Sosyal gelişim süreçleri, psiko-sosyal gelişim, toplumsal hünerler ve toplumsal sorun çözme maharetlerinden oluşur. Bireyin toplumsal gelişim süreçlerini kazanması toplumsal gelişimini olumlu istikamette tesirler. Toplumsal maharet, kişinin diğerleri ile irtibatı başlatmaları ve sürdürmeleri için öğrenilmiş davranışlardır. Toplumsal hünerler çocuğun etrafındaki beklentileri muvaffakiyet ile karşılayabileceği, öbür bireylerle olumlu etkileşim, irtibat, dinleme, dikkati sürdürme, talimatları takip etme üzere marifetleri kazanmayı gerektirir. Psiko-sosyal gelişim bireyin içinde bulunduğu toplumsal uyaranlara, küme hayatının kural ve zorunluluklarına karşı hassaslık geliştirmesi bunun sonucunda yaşadığı ortamdaki şahıslarla uyumlu olma sürecidir. Toplumsal sorun çözmede ise “ bir kişinin günlük hayatta karşılaşılan sorunları tanımlaması ya da tesirli tahlil yollarını bulması yahut ahenk sağlamasında kendi kendini yöneten bilişsel ve davranışsal süreçlerdir. Çocuk toplumsal yaşama başladığı andan itibaren sıkıntılar başlayacaktır. Bu nedenle çocuklarımızın karşılaştıkları meselelerle ilgili olarak sabırlı olmamız gerekmektedir. Çocuklarımızı cesaretlendirip meselelerini kendilerinin çözmelerine fırsat vermeliyiz. Yaşadığı toplumsal sorunlara tahliller bulması konusunda ebeveynleri tarafından cesaretlendirilen çocuklar tahlil bulmaya daha istekli olur. Bilgisini, hünerini kullanacak fırsat bulmuş olur. Bu bahiste onlara yapabileceğimiz en büyük yardım problemlerini çözme tarafında bakış açılarını geliştirmelerini desteklemektir.
Bir problemle karşılaştığımızda kimimiz bu sorunu hayli soğukkanlılıkla ele alıp çözmeye çalışır kimimiz ise sorunun omuzlarımıza bir yük üzere bindiğini düşünür ve sorunu çözmek yerine pes eder. Bu duruma yaklaşımlarımız sahip olduğumuz mizaçtan etkilendiği kadar ailemizin bizlere verdiği eğitimlerden de etkileniyor. Küçük yaşlarda edinilen sorun çözme hünerleri çocukların ileri yaşlarında da kendi kararlarını şekillendirmelerinde büyük rol oynuyor. Anne ve babalar çocuklarının küçük yaşlarda meselelerle müsabakalarını ya da bunlarla baş etmek zorunda kalmamalarını engellemek için genelde kendileri problemlere müdahale etmeye ve çözmeye çalışıyorlar. Fakat bu durum görünürde çocuğu meseleden uzaklaştırsa da çocuğun ilerideki hayatında öteki sıkıntılarla müsabakasına neden oluyor. Çocuk kendi denetimi ile sorun çözmeyi, karar vermeyi öğrenemeden ve daima birilerinin kararlarına bağımlı olarak büyür, lakin bir gün kendi kararlarını vermek zorunda kalınca ne yapacağını bilemez ve çıkmaza girer.
Sosyal sorunların tahlili, çok kere diğerlerine karşı sorumlu olmayı kabul etmeye ve anlamaya bağlıdır. Karşılaştıkları zahmetler üzerinde oburlarının karar vermesini bekleyeceği yerde bu zahmetlere tahlil yolları bulmak için ebeveynleri tarafından cesaretlendirilen çocuk, mevcut sorunun gerektirdiği işi yapmaya çalışırken bilgisini, anlayışını, maharetini de kullanacak bir fırsat bulmuş olur. Böylelikle sorun çözme çocuğun yeteneklerinin, kendine hürmet ve inanç hislerinin gelişmesini hızlandırmasının yanında bir birey olarak gelişmesini çabuklaştırmaktadır.
Problem çözme aktiflikleri, çocukların amaca nasıl ulaşacakları ile ilgili kararlar vermelerini sağlamasının yanında yetişkinlerin de çocuklardan bir şeyler öğrenme fırsatını sağlar. Sorun çözen çocukları gözleyerek ve sordukları soruları dikkatlice dinleyerek, çocuğun ne düşündüğü anlaşılabilir. Sorun çözme imkanları yetişkinlere çocukların niyetlerini anlamak ve yeni bağlantılar-ilişkiler sistemini fark etmek için fırsatlar vermiş olur.
Çocuğun tüm gelişim alanlarında olduğu üzere sorun çözme hünerinin gelişiminde de ana baba tavırları tesirli olmaktadır. Çocuğun ileriki ömründe gerek aile içindeki bireylerle gerek yaşıtları ve öteki beşerlerle sağlıklı, hakikat bağlar kurabilmesi için fırsatların sağlanması ve bunların geliştirilmesi ana babaların tavır ve davranışları ile şekillenir. Çocuk diğerlerine karşı nasıl davranacağını, toplumda karşılaştığı zorluklarla başa çıkabilmeyi öğrenmek zorundadır. Bu alanda uygun bir örnek oluşturmanın ve çocuğun toplumsal davranışına hal vermenin sorumluluğu da aileye düşmektedir.
? Çocuğunuzu bir sorun anında kesinlikle dinleyin ve onun muhtaçlıklarını, isteklerini anlamaya çalışın.
? Çocuğunuzun fikirlerini özetleyerek hakikat anlayıp anlamadığınızı ona gösterin.
? Çocuklarınız bir problemle karşılaşınca ya tahlil teşebbüsünde bulunur ya şikâyette bulunur ya da sorunu yok sayar, üstünde durmaktan kaçınırlar. Çocuklarınızı cesaretlendirerek onların problemlerini kendilerinin çözmelerine fırsat verebilmelisiniz.
Sorunlarını çözme tarafında bakış açılarını geliştirmelerini desteklemeniz gerekmektedir. Ona direkt tahlili söylemek yerine, onlara açık uçlu sorular sorarak çocuğun düşünmesini sağlamalısınız. ‘’Ne oldu?” , “Sorun nedir?”, “…………. olmadan (örneğin o sana bağırmadan) evvel ne olmuştu?”, “………….. olunca (örneğin, o sana bağırınca) ne hissettin?”, “Sen …….. yapınca (örneğin onu annesine şikayet edince) Ne oldu?”, “Sen …….. yapınca (şikayet edince) o ne hissetmiş olabilir?”, “Sen …….. yaptıktan sonra (şikayet ettikten sonra) sonuç ne oldu?”, “…………..yapmaktan (şikayet etmekten) daha öbür ne yapabilirdin?”, “ ……….yapmak (onu diğerine şikâyet etmek) sence uygun bir fikir mi?” (Uygun bir fikir olduğunu düşünüyorsanız, “Öyleyse bunu deneyebilirsin.” diyebilirsiniz), “Burası …………. yapmak için (onu şikâyet etmek için) sence uygun bir yer mi / uygun bir vakit mı ?”, “Bunun için daha uygun bir vakit düşünür müsün?” vb. sorularla tahlil yolu bulabilmesi için cesaretlendirebilir ve mevzu hakkında düşünmesi için teşvik edebilirsiniz. Bu tıp konuşmalarla çocuk kendi davranışının nedenleri, davranışlarının öbürleri üzerindeki tesirleri, davranışlarının muhtemel sonuçları üzerinde düşünmeye yönlendirilmiş olur.
Böylece çocuk, aldığı kararların sonuçlarını yaşayıp bir sonraki için farklı tahliller bulacaktır. Bu türlü durumlarda sonuçlar üzerinde konuşup “Daha uygun sonuç almak için neler yapabilir?” ya da “Bir sonraki sefere nasıl farklı davranabilirsin?” üzere sorular sorulabilir. Farklı alternatifler yahut farklı bakış açıları geliştirmeleri için düşünmeleri sağlanabilir.
? Çocuğunuzun his ve muhtaçlıkları hakkında karşılıklı konuşun. Çocuğunuzla birlikte beyin fırtınası yaparak tahliller bulmaya çalışın ve aklınıza gelen tüm fikirleri çocuğunuzla birlikte bir kâğıda yazın, birlikte listenizi gözden geçirin ve en uygun tahlili bulun.
? Çocuğunuza küçük sorumluluklar verin, böylelikle onun kendine olan inancını arttırmış olursunuz. Kendine inancı olan bir çocuk meselelerle baş ederken daha rahat olacaktır.
? Çocuğunuza kendi fikirlerini sorun, fikirlerini öğrendikten sonra neden bu türlü düşündüğünü anlamaya çalışın. Fikirlerini özgürce belirtebilen bir çocuk, sorun çözerken kendi kararlarının ehemmiyetini anlayabilecek ve kendi kararları ile sorunu çözmeye çalışacaktır.
? Aile toplantıları yoluyla ve kendi hayatınızda gerçek meseleleri nasıl çözdüğünüzü çocuklarınıza göstererek konutunuzda bir sorun çözme ortamı yaratın. Bu süreçte, çocuklarınız isterlerse bir sorunu tartışma fırsatına sahip olabilirler.
? Çocuğunuza çeşitli kitaplar okuyun ve kitapta olan karakterlerle ilgili sorular sorun. Örneğin kitaptaki karakter bir problemle karşılaşmıştır, siz de çocuğunuza “Eğer, sen onun yerinde olsaydın ne yapardın?” diye sorabilirsiniz. Böylelikle çocuğunuza farklı sıkıntılar hakkında düşünme fırsatı vermiş olursunuz.
Çocuğunuzun meselelerini üstlenmek, onu sorun çıkabilecek ortamlardan korumak yahut uzaklaştırmak, ortamı evvelce meselesiz hâle getirmeye çalışmak, sorunu onlar ismine çözmektir. Lakin bu durum görünürde çocuğu meseleden uzaklaştırsa da onun farklı sıkıntılar yaşamasını engellemez ve ileride ömründe çözemediği birçok problemle müsabakasına neden olur. Bu da çocukların anne babalarına bağımlı olup sorun çözme hünerlerinin gelişmesinde olumsuz tarafta etkilemektedir. Çocuğunuza inanın ve inancın. Onu, başarılı olması, maharetlerinin ötesine geçebilmesi için sevgi ve itimatla destekleyin. Her mevzuda olduğu üzere sorun çözme konusunda da siz çocuklarınıza bir modelsiniz. Çocuklar oburlarının tahlil tekliflerini benimsemeye pek istekli değildir. Şayet çocuklar tahlili kendileri bulurlarsa, bunu uygulamaya koyma olasılıkları da daha fazladır. Onlar, sorun çözmeyi tecrübe yoluyla öğrenirler ve meselelerini çözerek öz inançlarını artırıp kanılarını açıklama ve kendini savunma istikametlerini geliştirebilirler.
