Vücutta Derin toplardamar (Ven) içinde pıhtı (Tromboz) oluşmasına Derin Ven Trombozu (DVT) denir. Vefatla sonuçlanabilen ve tıpkı vakitte önlenebilir bir sorun olan derin ven trombozu (DVT), ülkemizde her yıl on binlerce şahısta görülmektedir. Her yaşta görülebilmekle birlikte yaş ilerledikçe bilhassa de 60 yaş ve üzerinde daha önemli boyutlara ulaşmaktadır.
Kanın pıhtılaşması aslında hayatın devamı için son derece kıymetli ve gerekli kendini savunma düzeneğidir. Kesilen bir yerimizdeki kanamanın durması için kanın pıhtılaşmasına muhtaçlık duyarız. Lakin istenmeyen bir durum olan sağlam damar içinde pıhtılaşma istenmeyen bir durumdur, pıhtının oluşturduğu damar tıkanıklığına bağlı mevte kadar giden ağır sonuçları olabilir. Pıhtılaşma atardamar sisteminde ve toplardamar sisteminde olabilmektedir. Günlük ömürde sıkça duyduğumuz kalp krizi ve felç aslında atardamar sistemindeki pıhtılaşmaların sonucudur. Pıhtılaşma kalbin atardamarlarında meydana gelirse kalp krizi, beyin atardamarlarında meydana gelirse felçle sonuçlanabilir. Bu iki bahis kadar bildik olmayan öteki bir önemli pıhtılaşma sorunu de toplardamar sisteminde bilhassa bacaklarda pıhtı oluşumu yani DVT’dur.
“DVT (DERİN VEN TROMBOZU) ANİ MEVTE YOL AÇABİLİR”
Bu durumda gidebilir ve akciğerde ani mevtle sonuçlanabilir.
DVT’li hastalarda korkulan şey, damarda oluşan pıhtının kopup damar içinde taşınması (Emboli) ve akciğer atardamarını tıkaması (Akciğer Embolisi)’dır. Akciğer Embolisi hastanede önlenebilir ölümlerin en sık sebebidir. Akciğer embolisinde pıhtı büyük ise ani mevt olur, küçük bir pıhtı ise eriyebilir, rastgele bir belirti vermeyebilir ya da hasta tedaviyle güzelleşebilir. Uygunlaşan hastalardan bir kısmında hastalık kronikleşerek kalp yetersizliğine neden olabilir.
DVT BELİRTİLERİ NELERDİR?
Toplardamarların içerisinde kan pıhtılaşması meydana geldiğinde yani bireyde DVT geliştiğinde, hastaların yarısında hiçbir belirti yahut bulgu ortaya çıkmaz. Bilhassa oluşan pıhtı küçükse ya da pıhtılaşma küçük bir damarda oluşmuşsa muğlak belirtilere sebep olacağından hastalık fark edilmeyebilir.
DVT’de en sık belirti ve bulgular; Pıhtının oluştuğu bacakta ağrı, şişme, sıcaklık artışı olur ve yürüme ile şikâyetler artar. Hasta bacakta baldır gergindir ve çapı besbelli olarak artmıştır. Baldırı avuç içine alıp sıktığınızda hassasiyet artabilir. Ağır seyreden kimi hastalarda DVT bacağın atardamar sirkülasyonunu da bozarak bacağın kesilmesine yol açabilir. Bu belirtiler bacakta DVT’yi işaret eden üstteki belirtilere göğüs ağrısı, derin nefes alırken ağrı, hava açlığı ve nefes darlığı eşlik ediyorsa oluşan pıhtının akciğerlere atmış (Akciğer Embolisi) olabileceği akla gelmelidir.
DVT geçiren hastalarda yıllar sonra bile bacaklarda daima şişme, ağrı, varisler, ciltte lekelenmeler ve hatta yaralar görülebilir.
PIHTI OLUŞUMUNA SEBEP OLAN RİSK FAKTÖRLERİ;
Büyük ortopedik, ürolojik, cerrahi ameliyatlardan sonra hastanın hareketsiz olduğu erken devirde pıhtı oluşumunu engelleyici kimi ilaçlar kullanılmazsa risk yüksektir.
Bazı genetik geçişli kan hastalıkları, kanın damar içi akışkanlığındaki değişmeler/bozulmalar, aile üyelerinden birinin DVT geçirmiş olması, hormon tedavileri, üzere tıbbi durumlarda DVT sıklığı artar.
Kanser hastaları kıymetli bir risk kümesidir ve pek birden fazla DVT’na bağlı gelişen Akciğer Embolisi nedeniyle kaybedilmektedirler.
Kadınlar için hamilelik ve emzirme periyotlarında risk artmaktadır. Bir de doğum denetim hapı kullanımı ile DVT riskini arttırır.
Uzun seyahatlerde, sigara kullanımı, hareketsizlik, Şeker hastalığı, şişmanlık durumlarında risk artar. Sigara, damarları büzer ve hem atar hem de toplardamarda adeta pıhtı oluşturan hücreleri bir ortaya toplamaktadır.
DVT nedeniyle her yıl dünyada 3 milyondan fazla sayıda kişi ölmektedir. Her 37 saniyede 1 kişi DVT’na bağlı Akciğer Embolisi nedeniyle hayatını kaybetmektedir. DVT nedeniyle yaşanan kayıplar ülkemiz için yılda 30 bin kişidir. Avrupa’da en kıymetli vefat nedenlerinden biri olan DVT nedeniyle yaşanan vefatlar, göğüs ve akciğer kanserine bağlı ölümlerden daha fazladır.
Pıhtı küçüktür ancak riski çok büyüktür, hepimizde her an DVT gelişebilir. Aile hikayesi olan, sigara kullanan şahıslar hangi yaşta olursa olsun 4 saatten uzun mühlet hareketsiz kalmaları halinde önemli DVT riski altındadırlar. Fakat DVT önlenebilen ve tedavi edilebilen bir hastalıktır. Kâfi ki hasta erken devirde bir Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanına başvursun. DVT’na bağlı vefatları ve aksilikleri önlemek için toplumun bilinçlenmesi ve erken farkındalığı çok değerlidir.
DVT’NU ÖNLEMEK İÇİN NELER YAPILABİLİR?
Uzun seyahatler sırasında etkin ve pasif antrenmanlar yapmak kıymetlidir. Kara taşıtlarında birkaç saat ortalarla verilen molalarda kısa yürüyüşler yapmalı, uçakta saat başı kalkıp yürümelidir. Ayrıyeten bilhassa uzun seyahatlerden evvel ağır yağlı besinler almamalı, seyahatte tertipli beslenmeli, az az ve sık yemek yemelidir. Yüksek risk faktörü taşıyan şahıslarda seyahatten evvel yapılan kolay bir iğne ile ya da orta basınçlı bir dizaltı varis çorabı ile tedbir almak mümkündür.
OFİS ÇALIŞANLARI DİKKAT!
Beyaz yakalı olarak isimlendirilen ofis çalışanları bilgisayar başında ve oturarak işlerini yapmaktadırlar. Çocuklar saatlerce hareketsiz bacakları sarkıtarak bilgisayar oyunu oynamaktadırlar. Bu hayat halleri ile ilişkili obezite her yaş kümesinde çok artmış durumdadır. Sonuç olarak da pıhtı oluşumları ve bunun yol açtığı sakatlıklar, iş gücü kayıpları ve vefatlar artmaktadır.
Günümüzde ofis çalışanı genç nüfus önemli manada DVT riski taşımaktadır.Ofis ortamında çalışanlar ve yöneticiler hareket konusunda özellikle dikkatli olmalıdır. Temel gaye masa başında uzun vakit geçiren insanları hareketlendirmek olmalıdır. Uzun mühlet ayakta sabit hareketsiz kalındığında ya da ayakları sarkıtarak uzun mühlet oturulduğunda baldır kasları çalışmadığından DVT riski oluşur. Orta ara kalkıp kısa yürüyüşler yapmak ya da otururken kolay bacak hareketleri ile baldır kaslarını çalıştırmak bu sorunu engellemektedir.
* Varis hastalığı olmasa da uzun müddet hareketsiz kalınan günlerde orta basınçlı diz altı varis çorabı giymek çok faydalıdır. Ben risk kümesinde değilim lakin hareketsiz ayakta kaldığım vakit risk kümesinde oluyorum. Uzun ameliyatlarımın olduğu gün sabahtan akşama kadar varis çorabı giyiyorum.
* Yürüme bahtı olanlar saat başı kısa yürüyüşler yapmalı, yürüme imkanı olmayanlar idman yapmalıdır. En tesirli ofis idmanları ayakları ayak bileğinden ileri geri hareket ettirerek baldır kaslarını çalıştırmaktır. Her saat başı 5 dakika boyunca yapılmalıdır.
* Ofiste çalışanlar çok çay – kahve tüketmemelidirler. Günde 3-4 fincandan fazla tüketildiğinde su kaybına neden olur ki bu da pıhtı oluşumuna taban hazırlamaktadır.
*Yüksek topuklu ayakkabı giymek; baldır kaslarını hareket ettirmenizi engellediğinden DVT riskini arttırmaktadır.
*Ofis ortamında rahat giysiler giyilmelidir. Şayet kasık düzeyinde yahut diz üstünde sıkan bir giysi giyildiğinde, toplardamar kanının aşağıdan üste çıkması engellenebilir. Obezite kelam konusu ise bu durum daha da barizleşir. Kan üst çıkamaz ve bacaklarda göllenir.
*Obezite DVT için başlı başına bir risk faktörüdür. Çünkü artmış kilo ile karın içi basıncının da artması bacaklardaki kanın üste, karına hakikat ilerlemesini maniler. Kabızlık da obezite üzere karın içi basıncını artırır ve kanın bacaklarda göllenmesine, durağanlaşmasına neden olur. Bacaklarda göllenen kanda pıhtı riski yüksektir.
Aileler çocuklarının bilgisayar başında geçirdikleri mühletleri denetim etmeli, mahzur olamıyorlarsa saatte bir çocukları hareket ettirmelidirler. Bu tehlikenin sıklığı ve kıymeti herkes tarafından bilinirse bu husus okul eğitimlerine de yansıyacaktır.
Bu hastalıkla ilgili tüm kamuoyunda bir farkındalık oluşturulmasına ve toplumun her kısmında hareketsizliğin önüne geçilmesine, hareketi günlük hayatımıza almaya gereksinimimiz olduğunu düşünüyorum.
