NEDİR
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu(DEHB) çocukluk yaşta başlar. Kıpır kıpır yerinde duramayan , ders başında oturamayan çocuklar natürel ki büyürler. Çocukluk periyotta teşhis konanlar daha şanslılar zira kendi durumlarının az çok farkında olabilirler. Fakat teşhis konmayanlar önemli kasvetler yaşayabiliyorlar. DEHB olan çocukların yaklaşık üçte birinde rahatsızlık yetişkin yaşlarda da devam etmektedir. Bu rahatsızlıkta şahıslar dikkatlerini odaklamada zorluk yaşadıkları için ekseriyetle başladıkları işi bitirmekte zorluk çekerler. Birkaç işe birden başlayıp hiç birini bitiremezler, bu durum daima tekrarlandığından bir mühlet sonra başarısızlık kanıları ve depresyon bulguları ortaya çıkar. Birçok vakit bunu kendileri de yakınları da bir hastalığa değil de , beceriksizliğe, ya da tembelliğe bağladıklarından hayatlarında önemli sıkıntılar yaşarlar. Alışılmış bu durumun hastalıktan kaynaklanabileceği kimsenin aklına gelmez.
Peki NEDİR bu rahatsızlığın biz yetişkinlerdeki belirtileri?
1.Odaklanma zahmeti ( bir şey yapmaya çalışırken aklınıza bir sürü diğer şey gelmesi )
2.Zamanlama sıkıntıları ( işlerini vaktinde bitirememek ,geç kalmak)
3.Sabırsızlık ( sıra bekleyememek, kitabın ,filmin sonunu bekleyememek, atlayarak gitmek)
4.Organize olmada zahmet ( planlamada öncelikleri belirleyememek, dağınıklık)
5.Dürtü kontrol meseleleri ( düşünmeden ani kararlar vermek, kimilerinde öfke problemleri, hatta birtakım durumlarda unsur kullanımı)
6.Duygusal dalgalanmalar ( depresyon, vakit zaman canlılık)
Bu durumların kimilerini vakit zaman yaşayabiliriz, lakin rahatsızlık diyebilmek için hayatımızı kıymetli derecede etkiliyor olması gerekir.
Genellikle hiperaktivite dediğimiz hareketlilik durumu lise periyoduna gerçek azalır. Fakat bazen yetişkinlik devrinde de devam edebilir. Hareketliliği devam edenlerin daima bir işle uğraştıklarını duramadıklarını dışardan görmek kolaydır. Bu bireyler haraketli işlerde çalışmayı tercih edebilirler.
Ama dikkat dağınıklığını tanımak güç olabilir. Şayet zati çok dikkat gerektirecek bir iş yapmıyorsanız bu bir sorun olmayabilir lakin odaklanmaktaki zorluk bireyleri , olayları hatırlamada zorluk yaşamalarına neden olur ve bundan ötürü sık sık bir şeyleri kaybederler.
DEHB olan şahıslar birçok vakit yapacakları işleri ertelerler ve bir işe başlamakta zorluk yaşarlar.
Yetişkinlik periyodunda DEHB rahatsızlığının toplumun yaklaşık % 5 ‘inde görüldüğü belirlenmiş. Fakat bu şahısların birçok durumun farkına varamadıkları için teşhis alamamaktadır.
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunun genetik etkenlere bağlı olduğu düşünülmektedir. DEHB olanların ailelerinde de bu rahatsızlığın olma ihtimali olağan topluma nazaran 8 kat daha fazladır. Hatta bu mevzuda birtakım genlerin tesirleri saptanmıştır. Bu nedenle bana gelen hastalarıma ailelerinde misal kıssası olan bireylerin olup olmadığını kesinlikle sorarım.
Genetik tesirlerin yanı sıra psikiyatrik hastalıkların birçoklarında olduğu üzere tedavide tesirli ilaçların tesir düzeneklerinin hastalığın nedenini bize söyleyeceğini düşünerek de çalışmalar yapılır. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu için kullanılan ilaçlar beynimizdeki iki farklı maddeyi ( nörotransmitter diyoruz biz kendi ortamızda onlara) etkileyerek tesir ederler. Bunlar dopamin ve noradrenalin. Çalışılan ve tesiri olduğu gösterilen genler de bu iki unsurla ilgilidir. Bu unsurların DEHB olanların beyninde hudut hücrelerinin ilişki bölgelerinden ( sinaps) çabuk temizlendiği ve daha kısa müddet aralıkta kaldığı saptanmış. Bu nedenle ilaçlarımız dopamin ve adrenalini beyinde arttırarak tesir eder.
Düşüncelerimiz daha çok beynin ön bölgesinde oluşur. Frontal bölge dediğimiz bu bölgenin etkilendiği beyin görüntüleme çalışmalarında saptanmış. Fakat bu bölgenin faaliyetlerini denetim eden ve hareketlerimizi denetim eden öbür bölgelerde de etkilenmelerin olduğu gösterilmiş.
DEHB, dışardan yalnızca biraz dikkat dağınıklığı, sabırsızlık, unutkanlık üzere görünse de içerde, beynimizde problemler olduğu manasına geliyor.
Yetişkinlerde dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu nasıl tedavi edilir? yetişkinlerdeki tedavi çocuklardakinden biraz farklıdır. burada dikkat edilmesi gereken şey öncelikle çocukluktaki semptomların devam edip etmediğidir. daha evvel de bahsettiğim üzere çocukluk periyodundaki semptomların birden fazla yetişkin yaşlarda ortadan kalkabilir ve ilaç tedavisine gereksinim olmayabilir.
Yetişkindeki dehb bulgularının ne seviyede olduğu ve ömrünü ne seviyede etkilediğinin öncelikle kıymetlendirilmesi gerekir.
Odaklanmayı gerektirecek işlerde çalışıyor olmak ya da üniversite öğrencileri, DEHB’na eşlik eden davranış bozukluğu ( kendine ziyan verme, vb gibi), başladığı işi bitirememe üzere ömrünü olumsuz etkileyen önemli durumlar varsa ilaç tedavisi tercih edilebilir
İlaçlar dışında yapılacak bir şey yok mu?
Tabii ki var, birinci olarak bu rahatsızlığın hayatınızdaki tesirlerini belirlemek ve bunlarla hem bilişsel hem de davranışçı formüllerle nasıl baş edebileceğinizi konuşmak gerekir.dehb ve hayatınıza tesirlerine yönelik terapi görüşmeleri dehb ile daha uygun baş edebilmenizi sağlayacaktır.
Beslenmeye yönelik olarak da yapılabilecek şeyler var. Bilhassa omega- 3 yağ asitleriyle ilgili yapılan çalışmalarda yardımcı metot olarak ilaçlara ek olarak kullanılabileceği belirtilmiş. tek başına kâfi olmasa bile beslenmenizi balık yüklü olarak düzenlemek yardımcı olabilir.
Nörofeedback üzere usullerden de tedavide bahsedilmekte lakin aktifliğinin kanıtlanması için şimdi daha vakti olan bir prosedür, birtakım çalışmalar faydalı bulurken kimileri plasebo seviyesinde tesiri olduğunu bulmuş.
DEHB, siz farkına bile varmadan hayatınızı ele geçirir. dehb büsbütün yok olması mümkün olmayan bir hastalık ve tedavide en düzgünü onunla nasıl yaşayacağınızı öğrenmektir…
Hepinize dikkatli günler…
