Günümüzde toplumsal medya, insan hayatının en değerli bir ögeleri ortasında yer alıyor. Pek çok insanın toplumsal medya aracılığıyla internete aktardığımız bir “dijital mirası” var. Pekala, Dijital vasiyet nedir? Öldükten sonra toplumsal medya hesaplarına ne oluyor?
DİJİTAL VASİYET NEDİR?
Dijital vasiyet, bir kişinin vefatından sonra dijital varlıklarının yönetilmesi için hazırlanan ve ekseriyetle klasik vasiyetnamenin bir kesimi olarak düşünülen yasal bir dokümandır. Bu vasiyet, toplumsal medya hesapları, e-posta hesapları, bloglar, çevrimiçi banka hesapları ve başka dijital içerikler üzere varlıkların nasıl ele alınacağını belirler.
ÖLDÜKTEN SONRA TOPLUMSAL MEDYA HESAPLARIMIZA NE OLUR?
Günümüzde, yakınlarını kaybeden ve onların toplumsal medya hesapları ile ne yapacağını bilemeyen ve bu doğrultuda hayli önemli duygusal travmalar yaşayan pek çok insan var. Yani bir kullanıcı öldüğünde, toplumsal medyadaki varlığına ve dijital mirasına ne olacağı konusu büyük kıymet taşıyor.
Çoğu durumda toplumsal medya hesapları, bir aile yakını ilgili platforma kişinin öldüğünü haber verene kadar faal kalıyor. Birtakım toplumsal medya platformları ölen kişinin yakınlarına, vefat edenin hesabını kapatma seçeneğini sunuyor
Instagram ve Facebook’un sahibi Meta, bir kullanıcının mevt evrakı iletildiğinde ilgili hesabı kaldırıyor yahut hesabı donduruyor.
Bu tekniğe “hesap anıtlaştırma” ismi veriliyor ve bu sayede ölen kişinin yakınları sayfada anılar ve fotoğraflar paylaşabiliyor. Bu teknikte kullanıcının ismi yanında “anısına” tabiri yer alıyor. Şayet profilin sahibi geçmişte resmi bir müsaade vermemişse bu hesap öbürleri tarafından yönetilemiyor ya da bu profilin kaldırılması talebinde bulunulamıyor. Anıtlaşmış hesaplar, platformdaki öbür toplumsal medya kullanıcılarına önerilmiyor. Yani “tanıyor olabileceğiniz kişiler” listesinde yer almıyor. Ayrıyeten ölen kişinin arkadaş olduğu hesaplara doğum günü hatırlatmaları da gönderilmiyor.
Google, bir hesabın belli bir müddet boyunca faal olmaması halinde ne olacağına karar vermeleri için kullanıcılarına farklı seçenekler sunuyor. Bu doğrultuda, ölen kişinin yakınları YouTube, Gmail ve Google Fotoğraflar üzere uygulamalardaki dijital mirası üzerinde kelam sahibi olabiliyor.
X (Twitter) ise ölen kişinin hesabını “anı” hesabına dönüştürmeye müsaade vermiyor. Tek seçenek hesabın tümüyle kaldırılması…
DİJİTAL VASİYET NASIL HAZIRLANIR?
BBC Türkçe’nin haberine nazaran; Siber cürümler üzerine çalışan ve evvelce Sırbistan İçişleri Bakanlığı’nın ileri teknolojilerle ilgili ünitesinde çalışan Sasa Zivanoviç, ölen şahısların bilgi, fotoğraf ve başka içeriklerinin yanlış ellere gidebileceği ikazında bulunuyor. Hatalılar muhakkak hesapların profil datalarını indirebiliyor ya da tüm hesabı ele geçirebiliyor.
Ölen kişinin ismi ile açılan düzmece hesaplarda fotoğraflar, bilgiler ve görüntüler kullanılarak, o kişinin öldüğünden haberi olmayan birtakım yakınlarına ileti atılıyor. Kimi durumlarda düzmece hesabı açanlar, yakınlardan para almaya çalışıyor.
İngiltere’de Dijital Miras Derneği’ni kuran James Morris, herkese datalarının yedeğini alması teklifinde bulunuyor. Gerçekten Facebook’ta bütün bir fotoğraf ve görüntü arşivini indirmek ve bir aile üyesine bunları iletmek mümkün.
Morris, bir gün ölümcül bir hastalığı olduğunu öğrense ne yapacağını şöyle açıklıyor:
“Eğer Facebook’ta hesabı olan genç bir çocuğum yoksa, evvel fotoğraf ve görüntülerimi indiririm, özel iletilerimi silerim (çünkü çocuklarımın bu iletileri görmesini istemem), sonra da beğendiğim fotoğraflarımı bir yerde toplar ve her biri için kısa bir yazı ya da öykü müellifim.”
Dijital miras ve toplumsal medya mirası yazmanın kritik olduğuna dikkat çeken Norris, “Sosyal medya platformları sonuçta birer şirket ve bu platformların sizin dijital mirasınıza bekçilik etme üzere bir sorumluluğu yok.” diyor.
Platformların vefat hallerinde sunduğu seçenekleri kamuyla açıkça paylaşarak aile bireylerinin işini kolaylaştırmasının değerine dikkat çeken Norris, “Herkes bu sistemlerden haberdar değil” diye de ekliyor.
