Bu sayede daha fazla insanın bakım, dayanak ve yeni ilaç tedavilerine daha erken basamakta başlanması umuluyor.
İngiltere’deki Alzheimer Society (Alzheimer Derneği) bilgilerine nazaran bugün dünyada 55 milyon insan demansla yaşıyor ve 2050’de bu sayının 139 milyona ulaşacağı kestirim ediliyor.
DEMANS VE ALZHEİMER BİREBİR ŞEY Mİ?
Demans, beynin birçok hastalığında görülen bir semptomdur.
Hafıza kaybı kelam hususudur ve bilhassa yakın vakitteki olayları hatırlamakta zorluk çekilir.
Diğer belirtiler ortasında davranış, ruh hali ve kişilik değişiklikleri, tanıdık yerlerde kaybolma yahut konuşmada hakikat kelimeyi bulamama sayılabilir.
Bu durum, insanların yemek yeme ve su içme üzere muhtaçlıklarının farkında olmadıkları bir noktaya ulaşabilir.
Alzheimer, demansa neden olan hastalıklar ortasında en yaygın olanıdır.
Diğer demans cinsleri ve yol açan ögeler ise şunlar:
- Vasküler demans: Beyindeki kan sirkülasyon bozukluğu
- Lewy cisimcikli demans: Lewy cisimciklerinin hudut hücrelerinde birikmesi
- Frontotemporal demans: Fontal ve/veya temporal loblardaki hudut hücresi hasarına bağlı ortaya çıkan beyin işlevlerindeki bozulma
- Parkinson hastalığı demansı
- Amyotrofik lateral skleroz (ALS – motor nöron hastalığı): İstemli kasların denetiminden sorumlu hudut hücrelerinin vakitle tahrip olduğu ve dejeneratif hastalık
- Ve yeni keşfedilen LATE: beyin hücrelerinde TDP-43 protein birikmesi
ALZHEİMER’IN ERKEN BELİRTİLERİ NELER?
Alzheimer hastalığının birinci belirtileri ekseriyetle hafıza kaybı olarak ortaya çıkar.
Bu, son konuşmaları unutmayı, eşya kaybetmeyi, isimleri unutmayı yahut birebir soruyu tekrar tekrar sormayı içerebilir.
Ruh halinde de daha fazla telaş yahut baş karışıklığı üzere değişiklikler olabilir.
Gençler Alzheimer’a yakalanır mı?
Alzheimer çoğunlukla bir yaşlılık hastalığıdır. 80 yaşın üzerindeki her altı şahıstan birinde görülür.
Erken (genç) başlangıçlı Alzheimer nispeten enderdir. Yeniden de Alzheimer olaylarının yüzde 5’i 65 yaşın altındaki şahıslarda ortaya çıkar.
Çok daha az sayıda insan ise 30’lu ve 40’lı yaşlarında etkilenebilir.
Genç yaşta Alzheimer’a yakalanmak için bilinen tek risk faktörü, yakın akrabaların da erken başlangıçlı hastalığa sahip olmasıdır. Hastalığı önlemenin bilinen bir yolu yoktur.
DEMANS ENGELLENEBİLİR Mİ?
Demansa yakalanmayı engellemenin kanıtlanmış bir yolu yok.
Ancak araştırmalar, her üç olaydan birinin ömür şekli değişiklikleri ile önlenebileceğini gösteriyor:
- orta yaşlarda işitme kaybını tedavi etmek
- eğitimde daha uzun müddet geçirmek
- sigarayı bırakmak
- depresyon için erken tedavi
- fiziksel olarak etkin olmak
- sosyal izolasyondan kaçınmak
- yüksek tansi·yondan kaçınmak
- obez olmamak
- tip 2 diyabet geliştirmemek
Bunları yapmanın beyni müdafaaya nasıl yardımcı olabileceği tam olarak bilinmiyor.
Peki, bu hayat şekli faktörleri beyindeki bunama sürecini nitekim durduruyor mu? Yoksa beyni bunamaya hazırlayıp böylelikle daha uzun müddet yönetim edilmesini sağlayarak semptomların ortaya çıkması mı erteleniyor?
ALZHEİMER KALITSAL MI?
Alzheimer kalıtsal olabilir, lakin olay bundan ibaret değil.
Alzheimer’lı bir ebeveyne yahut kardeşe sahip olmak hastalığa yakalanma riskini artırır.
Ancak hastalığa yakalanmış bir akrabanızın olması, kaderinizde bu hastalığa yakalanmak olduğu manasına gelmez.
Alzheimer’dan etkilenmemiş bir ailede olmak da hastalığa yakalanmayacağınız manasına gelmez.
ALZHEİMER TEDAVİSİNDE HANGİ İLAÇLAR KULLANILIYOR?
İlk kere klinik deneylerde ilaçların Alzheimer hastalığının suratını yavaşlattığı kanıtlandı.
Donanemeb ve lecanemab, hastalığın erken evrelerinde beyindeki amiloid isimli proteini gaye alıyor.
Amiloid, beyin hücreleri ortasındaki boşluklarda birikerek hastalığın özelliklerinden biri olan plakları oluşturuyor.
Ancak bu ilaçların yararı çok büyük görünmüyor; hastalığı durdurmuyor ya da bilakis çevirmiyorlar.
Bu ilaçlar şimdi bilimsel çalışma etabını geçip rutin hastane kullanımına sunulmuş değil.
Londra’daki University College Hastanesi’nde miridesap adlı bir ilacın denemeleri yapılıyor.
Deneme, en fazla 12 ay boyunca ilacın her gün mideye enjekte edilmesini içeriyor ve SAP (serum amiloid P bileşeni) ismi verilen proteini beyinden uzaklaştıran ilacın, amiloid plakların beyin hücrelerine ziyan vermesini durdurup durduramayacağını öğrenmeyi amaçlıyor.
Araştırmacılar bunun Alzheimer hastalığının gelişim sürecinin bir kesimi olabileceğini düşünüyor.
