Nobel Ödülü’nü kazanarak ismini Türkiye Cumhuriyeti’nin birinci 100 yılına yazdıran Aziz Sancar, “Türkiye’nin ikinci yüzyılı, Türk dünyasının ikinci yüzyılı olacak.” dedi.
Anadolu Ajansının (AA) Cumhuriyet’in 100. yıl dönümü münasebetiyle hazırladığı evrak haberler kapsamında bu haberde, 2015 Nobel Kimya mükafatı sahibi Türk bilim insanı Aziz Sancar, ABD’in Kuzey Carolina Üniversitesinde bulunan laboratuvarında AA muhabirine değerlendirmelerde bulundu.
Sancar, büyük Anadolu seferberliği ile kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nin, dünya ile rekabet edecek bir düzeye ulaşmak için ikinci yüzyılında Türk dünyasıyla gücünü birleştirerek bilim alanında yeni bir seferberlik başlatması gerektiğini söyledi.
Türkiye Cumhuriyeti’nin geçen asırda büyük adımlar attığına dikkati çeken Sancar, geleceğin dünyasında güçlü bir aktör olmanın yolunun bilimden geçtiğinin altını çizdi.
Sancar, “(Türkiye Cumhuriyeti) Hem eğitim alanında hem de bilim alanında değerli gelişmeler kaydetmiştir. Lakin bu kâfi değil. Bilhassa bilim alanında Batı ülkeleri düzeyinde değiliz, bunu düzeltmemiz lazım. Batı ülkeleri ve Çin ile yarışımız lazım ve bunu yapacak kapasitemiz var.” dedi.
“Yeni yüzyılda, yeni fırsatlar”
Bağımsız Türk devletlerinin, ikinci yüzyılında Türkiye Cumhuriyeti için doğal işbirliği fırsatları sunduğuna inandığını lisana getiren Sancar, şunları kaydetti:
“Türkiye’nin birinci yüzyılında Türkiye’den bahsediyorduk. Fakat ikinci yüzyılında bir Türk dünyası var. Sovyetlerin dağılmasından sonra Türk devletleri istiklallerini kazandı ve bize çok yakınlar. Bizim önderliğimizi istiyorlar. Onlarda hem insan potansiyeli var hem doğal kaynaklar var. Onlarla Türk dünyası olarak çalışırsak, eksiklerimizi tamamlayabiliriz.”
Ukrayna-Rusya Savaşı’na ait Sancar, “Ukrayna savaşından evvel Orta Asya Türk devletleri ve Azerbaycan’ın, ‘Şunu yahut bunu yaparsam Rusya bana ne yapar?’ diye bir fikirleri, dehşetleri vardı. Fakat Ukrayna savaşı gösterdi ki Rusya, herkese istediğini dikte edemez. O bakımdan Türk devletleri bunu anladılar. Hem toplumsal hem de bilimsel bahislerde birlikte çalışmamız ve birbirimizi tamamlamamız lazım.” değerlendirmesinde bulundu.
Türk dünyasının birlikte çalışmasının ehemmiyetine işaret eden Sancar, “Bir Türk devleti şu yahut bu alanda kuvvetlidir, öbür bir ülke diğer bir alanda kuvvetlidir. Bir ülkenin bu bahislerde doğal kaynakları vardır, öbür bir ülkenin öbür doğal kaynakları. Türk dünyası olarak bir bütün halinde çalışırsak büyük bir güç oluruz. Bunun politik bir birleşme olmasına gerek yok. Türkiye’nin ikinci yüzyılı, Türk dünyasının ikinci yüzyılı olacak.” görüşünü paylaştı.
Bilim seferberliğinde Çin örneği
Çin’in 1970’te bilimde Türkiye’den daha ileri olmadığını savunan Sancar, şunları aktardı:
“1990’larda Çin büyük bir atılım yaptı. Artık Çin, bilimde ABD’yi geçmiş durumda. Çin artık bilimde dünyanın bir numaralı ülkesi. Bunu Nature dergisi (haftalık bilim dergisi) yazıyor. Benim kelamım değil. Bunun birçok nedeni var ancak bunun değerli bir sebebi de şu: Çinliler Mao’dan sonra dünyaya açıldılar ve dış ülkelere, bilhassa de Amerika’ya çok öğrenci gönderdiler. Bu öğrenciler burada çok hoş yetiştiler. O denli ki Amerika’nın kimya olimpiyat kadrosunun birçok Çinli çocuklardı.”
Kendisinin Nobel mükafatını aldığı yıl Çin’in de birinci Nobel bilim mükafatını aldığını hatırlatan Sancar, “Çinli o mükafatı kendi ülkesinde yaptığı deneyle kazandı, ben ABD’de yaptığım deneyle kazandım.” dedi.
Çin idaresinin muvaffakiyetinin sırrının, yurt dışında yetişen bilim beşerlerine kendi ülkelerinde birebir şartlarda çalışmalarını sürdürebilme imkanı tanıması olduğuna inandığını tabir eden Sancar, “Çin, ABD ve Avrupa’da eğitim gören öğrencilerini dönüp kendi ülkelerinde bilimsel çalışmalarını sürdürebilmeleri için gerekli yatırımları yaptı ve cazip şartları sağlayabildi. Bu da ülkede ABD’den çok daha fazla bilim insanı yetişmesine yer hazırladı.” sözlerini kullandı.
Sancar’ın başlamadan biten Dicle Üniversitesi hayali
ABD’de doktorasını tamamlamak üzereyken dönüp ülkesine hizmet etmenin hayalini kuran lakin diğer bir yol izlemek zorunda kalan Sancar, şunları anlattı:
“Doğup büyüdüğüm yere, Mardin’e en yakın üniversite, Diyarbakır’daki Dicle Üniversitesiydi. Askerliği orada yaptım ve o sırada Dicle Üniversitesinin Biyokimya Başkanı ile konuştum ‘Hocam, doktoramı bitirmek üzereyim. Doktoramı bitirdikten sonra Diyarbakır Üniversitesine gelmeyi düşünüyorum. Ne üzere işler yapmamı düşünüyorsunuz?’ diye sordum. O da ‘Hocam, biz idrar analizleri yapıyoruz. Siz gelirseniz birkaç tane karaciğer analizi yaparsanız yararı olur.’ dedi. Ben burada dünyanın en ileri bilimini yapıyorum, onu bırakıp Dicle Üniversitesinde karaciğer analizi yapmak istemedim olağan. Onu zati bir teknisyen yapar. Doktora almış bir beşere, değerli keşifler yapmış bir beşere gerek yok bunun için.”
Dünyanın farklı ülkelerinden bilim insanı adayları ile çalışan Sancar, Türk öğrencileri ile bağının çok daha güçlü olduğunu tabir etti.
“Çocuklarımızı Amerika’ya gönderiyoruz, Avrupa’ya gönderiyoruz. Hoş eğitim veriyoruz. Burada şahane çocuklarımız var. Çok başarılı insanlarımız var. Amerika’da benim tanıdığım, Berkeley’de, Stanford’da, Harvard’da, MIT’de bütün en güzel üniversitelerde çok yeterli hocalarımız var, araştırmacılarımız var.” diyen Sancar, bu kimselerin Türkiye’ye döndükten sonra en âlâ halde değerlendirilmeleri için büyük yatırımların gerektiğine işaret etti.
Kardeş Türk devletleriyle de bu alanda ortak projeler geliştirilebileceğini hatırlatan Sancar, TÜBİTAK ve Türkiye Bilimler Akademisinin (TÜBA) Özbek öğrencilere Aziz Sancar Türkiye bursu verdiğini ve bu üzere örneklerin çoğaltılabileceğinin altını çizdi.
Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. yılında Atatürk vurgusu
Kuzey Carolina Üniversitesindeki çalışma odasının duvarları, Türk bayrağı ve Atatürk fotoğrafları ile dolu olan Sancar, şunları söyledi:
“Tabii konuştuk, konuşmamda bir tek Atatürk lafı geçmedi. Zira Atatürk bunların hepsinin içindedir. Bütün bu söylediklerim Atatürk ve Atatürk’ün arkadaşlarından kaynaklanıyor. Bütün Türkiye’nin etrafına bakın. Hiçbiri Türkiye düzeyinde değiller. Allah bilir ne vakit Türkiye düzeyine gelirler. Bunların hepsinin temelinde Atatürk’ün olduğuna inandığımı herkesin bilmesini isterim. O bakımdan Atatürk’ün resmi ofisimde, Türk bayrağı var, Atatürk’ün resmi var.”
Aziz Sancar kimdir?
Mardin’in Savur ilçesinde 1946’da dünyaya gelen Sancar, 1977’de Dallas’taki Texas Üniversitesinde doktorasını tamamladı. 2015’te Nobel Kimya Ödülü’ne layık görülen Sancar, halihazırda Kuzey Carolina Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyokimya ve Biyofizik Kısmında ders veriyor.
