Çocuklarda Kaka Tutma Problemi
Çocukların birçoğunda, bilhassa 2-4 yaş aralığında kaka tutma sorunu sıkça görülmektedir. Tuvalet eğitiminin kazanıldığı bu yaş aralığında çevresel ve ruhsal faktörler çocuğu etkilemektedir. Anal periyotta olan çocuk dışkılamayı, yitirme, bedeninden bir kesimin kopması biçiminde algılar. Böylece durum korkutucu bir hal alabilir. Kaka tutma sorununun altında birçok faktör yer alır. Örneğin çocuk tuvaleti büyük ve korkutucu olarak algılayabilir. Erişkinler için yersiz olan bu kaygılar, çocuklar için hayatı zorlaştıran endişelerdir.
Çocuklar çoklukla acı veren bir tuvalet tecrübesi sonrası kaka tutma eğilimindedir. Ve çocuğun tutma davranışı bir kısır döngüye girerek kronikleşmeye başlar.
Kısır döngü nedir?
Çocuk kaka tutmaya acı verici bir tecrübe sonrasında başlar.
“Kaka yaptığımda acıyacak” niyeti oluşur.
Çocuk kakasını tuttuğu için de kabız olur.
Sonrasında sahiden acı yaşar.
Bu döngü birbirini tekrarlar.
Peki Neden Olur?
Çocuklarda sık görülen bu durumun birçok nedeni olabilir. Bu nedenler ruhsal ya da çevreseldir. Bilhassa anne-baba ve bakım veren öteki erişkinlerin tavrı epeyce tesirlidir. Kaka tutma sorunu, tuvalet alışkanlığı kazandırılmadan evvel görülebildiği üzere kazandırıldıktan sonra da görülebilir.
- – Anne-babaların denetim duygusu çok ağır olduğunda, çocuklar bu denetim gereksinimini kaka, yemek yeme, uyku üzerinden gösterirler. Vücuttan gelen sinyallerini “kontrol bende” diyerek denetim ederler.
- – Daha çok 2-4 yaş ortasında görülen bu sorun, çocuğun özerklik, bağımsızlık sembolüdür. “Benim istediğim olacak, denetim bende, kakaya hakimim” bildirisi verir.
- – Çocuk klozeti büyük ve içine düşülebilir olarak algılıyor olabilir.
- – Çocuk tuvalet eğitimi için erken periyotta zorlanmış olabilir.
- – Ebeveynlerin tavrı ısrarcı ya da cezalandırıcı/otoriter ise çocuk bu yolla kendini söz ediyor ve ispatlıyor olabilir. Bilhassa tuvalet eğitimi sırasında cezalandırıcı ve ısrarcı tavırlar çocuğun tuvalet eğitimi müddetinin uzamasına ve zorlaşmasına neden olmaktadır.
- – Tuvalet eğitimi ile tıpkı periyoda farklı değişimlerin getirilmesi kaka tutma sorununa neden olabilir. Bu nedenle boşanma, konut değiştirme, emzik bırakma vb. çocuk için kıymetli değişimlerin olduğu periyotlarda tuvalet eğitimi verilmemelidir.
- – Bakım veren kişinin sık sık değiştirilmesi neden olabilir. Bakım veren şahısların farklı tavırları ve zorlayıcı davranışları çocuğun reaksiyon göstermesine neden olur.
- – Annenin mükemmeliyetçi yapısı neden olabilir. Tuvalet eğitime dair katı kurallar, erken tuvalet eğitimi üzere nedenlerle çocuk tuvalet eğitiminde zorluk yaşayabilir.
- – Çocukların en değerli gereksinimleri sevme, sevilme, takdir edilme ve onaydır. Kaka tutma sorununda tahminen de en kıymetli neden çocuğun kâfi kabul ve onay alamamasıdır. Kabul ve onay alamayan çocuk kendini ispat edebilme gayretine girer. Bunu da kendi vücuduna hükmederek yapar. Böylece kabul ve ilgi gereksinimini da bu yolla karşılar.
- – Aile içinde yaşanan gerilim faktörleri tüm aile bireylerini tesirler. Örneğin babanın iş yerinde yaşadığı gerilim, anne-baba ortasındaki irtibat sorunları, köken aileler ile yaşanan sorunlar bunlara örnek olabilir.
- – Çocuğun tuvalet/banyo rutinlerinin değişmesi tesirlidir. Örneğin anaokuluna başlayan bir çocuk konuttaki tuvalet rutininin dışına çıkacaktır. Bu da kaygılanmasına neden olabilir.
- – Çocukluk periyodu depresyonu, telaş bozuklukları, OKB üzere durumlarda ek olarak kaka tutma görülebilir.
Beslenme Alışkanlıkları Etkilidir
Lifli besinler az tüketildiğinde kabızlığa yol açabilmektedir. Bu nedenle lifli besinlerin bu süreçte tüketilmesi kıymetlidir. Buğday, yulaf, kayısı, elma üzere besinler bunlara örnektir.
Hazır ve katkı unsurlu besinlerin fazla tüketilmesi gerekmektedir.
Süt tüketiminin fazla olmaması gerekir. Süt eserlerine odaklı bir beslenme formu, lif istikametinden eksik olacağından kabızlığa neden olabilir.
Çok yağlı/şekerli besinler beslenme nizamından çıkarılmalıdır. Doymuş yağlar sindirim sisteminde yavaş ilerlemeye neden olmaktadırlar.
Çözüm İçin Neler Yapılabilir?
- – Birinci olarak çocuğun fizikî bir sorunu olup olmadığını incelemek ismine çocuk tabibine durum bildirilmeli, gerekli ise tıbbi dayanak alınarak sürece başlanmalıdır.
- – Konut çocuğun inançlı bölgesidir. Çocuğun mesken içerisinde kendini rahat hissetmesi ismine birtakım düzenlemeler yapılmalıdır. Örneğin; çocuğun tuvaletten korkmaması için tuvalete uygun yükseklikte tabure konulabilir. Tuvalet koltukları kullanılabilir (Bu, çocuğun tuvalete düşme gibi korkularını engeller).
- – Birinci kademede tuvaletten korkan çocuğun lazımlık üzerine bez ile oturması sağlanmalıdır. Akabinde çocuğu zorlamadan ve motive ederek evreli geçişler oluşturulmalıdır. Bezsiz lazımlığa oturma, akabinde tuvalete oturtulmaya geçilmelidir.
- – Çocuğun beslenme alışkanlıkları gözden geçirilmelidir. Abur cubur odaklı, yağlı beslenme engellenmelidir. Lifli ve sağlıklı, bağırsakları harekete geçirici yiyecekler teşvik edilmelidir.
- – Çocuğun aile üyeleri ile geçirdiği mühlet artırılmalıdır. Bilhassa bakım veren şahıslar ile geçirdiği müddet artırılmalı, kaliteli etkinlikler ile ortadaki bağ güçlendirilmelidir.
- – Çocuk için konut inançlı yerdir. Konut onun için rahatlatıcı olmalıdır, tasa yaratıcı değil. Bu nedenle konut içerisinde çocuğun tasasını artıracak ögeler azaltılmalı, çocuk anne-babanın tartışmalarına maruz kalmamalıdır.
- – Çocuğa yaşına uygun sorumluluklar verilmelidir. Örneğin oyuncaklarını toplama, sofrayı kurmaya yardım etme üzere küçük sorumluluklar ile çocuğun konut içerisinde faal olması teşvik edilmelidir.
- – Tuvalet hakkında sık sık konuşulmamalı, hatırlatılmamalıdır. Ebeveynler kendi tuvalet alışkanlıkları hakkında konuşup bunu normalize etmelidir.
- – Çocuk direkt tuvalete oturtulmamalı, etaplı olarak bez-lazımlık-tuvalet üzerinden ilerlenmelidir.
- – Tuvalet çocuk için endişe ögesi ise, kitap/oyuncaklar ile şirin hale getirilmelidir. Tuvalete birkaç sevdiği oyuncağını götürme, renkli kitaplar koyma üzere değişiklikler ile tuvalet endişe ögesi olmaktan çıkarılmalıdır.
Çocukta Bu Cins Davranışlar Görüldüğünde Yapılmaması Gerekenler Nelerdir?
- – Öncelikle daima kaka ve tuvalet hakkında konuşmamak gereklidir. “Tuvaletin var mı, çıkmadan yap, tekrar dene” üzere tekrarlayıcı sorular çocuğun kendini baskı altında hissetmesine neden olur.
- – Kakayı daima takip edilmemelidir.
- – Çocuk tuvalete zorla oturtulmamalıdır. Bu sürecin daha da zorlaşmasına ve uzamasına neden olabilir.
- – Birinci etapta çocuk istenilen davranışı yerine getirildiğinde ödüllendirilebilir. Ama bu ödüllendirilme abartılmamalıdır. Ödül her seferinde maddi olmak zorunda değildir. Sözel pekiştireçler de çocuğun davranışı tekrar etmesinde değerlidir.
- – Çocuğu cezalandırma ve yargılamadan kaçınılmalıdır. Bu çocuğun size olan tavrını olumsuz tarafta etkileyecektir. Ayrıyeten yaşanan sorunun kökleşmesine neden olabilir.
