Dürtü denetim bozuklukları çoklukla çocukluk yahut ergenlik periyodunda ortaya çıkar. Erkekler dürtü denetim bozukluğuna kızlara nazaran daha yatkındır. Genetik eğilim, kronik uyuşturucu ve alkol kullanımı, travma, istismar, şiddete ve saldırganlığa maruz kalma üzere faktörler tetikleyicidir. Pekala, çocuklarda dürtü denetim bozukluğu nedir? Teşhis kriterleri nelerdir? Bilinmesi gerekenleri haberimizde sizler için derledik….
DÜRTÜ DENETİM BOZUKLUĞU NEDİR?
Dürtü her bireyi aksiyona geçiren bir hareket olsa da bunu denetim edememek, kendine pürüz olamama noktasına gelmek dürtü denetim bozukluğu olarak nitelendirilir. Dürtü denetim bozukluğu olan bir kişi, diğerlerinin haklarını ihlal edebilecek yahut toplumsal normlarla çatışma yaratabilecek bir şey yapmak için ani ve güçlü bir dürtüye karşı koyamaz. Bu dürtüsel davranışlar tekrar tekrar, süratli bir halde ve bu davranışın sonuçları dikkate alınmadan ortaya çıkabilir.
Başlıca dürtü denetim bozuklukları şunlardır:
Aralıklı patlayıcı bozukluk
Kişilere yönelik önemli ataklar ya da mülke ziyan vermeyle sonuçlanan agresif dürtülerin kontrol zahmeti ile karakterizedir. Saldırganlık davranışı rastgele bir gerilim faktörü ile açıklanamayacak kadar büyüktür. Ataklar (epizotlar) dakikalar yada saatler sürebilir lakin sonrasında ekseriyetle pişmanlık duygusu yada kişinin kendini suçlaması izler. Ataklar ortasında genelleşmiş dürtüsellik yada saldırganlık işaretleri yoktur. Erkeklerde bayanlardan daha sık görülür.
Kleptomani (Çalma hastalığı)
Gerekli olmayan şeylerin dürtüsel ve gereksiz olarak çalınması kleptomaniyi karakterize eder. Kleptomanisi olan şahısların ekseriyetle çaldıkları malı alacak paraları olmasına karşın çalmaktadırlar. Kleptomanide de aksiyondan evvel artan şiddetli bir tansiyon, çalma davranışı sırasında ağır bir hoşnutluk, heyecan yada haz duygusu, çalma davranışı sonrasında ise ağır bir pişmanlık yada suçluluk duygusu sık görülür. Çocuklarda yalnızca kleptomani görülmesi ender olmakla birlikte daha çok öteki psikiyatrik rahatsızlıklar ile birlikte görülmesi sıktır.
Foto: shutterstock
Piromani (Kasıtlı yangın çıkarma hastalığı)
Genelde ebeveynin olmadığı vakitler olmak üzere çocuk olur olmaz ateş yakıp yangın çıkarmaktan kendini alamaz. Bu durum olağan gelişim esnasında görülen çocukların ateşe olan ilgisinden çok şiddetli derecededir. Ateşe vermeden evvel affektif uyarılma, ateş ve itfayecilik ile ilgili eşyalara hayranlık duyma, ilgilenme ve merak duyma sık görülür. Ateş yakmak, yada sonrasında yanma hareketine tanıklık etmekten haz duyma, zevk alma ve rahatlama ile karakterizedir. Erkeklerde bayanlara oranla çok daha sıktır.
Patolojik Kumar Oynama
Bu durum genelde öbür psikiyatrik rahatsızlıklarla bir arada görülmekle bir arada, yalnızca kumar oynamaktan kendini alamama biçiminde ise bu çeşit bir dürtü denetim bozukluğundan bahsedebilriz. Tekrarlayıcı ve ısrarcı bir biçimde maladaftif usulde kumar oynama davranışı ile karakterizedir ve davranım bozukluğunun eşlik ettiği biçimiyle çocuklarda daha çok görülür.
Trikotillomani (Saç yolma hastalığı)
Fark edilir saç kaybı ile sonuçlanacak derecede tekrarlayıcı olarak çekilerek saç koparma davranışlarının varlığı ile karakterizedir. Saç çekmeden evvel artan tansiyon hissi, saç koparma sırasında yaşanan haz, doyum ve rahatlama duygusu bu hastalığın öteki özellikleridir. Bayanlarda daha sık görülmektedir. Anne ve çocuk ortasındaki münasebet bozuklukları, yalnız kalma korkusu, yakın vakitte yaşanmış bir kayıp hikayesi sıklıkla duruma eşlik eden kritik etmenlerdir. Sıklıkla saç yolma olsa da kaşlar, kirpikler, sakal ya da genital bölge kılları en çok yolunanlardır.
Dürtü denetim bozukluklarının tedavisi genelde içgörü kazandırmaya yönelik psikoterapi halinde uygulanabilir. Bu durumun şiddetine nazaran gerekirse ilaç tedavisi yapılmalıdır. Eşlik eden psikiyatrik bir durumun tedavisi değerlidir. Birebir vakitte okul ile işbirliği değerlidir. Anne babalara yapılacak danışmanlık ile çocukların bu durumdan kurtulmaları kolaylaşmaktadır.
DÜRTÜ DENETİM BOZUKLUĞU TEŞHİS KRİTERLERİ
– Kendileri yada öbürleri için ziyan verici kimi hareketleri yapmak konusundaki dürtü ya da tahriklere direnemezler.
– Aksiyonu gerçekleştirmeden evvel giderek artan bir tansiyon yada uyarılma duygusu hissederler.
– Aksiyonu uygularken zevk, memnuniyet yada rahatlama hissederler.
– Aksiyondan çabucak sonra gerçek pişmanlık, kendini kınama yada suçluluk duyabilirler.
Psikodinamik, biyolojik ve psikososyal etkenler bu hastalıkların etyolojisinde rol oynamaktadır. Kimi hastalarda olağandışı EEG sonuçları karışık serebral dominansi yahut silik nörolojik bulgular dikkati çekebilmektedir. Alkol kullanımı bu bireylerin dürtü kontrolünü daha da güçleştirmektedir.
