Orion takımyıldızındaki parlak turuncu bir yıldız olan Betelgeuse’un daha evvel hiç yayımlanmayan imajları, 2019’un sonunda yaşanan “Büyük Kararma”ya neyin sebep olduğunun gizemini çözdü. Memleketler arası bilim insanlarından oluşan bir takım, devasa yıldızın büyük bir gaz kabarcığı çıkardığını ve bu gazın soğuyarak, yıldızın ışığını süreksiz olarak engelleyen bir toz bulutu oluşturduğunu keşfetti.
YENİ MANZARALAR OLAYI NET BİR HALDE ORTAYA ÇIKARDI
Daha evvel, birtakım uzmanlar Ekim 2019’da sistemsiz kararma olayı gözlemlendiğinde Betelgeuse’un patlamanın eşiğinde olduğuna inanıyordu. Lakin yeni manzaralar, yıldızın yüzeyinin vakit içinde nasıl değiştiğini ve karardığının net bir halde görülmesini sağladı.
NTV‘nin aktardığına nazaran, Fransa’da yer alan Paris Gözlemevi’nden (Observatoire de Paris) Miguel Montargès liderliğindeki grup, Ocak ve Mart 2020’de Betelgeuse yüzeyinin daha evvel hiç görülmemiş iki imajını yakaladı. Akabinde, bu manzaralar Ocak ve Aralık 2019’da çekilenlerle karşılaştırıldı.
Yapılan tahlil araştırmacıların, değişiklikleri gerçek vakitli olarak görmelerine ve “bu ani kararmanın yıldız tozu oluşumundan kaynaklandığını” belirlemelerine müsaade verdi.
SÜPERNOVA NEDİR?
Başlangıçta bu kararmanın Betelgeuse’un süpernovaya gidişinin başlangıcı olduğuna inanılıyordu. Süpernova, gücü biten büyük yıldızların şiddetle patlaması durumuna deniliyor. Bir süpernovanın parlaklığı Güneş’in parlaklığının yüz milyon katına varabiliyor.
Bir süpernovanın parlaklığını yitirmesi haftalar ya da aylar sürebiliyor. Bu noktada, yıldızın nükleer yakıtı bittiği için, kütlesinin bir kısmı kendi yerçekimi kuvvetine dayanamayacak kadar ağır olan çekirdeğine akıyor. Bu durum çekirdeğin çökmesiyle ve akabinde süpernovanın devasa patlamasıyla sonuçlanıyor.
Avustralya Stratejik Siyaset Enstitüsü’nden Dr. Malcolm Davis, 2019’da Twitter hesabından yaptığı paylaşımda, “Betelgeuse kararıyor, bu da yakında süpernovaya geçeceğinin bir göstergesi. Bu gerçekleştiğinde (yıldızın uzaklığı göz önüne alındığında onu Dünya’dan görmemizden 690 yıl evvel gerçekleşmiş olacaktı) dolunay kadar parlak olacak” dedi.
ARAŞTIRMACILAR DURMAKSIZIN ÇALIŞTI
Bununla birlikte, “Büyük Kararma gözlemlendiğinden beri bilim insanları, Betelgeuse’un süpernovaya hakikat mu yöneldiğini yahut bu gizemli karartmanın öbür bir açıklaması olup olmadığını belirlemek için çalışıyorlar.
YILDIZDAN UZAKLAŞAN GAZ BULUTU KATILAŞARAK, PARLAKLIĞININ GÖRÜLMESİNİ ENGELLEDİ
Şimdi, Montargès ve takımı, yıldızın ondan uzaklaşan büyük bir gaz bulutu ürettiğini keşfetti. Buna nazaran, kısa bir mühlet sonra yıldızın yüzeyindeki bir kesim soğudu. Akabinde gazda bulunan silikon üzere daha ağır elementler katı toz halinde ağırlaştı.
BULGULAR, HARVARD ÇALIŞMASIYLA ÖRTÜŞTÜ
Yeni çalışmanın bulguları, birebir vakitte Harvard & Smithsonian’daki Astrofizik Merkezi müdür yardımcısı Andrea Dupree tarafından 2020 yazında yapılan çalışmanın sonuçlarıyla örtüştü.
Dupree, Ağustos 2020’de NASA’nın yayınladığı bir yayında, “Hubble aracılığıyla bir gaz bulutunun yıldızın görünür yüzeyinden ayrıldığını görüyoruz. Yıldızın güneydoğu bölümünde dışa hakikat hareket eden ağır, sıcak bir bölgenin tesirini gözlemledik” değerlendirmesinde bulunmuştu.
Dupree,ayrıca gaz bulutunun yıldızın yüzeyinden dış atmosferine gerçek giderken saatte yaklaşık 370 bin kilometre süratle hareket ettiğini buldu. Gaz kabarcığı sıcak yıldızdan milyonlarca kilometre uzaktayken soğudu ve yıldızın ışığını süreksiz olarak engelleyen bir toz bulutu oluşturdu.
Öte yandani Dünya’dan 700 ışık yılı uzaklıkta bulunan Betelgeuse, Nisan 2020’ye kadar olağan parlaklığına geri döndü.a
