kaçınılması gereken bir durum olarak görülür. Çatışma bir kusurun değil, üstesinden gelinmesi gereken bir durumun habercisidir. Yeni öğrenmelere ve ilgiyi geliştirmeye imkan sağlar. Tahminen de ailede gerekli olan değişim için fırsat sunar.
