Çocukların işlenmiş şekerli besinleri tüketimi konusunda ebeveynler hayli farklı stratejiler izleyebiliyor. Kimi aileler çocuklarına dondurma dahil yapay şeker içeren hiçbir şey yedirmeyecek kadar katı olabiliyor.
Bazıları da sınırlamaların ilerleyen yaşlarda zıt tepebileceği telaşıyla çocukların ana öğünlerinden evvel bile tatlı tüketmesine müsaade verebiliyor.
BBC News Türkçe’ye konuşan uzmanlar çocukların beslenmesinde ailelerin yönlendirmesinin kritik olduğunu söylüyor. Hayatlarının birinci bin gününde çocukların şeker tüketiminin sınırlanması, ilerleyen yaşlarda çok sayıda sıhhat meselesinin önüne geçebiliyor.
Bu periyot ailelerin müdahale konusunda işi daha kolay görünüyor.
BBC News Türkçe’ye konuşan Çocuk Endokrinoloji ve Diyabet Derneği Lideri Prof. Dr. Olcay Evliyaoğlu, küçük çocukların bebeklikten itibaren birinci yıllarda, konuta girmediği sürece işlenmiş şekerli besinlerden haberdar olamayacaklarını söylüyor.
Peki ya çocukların bağımsızlığını kazanmaya başladığı üç yaşından sonra aileler nasıl bir strateji izlemeli?
Bu alanda çalışan uzmanlara sorduk.
Aileler çocuklara müdahale etmeli mi, nasıl?
Yaşamın birinci yıllarında şeker tüketimi ilerleyen yaşlarda tip 2 diyabet ve yüksek tansiyon üzere rahatsızlıklarla ilişkilendiriliyor. Prof. Dr. Olcay Evliyaoğlu buna ek olarak çocuklar ortasında gitgide yayılan obezite riskiyle de bağlantılı olduğunu belirtiyor.
İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi’nde çocuk hastalıkları kısmından profesör, yaygınlıkla tüketilen işlenmiş besinlerin birçoğunda şekerin tek sorun olmadığını söylüyor:
“Lolipop ya da gibisi birçok paketli besinde şeker dışında boyalar ve katkı hususları yer alıyor. Bu kimyasal unsurları bedenimiz tanımıyor ve her birinin başka ziyanları var.”
Uzmanlar ebeveynlerin bilhassa çocukların erken yaşlarında kritik rol oynadığı konusunda hemfikir.
BBC News Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Almanya’daki Bayreuth Üniversitesi’nde Besin Sosyolojisi alanında Prof. Dr. Tina Bartelmeß, “Şeker tüketimini bahta yahut etrafa bırakmak, çocukların sıhhatsiz alışkanlıklara karşı daha savunmasız hale gelmesine neden olur” diyor.
Bunun, çok şekerli eserlerin beslenmede hayli fazla bir orana sahip olmasından kaynaklandığını söylüyor.
“‘Her şey serbest’ yaklaşımının, daha yüksek şeker alımı ve daha sıhhatsiz beslenme düzenleriyle” ilişkilendirildiğini ekliyor.
Peki aileler çocuklarının şeker tüketimi konusunda ne kadar sınırlayıcı olmalı?
Bartelmeß’ın verdiği bilgiye nazaran, araştırmalar, şeker tüketimini daima ve çok sınırlamanın istenmeyen sonuçlara yol açabileceğini gösteriyor.
Örneğin, bu sınırlamalar çocukların şekerli yiyeceklere olan isteklerini yahut fırsat bulduklarında çok tüketme olasılıklarını artırıyor.
Bartelmeß’a nazaran en tesirli yaklaşım, bu ikisinin ortasında bir istikrar kurmakta yatıyor:
“Dengeli beslenme ortamları sunmak ve sağlıklı seçimler yapmak, tıpkı vakitte çocuklara karar verme konusunda bir ölçü özerklik tanımak. Bu istikrar, çocukların ergenlik ve yetişkinliğe kadar devam edebilecek şeker tüketimi konusunda öz düzenleme geliştirmelerine yardımcı olur.”
Farklı yaş kümelerine nasıl yaklaşmalı?
BBC News Türkçe’nin sorularını yanıtlayan ABD’deki University of South Carolina’dan araştırmacı ve bilim insanı Tadeja Gracner, ebeveynlerin bilhassa çocukların kreşe yahut okula başlamadan evvelki birinci birkaç yıl boyunca ne yediğini denetim eden birincil sorumlular olduğunu vurguluyor.
Yaşamın birinci bin gününde şeker tüketilmesinin tesirlerine dair ses getiren araştırmanın grubunda yer alan Gracner, bu devirlerde şeker alımının izlenmesinin genel olarak istikrarlı beslenmenin sağlanmasının ve sıhhat yararlarının ötesinde faydaları olduğunu belirtiyor.
Gracner bunun “Yetişkinliğe kadar devam edebilecek beslenme alışkanlıklarının oluşturulması için de önemli” olduğunu belirtiyor.
Prof. Dr. Tina Bartelmeß ise, ebevenylerin tesirinin bilhassa erken çocukluk (3-6) ve orta çocukluk (7-11) periyotlarında güçlü olduğunu vurguluyor.
Bunun, çocukların büyük ölçüde ailelerinin rehberliğine bağımlı olmasından kaynaklandığını söylüyor.
Ergenlik periyodunda akran tesirleri ve dış etraf kıymet kazanıyor.
Bartelmeß’a nazaran buna rağmen ebeveynlerin rol modeli olarak tesiri ve daha evvel oluşturulan rutinler hâlâ kıymetini koruyor.
Gracner de bu görüşü destekliyor.
“Çocuklukta edinilen yeme alışkanlıkları hayat uzunluğu korunuyor. Hasebiyle ebeveynler erken yaşta güçlü ve sağlıklı alışkanlıklar oluşturduklarında, ilerleyen yıllarda akran tesirleri ağırlaşsa bile bu alışkanlıkları sürdürme olasılıkları daha yüksek” diyor.
‘Teşvik edici sohbetler’
Ailelerin çocukların sağlıklı beslenme konusunda bilinçlenmesine katkıda bulunması da mümkün.
Prof. Dr. Prof. Dr. Tina Bartelmeß, şeker hakkında, endişe yahut katı kurallar yerine, dengeyi ve yiyeceklerden keyif almayı vurgulayan sohbetlerin “daha sağlıklı sonuçlarla” ilişkilendirildiğini söylüyor.
“Ebeveynler, belli yiyeceklerin güç, büyüme yahut uzun vadeli sıhhat için neden daha yeterli olduğunu açıklayabilir ve çocukları farklı yiyeceklerin onlarda nasıl bir his yarattığını fark etmeye teşvik edebilir” diye ekliyor.
Bartelmeß’a nazaran, çocukları yemek hazırlama sürecine dahil etmek ve konutta sunulan yiyecekleri çeşitlendirmek, onlara “ne yememeleri gerektiği” konusunda ders vermekten daha etkili.
‘Sağlıklı seçimleri kolaylaştıran siyasetlere gereksinim var’
Meyve sularından aromalı sütlere, hatta bebek mamalarına kadar çocuklar yüksek şeker içeren besinlere çabucak her yerde maruz kalıyor.
Araştırmacı ve bilim insanı Tadeja Gracner, bu durumun ebeveynlerin işini “gereksiz yere zorlaştırdığını” düşünüyor.
“Tüm sorumluluğu ailelere yüklemek yerine sağlıklı seçimleri kolaylaştıran siyasetlere muhtaçlığımız var” diyor.
Bunlara, ambajlarda daha net ihtarlar, besin içeriğinin güzelleştirilmesi ve şekeri her gün tüketilen tahıl gevreği ya da bebek besinlerinin yerine ortada bir tüketilen doğum günü pastası üzere besinlerle sonlu tutmak örneğini veriyor.
“Çoğu ebeveyn, diş kaşıma kurabiyelerinin tatlılardan daha fazla şeker içermesini beklemiyor” diye ekliyor.
