D vitamini yağda çözünen bir vitamindir ve hormonlara benzeri bir tesire sahip olduğu için uzmanlar tarafından hormon olarak da isimlendirilir ve vitaminlerde olduğu üzere temel olarak beslenme yoluyla oluşmaz. Bunun yerine bedenimiz D vitaminini kendisi üretir, lakin onu üretmek için güneşten gelen UV ışınlarına muhtaçlık duyar.
D vitamini eksikliği kolay bir kan testi ile tespit edilebilir. D vitamini eksikliğini tetikleyen durumlar, sağlıklı ve kâfi güneş ışığına maruz kalmamak, daha fazla cilt pigmentasyonu, 50 yaşın üzerinde olmak, D vitamini tarafından güçlü besinlerin az ölçüde alınması ve cildin nadiren maruz kaldığı soğuk yerlerde yaşamaktır.
D vitamini deri yoluyla sentezlenir ve yalnızca küçük bir kısmı diyetten alınır. Türkiye, güneş saati yüksek olan bir ülke olmasına karşın, bilhassa son yıllarda artan D vitamini eksikliği hadiseleri dikkat çekiyor. Bunun en büyük nedeni ise evde yahut ofiste çok fazla vakit geçirme ve çok fazla güneş kremi kullanımı olarak varsayım ediliyor.
Çeşitli emilim bozuklukları olanlar, Çölyak hastalığı olan beşerler, D vitamininin metabolizmasını etkileyen birtakım ilaçları alanlar, fazla kilolu olanlar, böbrek yetmezliği olanlar ve gebe bayanlar D vitamini eksikliği açısından en büyük risk kümesidir.
İleri yaştaki yetişkinler de risk altındadır, zira derileri gençken olduğu kadar verimli bir formda D vitamini üretmez ve böbrekleri D vitaminini faal formuna daha az dönüştürebilir.
Koyu ciltli beşerler da D vitamini eksikliği açısından risk altındadır.
BAĞIŞIKLIĞI DESTEKLİYOR
Güneş vitamini olarak da isimlendirilen D vitamini, bilhassa bir vitamin ve bir hormon olarak ikili fonksiyonu ile bedende onlarca sürece katılır. D vitamininin en değerli vazifeleri ortasında kemik metabolizması ve kas işleyişine katılmasıdır. Bu nedenle, uzun periyodik D vitamini eksikliği, osteoporoz ve kemik kırıkları riskini artırabilir. Ek olarak, D vitamini bağışıklık sistemini dayanaklar ve damarları korur.
D vitamininin öteki vazifeleri şunlardır:
– İnce bağırsakta kalsiyum ve fosfat emiliminin denetimi,
– 200’den fazla genin düzenlenmesi,
– Kalp kası işlevini desteklemek,
– Tansiyon düzenlenmesi,
– Çocuklarda kemik gelişimini desteklemek.
D VİTAMİNİ EKSİKLİĞİ BELİRTİLERİ
D vitamini eksikliğiniz varsa, büyük olasılıkla uzun bir mühlet rastgele bir belirti yaşamazsınız.
Uzun mühletler boyunca çok düşük D vitamini düzeyleri, osteoporoz ve kırıklara yol açabilen kemik yoğunluğunun kaybına neden olabilir. Şiddetli D vitamini eksikliği diğer hastalıklara da yol açabilir.
Çocuklarda raşitizme neden olabilir. Raşitizm, kemiklerin yumuşamasına ve bükülmesine neden olan az bir hastalıktır. Yetişkinlerde şiddetli D vitamini eksikliği, zayıf kemiklere, kemik ağrısına ve kas güçsüzlüğüne neden olan osteomalaziye yol açar.
Araştırmacılar, diyabet, yüksek tansiyon, kanser ve otoimmün hastalıklar dahil olmak üzere D vitamini eksikliğinin çeşitli sıhhat meselelerine yol açabileceğini de öne sürüyor. Fakat D vitamininin bu hastalıklar üzerindeki tesirlerinin anlaşılabilmesi için daha fazla araştırma yapılması gerekmektedir.
D vitamini eksikliğinin genel olarak 10 belirtisi şunlardır:
– Çocuklarda büyüme geriliği,
– Çocukta bacakların kavislenmesi,
– Bacak ve kol kemiklerinin uçlarının genişlemesi,
– Çok erken yaşlardan itibaren bebeğin dişlerinin geç çıkması ve çürüklerinin olması,
– Yetişkinlerde osteomalazi yahut osteoporoz,
– Kemiklerde, bilhassa omurga, kalça ve bacaklardaki kemiklerin kırılmasını kolaylaştıran zayıflık,
– Kaslarda ağrı,
– Yorgunluk ve halsizlik hissi,
– Kemik ağrısı,
– Kas spazmları.
Tüm bunların haricinde saç dökülmesi, depresyon, yorgunluk, cilt hastalıkları ve kanser, D vitamini eksikliği ile alakalı sıhhatle ilgili fenomenler ortasındadır. Çalışmalar, D vitamininin organizmanın çeşitli süreçlerinde rol oynadığını göstermiştir. Kemikleri, kasları, bağışıklık sistemini, damarları ve çok daha fazlasını tesirler.
GÜNLÜK D VİTAMİNİ İHTİYACI
Her gün gereksiniminiz olan D vitamini ölçüsü yaşınıza bağlı olarak değişir. Milletlerarası ünitelerde (IU) önerilen ölçüler şunlardır:
Doğumdan 12 aya kadar: 400 IU
1-13 yaş ortası çocuklar: 600 IU
14-18 yaş ortası çocuklar: 600 IU
19 ila 70 yaş ortası yetişkinler: 600-800 IU
71 yaş üstü yetişkinler: 800 IU
Hamile ve emziren bayanlar: 600 IU
D vitamini eksikliği riski yüksek olan şahısların daha fazlasına gereksinimi olabilir. Açık ciltli beşerler günde yaklaşık 20 dakika güneşlenerek kâfi D vitamini alabilirken, daha koyu derili beşerler sabahın erken saatlerinde yahut öğlenden sonra güneş hami olmadan en az 1 saat direkt güneşe maruz kalmaya gereksinim duyarlar.
Kişi güneşe çok az maruz kalan ve D vitamini açısından güçlü besinlerin genel nüfus için çok erişilebilir olmadığı bir yerde yaşıyorsa, doktor D2 ve D3 vitamini almayı önerebilir. Ek olarak, gebe bayanlara ve yeni doğan bebeklere 1 yaşına kadar D vitamini eksikliğinin doğrulanması durumunda destek edilmesi doktor tarafından önerilebilir.
Eksiklik durumunda 1 yahut 2 ay müddetle destek yapılır ve bu mühletin akabinde doktor, fazla D vitamini alımı tehlikeli olduğu için desteğe daha uzun mühlet devam etmenin gerekli olup olmadığını pahalandırmak için yeni bir kan testi isteyebilir.
D VİTAMİNİ BESLENME YOLUYLA NASIL ALINIR?
İnce bağırsak, yiyeceklerde tüketilen yağda çözünen D3 vitamininin yüzde 80’ine kadarını emebilir. Buna karşın, beden bu yoldan yalnızca nispeten küçük ölçülerde D vitamini emer. Günlük gereksinimlerin yalnızca yüzde 10-20’sini diyet kaynaklarıyla karşılayabiliriz. Bu kısmen, az sayıda besinin D vitamini içermesinden ve yalnızca küçük ölçülerde içermelerinden kaynaklanmaktadır. Beden için değerli olan D3 vitamini, neredeyse yalnızca hayvansal kaynaklı besinlerde bulunur. Somon ve uskumru üzere yağlı balıklar, tereyağı, süt ve yumurta sarısında D vitamini bulunur.
Mantar ve avokado da D vitamini içerir, lakin bedenin zayıf bir halde emebileceği bir formdadır. En düşük günlük alınması gereken ölçüye yaklaşmak için bile bu besinlerden büyük ölçülerde tüketmeniz gerekir.
Uzmanlar tarafından önerilen 800 IU D vitamini alabilmeniz için 2400 gram mantar, dört kilo dana ciğeri, dört kilo tereyağı yahut 80 yumurtaya gereksiniminiz olacaktır.
Kısacası günlük D vitamini gereksiniminizi yalnızca besinlerle karşılamanız mümkün değil. Birçoklarını kendimiz üretmemiz gerekiyor ve bu güneş ışığı olmadan olmuyor.
D VİTAMİNİ VE HASTALIKLAR
Son yıllarda bilim insanları, D vitamini seviyelerinin sıhhat üzerindeki tesirini incelemek için değerli vakit harcadılar. İşte D vitamini ile çeşitli hastalıklar ve sıhhat meseleleri ortasındaki irtibatları gösteren çalışmalar:
D Vitamini, Depresyon ve Ruh Hali
Araştırmalar, D vitamini eksikliğinin ruh sıhhatini etkileyebileceğini göstermiştir. Depresyon, gerilim, ruh hali değişimleri ve anksiyete, D vitamini eksikliği ile daha da berbatlaşabilir.
Düşük D vitamini seviyesi ile depresyon ortasındaki münasebet aslında araştırılmıştır. Depresyonu olan bireylerin D vitamini seviyeleri sağlıklı insanlara nazaran değerli ölçüde daha düşüktür. Birtakım çalışmalar, D vitamini desteğinin D vitamini eksikliği olan şahıslarda depresif semptomları güzelleştirebileceğini öne sürüyor, lakin bugüne kadar toplanan ispatlar rastgele bir özel ölçü teklifine müsaade vermiyor.
D vitamini hormon gibisi tesirinden ötürü beyin işlevlerini da destekleyebilir. Beynimizin kararlar almasına, bilgileri işlemesine ve hakikat halde saklamasına yardımcı olur. D vitamini eksikliği olan şahıslar, konsantrasyon ve dikkat gerektiren misyonları içeren testlerde daha makus performans göstermiştir.
D Vitamini ve Uyku Kalitesi
2017 yılında İranlı bilim insanları, D vitamininin uyku kalitesi üzerindeki tesirini araştırdı. 20 ila 50 yaşları ortasında uyku bozukluğu olan 89 iştirakçiye ya D vitamini desteği ya da plasebo verildi.
D vitamini alan iştirakçiler, D vitamini almayan bireylere kıyasla uyku kalitesini kıymetli ölçüde düzgünleştirdi, uyku müddetini uzattı ve uykuya dalmak için daha az vakit harcadı. Öteki bir çalışmada, daha düşük D vitamini seviyesine sahip şahısların uyku kalitesi daha düşüktü.
D Vitamini ve Saç Dökülmesi
Vitamin ve minerallerin bir müddettir saç büyümesini etkilediği bilinmektedir. Örneğin demir, biotin ve çinko sağlıklı saç kökleri için kıymetlidir. Çalışmalar, D vitamininin de faal saç büyümesinde rol oynayabileceğini düşündürmektedir. D vitamini, saç köklerinde büyümeyi uyaran reseptörlerin üretimini dayanaklar. Lakin şimdiye kadar, bu fikri doğrulayabilecek kıymetli ve bilgilendirici klinik çalışmalar yayınlanmamıştır.
D Vitamini ve Migren
Migren, daima devam eden şiddetli bir baş ağrısıdır. Uzmanlar artık migren ataklarının hudutlardaki ve damarlardaki iltihaplanmanın bir sonucu olarak geliştiğine inanıyor. Araştırmacılar şu anda D vitamini desteğinin migren baş ağrılarının gelişiminde rol oynayan inflamatuar faktörleri yok edip edemeyeceğini araştırıyorlar. D vitamininin antiinflamatuar (iltihap önleyici) olduğu gerçeği öteki çalışmalarda doğrulanmıştır.
Bununla birlikte, şu anda bu alanda nispeten az sayıda çalışma bulunmaktadır ve araştırma sonuçları tutarsız kalmaktadır. Kimileri D vitamini ile migren ortasında bir irtibat olduğunu göstermiştir ve bir çalışma, D vitamini almanın migren ataklarının sıklığını azaltabileceğini göstermiştir. Bununla birlikte, başka çalışmalarda D vitamininin migren üzerinde bir tesiri olmamıştır.
D Vitamini ve Cilt Hastalıkları
D vitamininin ciltte de rol oynadığı görülüyor. D vitamini direkt yara güzelleşmesine katkıda bulunur ve cildin esirgeyici bariyerinin düzgün bir halde gelişmesini sağlar. Bu nedenle, D vitamini eksikliği egzama, sedef hastalığı ve vitiligo üzere cilt hastalıklarının gelişimine yol açabilir.
Çalışmalar, D vitamini desteği ve egzama ile ilgili umut verici sonuçlar göstermiştir. Egzama hastaları bakteriyel cilt enfeksiyonlarına karşı epeyce hassastır; bir çalışmada, D vitamini seviyesi düşük olan hastaların bu çeşit enfeksiyonlara bilhassa yatkın olduğu tespit edilmiştir. Araştırmacılar ayrıyeten D vitamini alımının sedef hastalığı ve vitiligo seyri üzerinde olumlu bir tesiri olabileceğini düşünüyorlar.
D Vitamini ve Kardiyovasküler Sağlık
Araştırmalara nazaran D vitamini, kalp kaslarını güçlendirebilir. Ayrıyeten D vitamini, kalsiyum ve fosfat metabolizmasında değerli roller oynar. Güneş vitamini, kalsiyum ve fosfatın kemiklerde depolanmasını sağlar. D vitamini eksikliği varsa, bilhassa kalsiyum uygun biçimde depolanmaz ve bunun yerine damarlara yerleşir ve kireçlenme meydana gelebilir.
2012’de American Journal of Cardiology’de yayınlanan bir araştırma, D vitamini eksikliğinin kardiyovasküler hastalıktan vefat riskini artırabileceğini ortaya koydu. Çalışma muharrirleri, D vitamini eksikliğinin kalp ve damar hastalıkları, kalp kası sıkıntıları ve hipertansiyon için bir risk faktörü olduğunu vurguluyorlar.
Bu sonuçlar, 40 binden fazla hastayı içeren öbür bir çalışma tarafından doğrulandı. D vitamini seviyeleri mililitrede 15 nanogramdan az olan deneklerin hipertansiyon, yüksek kan yağı, kalp meseleleri ve felç geçirme riski, D vitamini seviyeleri mililitrede 30 nanogram olanlara nazaran daha yüksekti.
D Vitamini ve Kanser
D vitamini, birçok kişi tarafından kanserin önlenmesi kelam konusu olduğunda bir umut ışığı olarak kabul edilir. Bununla birlikte, şimdiye kadar yapılan çalışmaların sonuçları belgisiz olmuştur. Kişisel çalışmalar, örneğin D vitamini düzeyleri ile kolon ve göğüs kanseri riski ortasında bağlar bulmuştur.
Mevcut büyük ölçekli meta-analizler, D vitamini alımının tümör gelişimi üzerinde hiçbir tesirini bulamamıştır. Pek çok bilim adamı, rastgele bir şeyin kesin olarak söz edilebilmesi için daha fazla araştırma yapılması gerektiğini söylüyor. Bu mevzuyla ilgili şu anda çalışmalar devam etmektedir ve bunlardan kimileri yüksek doz D vitamini desteklerinin kanser gelişimi üzerindeki tesirlerini de araştırmaktadır.
Ölüm Riskini Artırıyor
Almanya’da yaklaşık 9 bin 600 bayan ve erkeğin katıldığı bir çalışmada, D vitamini eksikliğinin artan mevt riskiyle bağlantılı olduğu görüldü. D vitamini seviyesi düşük yahut çok düşük olan iştirakçiler, kâfi D vitamini alımına sahip olanlara kıyasla 1.2 kat daha yüksek vefat riskine sahipti. Bayanlarda bu tesir daha da barizdi.
