Halk ortasında takıntı hastalığı olarak isimlendirilen Obsesif Kompulsif Bozukluk, klinik psikologların hayli sık karşılaştıkları dert bozuklukları kategorisinde sınıflandırılan ruhsal bir rahatsızlıktır. Vakit içerisinde kişinin hayatında önemli sıkıntılara yol açabilen OKB yetişkinlikte ortaya çıkabildiği üzere çocukluk çağında da birinci olarak ortaya çıkabilir.
Takıntılı niyetleri ve bu kanıların yarattığı ezayı gidermek emeliyle tekrar eden davranışlar geliştirmiş olan birey, bir psikiyatrist ya da uzman klinik psikolog tarafından değerlendirilmelidir. Sağlıklı bireyler de vakit zaman takıntılı kanılar ya da davranışlar sergileyebilmektedir ve her obsesyon (takıntılı düşünce) ya da kompulsiyon (takıntılı davranış) varlığı bu hastalık için teşhis koymayı gerektirmeyebilir. Bu nedenle internet ya da bu bahisle ilgili broşürlerden edinilen bilgilerle kendi kendine teşhis konulması yerine bir uzman ile görüşülmelidir.
OKB Nedir?
Obsesyon (Düşünce): kişinin baskılamaya, önlemeye çalıştığı besbelli bir soruna yol açan tekrarlayıcı, ısrarlı kanılar ya da imajlardır.
Kompulsiyon (Davranış): Rahatsız edici niyetlerin ortaya çıkardığı badireyi azaltmak emeliyle yapılan, kişinin engelleyemediğini düşündüğü, tekrarlayıcı davranışlar ya da zihinsel aksiyonlardır.
OKB teşhis ölçütlerinde çocukların yetişkinlerden farklılaşan durumu, yetişkinin obsesyon ya da kompulsiyonlarının çok ya anlamsız olduğunu kabul etmesiyken, kıymetlendirme sürecinde çocukların bunu kabul etmesi beklenmez.
OKB’de Sık Görülen Obsesyon Ve Kompulsiyonlar Nelerdir?
Obsesyonlar
- Bulaşma (Kir, Mikrop, Hastalık)
- Kuşku
- Sevdiği insanların güvenliğine ait kaygılar
- Cinsel ya da saldırgan bir aksiyona yönelik yineleyici düşünceler
- Başkalarına ziyan verme düşüncesi
- Simetri
- Dini obsesyonlar
Kompulsiyonlar
- El yıkama
- Yıkanma,
- Temizleme,
- Bulaşmış olduğunu düşündüğü objeden kaçınma
- Sayma
- Kontrol etme
- Düzenleme
- Biriktirme
Çocuk Ve Ergenlerde OKB’nin Yaygınlığı
Çocukluk çağı başlangıçlı olan Obsesif Kompulsif Bozukluk, çocuk ve ergenlerin %1-2 kadarında görülmektedir. Çocukluk çağında görülen OKB’nin başlangıç yaşı 7-12 ortasındadır. Çocukluk dönemimde erkeklerde görülme oranı kızlara nazaran 1,5 kat daha fazla olmasına rağmen bu oran ergenlik devrinde eşittir.
Çocukluk Çağındaki Tekrarlanan Davranışlarla OKB Belirtileri Karıştırılmamalıdır. Çocukluk Periyodu, hayal dünyasının varlıklı olduğu bir devirdir ve bu periyoda ilişkin çocuğun gelişimine katkı sağlayan birtakım davranışlar vardır Bunlar OKB’deki tekrar eden davranışlardan farklıdır. Örneğin; çizgilere basmamaya dikkat etme, şanslı numaraların olması, işleri makul bir tertipte yapma üzere davranışlar çocukların günlük fonksiyonlarının içinde yer alan, toplumsallaşmayı arttıran ve tasayı azaltan olağan davranışlardır.
OKB’deki Davranışlar
İçerik olarak; paklık, istifleme, denetim etme, tekrarlama biçimindedir. Çocuğun/ergenin çok fazla vaktini alarak fonksiyon bozukluğu yaratır. Toplumsal izolasyona neden olacak biçimdedir ve çok fazla rahatsızlık arz eder.
OKB, Çocuklarda Gelişim Periyotlarına Nazaran Farklılıklar Gösteren bir Sorundur
Çocukluk periyodunda sıklıkla obsesyonların eşlik etmediği kompulsiyonlar görülebilir. Erken yaşlarda OKB tanısı almış çocuklarda motor sistemle ilgili kompulsif belirtiler (parmak yalama, daireler çizerek yürüme) daha sık görülür. Ergenlerde ise bu durum obsesyonların fazlalığı niteliğinde yani çocuklara nazaran daha çok zahmet veren ve daha az denetim edilebilir niteliktedir.
Çocuk ve Ergenlerde OKB’nin Nedenleri
OKB’nin nedeni tam olarak bilinememekle birlikte bu alanda yapılan araştırmalar; genetik faktörler, korkuya yatkın olmak, beyin yapılarındaki fonksiyon bozuklukları ve çevresel faktörlerin tesirlerini araştırmaktadır.
OKB’de Sık Yapılan Niyet Hataları
Abartılı Sorumluluk Algısı: Yalnızca yaptıklarından değil yapmadıklarından da sorumlu hissederler.
Düşüncenin Çok Önemsenmesi: Fikirlerine çok kıymet verirler. Akıllarına gelen bir kanıyı çabucak dikkate alır, sorgularlar. Yalnızca düşünmekle o şeyin gerçekleşebileceğine inanırlar.
Düşüncenin Denetimi: bir şeyi düşünmek, düşünülen şeyin olmasını istemek manasına gelir diye düşünebilirler ya da kişinin kendi kanılarını denetim etmesi gerektiğine inanabilirler.
Abartılı Tehdit Algısı: Olumsuz olayların olması bu durumu arttırabilir.
Belirsizlik ve Bilinmezliğe Tahammülsüzlük: belirsizliklere ve bilinmezliklere tahammül edemez, kesin sonuçlar bulmaya çalışırlar. Bu sebeple de karar vermekte zahmet yaşarlar.
Mükemmeliyetçilik: yapılan şeyin yanlışsız olması gerektiğine inanırlar. Gereğince âlâ olduğundan emin olmak için tekrar tekrar yapabilirler. Ailenin mükemmeliyetçi tutumları çocuğun problemini arttırır.
OKB Çocuk/Ergenin Hayatını Nasıl Tesirler?
OKB çocuk/ergenin okul hayatında yarattığı sorun nedeniyle dikkatte azalmalara yol açar. Çocuk/ergen tekrar eden davranışlarla uğraşmaktan derslere vakit ayıramadığı için ders muvaffakiyetinde düşüş yaşayabilir. Ayrıyeten takıntılı niyetler gelmesin diye okula gitmekten kaçınabilir.
Çocuk/ergenin tekrar eden davranışları arkadaşları ortasında da alay konusu olabilir. Bunun yanı sıra çocuk takıntılı kanıların getirdiği düşüncenin tesiriyle arkadaşları ile irtibatı kesebilir.
OKB sorunu olan çocuklar, daima onay alma gereksinimiyle, tekrar tekrar birebir soruları sorarak aile üyelerinde öfke oluşmasına sebep olabilirler. Tekrarlayan davranışların getirdiği yoğunluktan ötürü meskendeki sorumluluklarını yerine getirmeyebilirler. Çocuk/ergenin daima takıntılı niyet ve davranışlar ile uğraş halinde olması aile ile çatışma yaşamasına sebep olabilir.
Bedensel Şikayetler
- Kalp çarpıntısı
- Terleme
- Sık nefes alma
- Sık idrara çıkma
Duygusal Şikayetler
- Endişe
- Sıkıntı
- Sinirlilik
- Kontrolünü kaybetme korkusu
- Suçluluk
- Kolay irkilme
Ebeveynlere Düşen Görevler
Bu ruhsal sıkıntıyla karşılaşmak çocuğun yanılgısı değildir. Çocuğunuzu yapmak zorunda hissettiği davranışları nedeniyle eleştirmeyin, ona öfkelenmeyin. Onun için yapabileceğiniz en yeterli yardım tedaviye devam etmesi için onu motive etmektir. Tedavi sürecinde terapistinizden hastalıkla ilgili sizi bilgilendirmesini isteyin. Çocuğunuz sorunlarını paylaştığında yargılamadan, ilgiyle dinleyin. Böylelikle içine kapanmasını engellemiş, onunla münasebet kurmuş olursunuz. Lakin bunu yaparken onsesyon ve kompulsiyonlarını desteklemeyin. Son olarak hastalığın getirdiği belirtiler çocuğunuzun eğitim hayatında sorunlara yol açabilir. Bu durumu öfkeyle karşılamak yerine sorunu çözmesine yardım edecek yollar sunmak kıymetlidir.
