Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çocukluk çağında başlayan ve çoklukla yetişkinlikte de devam eden nörogelişimsel bir bozukluktur. DEHB, dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsellik üzere belirtilerle karakterizedir. Bu bozukluk, bireylerin günlük hayatlarını, akademik muvaffakiyetlerini ve toplumsal alakalarını olumsuz tarafta etkileyebilir. DEHB’nin tesirleri, bireyin ömür kalitesini önemli formda düşürebilir ve bu nedenle erken teşhis ve müdahale büyük ehemmiyet taşır.
Belirtiler: DEHB’nin belirtileri üç ana kategoride toplanabilir: dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsellik. Bu belirtiler, bireyin ömrünün farklı alanlarında çeşitli zorluklara yol açabilir.
DİKKAT EKSİKLİĞİ
Detaylara dikkat etmeme, dikkatsizce yanılgılar yapma: DEHB’li bireyler, bilhassa monoton yahut uzun vadeli vazifelerde dikkati sürdürmekte zorlanırlar.
Görevleri ve aktiviteleri organize etmede zorluk: Planlama ve tertip hünerlerinde eksiklikler, günlük hayatta kaosa neden olabilir.
Uzun müddet dikkat gerektiren vazifelerden kaçınma yahut bu misyonları sevmeme: Bilhassa okul ödevleri yahut iş projeleri üzere uzun periyodik dikkat gerektiren misyonlar, DEHB’li bireyler için zorlayıcı olabilir.
Sık sık eşyaları kaybetme (örneğin, oyuncaklar, ödevler, kalemler): Bu durum, bireyin günlük hayatını ve sorumluluklarını yerine getirmesini zorlaştırabilir.
Dış uyaranlarla kolay kolay dikkatin dağılması: Çevresel faktörler, DEHB’li bireylerin dikkatini basitçe dağıtabilir.
HİPERAKTİVİTE
Elleri yahut ayakları kıpırdatma, yerinde duramama: DEHB’li bireyler, daima hareket halinde olma gereksinimi hissederler.
Uygunsuz vakitlerde koşma yahut tırmanma: Bu davranışlar, bilhassa toplumsal ortamlarda uygunsuz ve rahatsız edici olabilir.
Sessizce oyun oynayamama yahut etkinliklerde bulunamama: DEHB’li çocuklar, sessiz ve sakin aktivitelerde bulunmakta zorlanırlar.
Sürekli hareket halinde olma, güya “motor takılmış” üzere davranma: Bu durum, bireyin gücünü denetim etmekte zorlandığını gösterir.
DÜRTÜSELLİK
Sorular tamamlanmadan karşılık verme: DEHB’li bireyler, düşünmeden hareket etme eğilimindedirler.
Sırasını beklemekte zorlanma: Sabırsızlık, DEHB’nin yaygın belirtilerinden biridir.
Başkalarının kelamını kesme yahut oyunlarını bölme: Bu davranışlar, toplumsal bağlantılarda meselelere yol açabilir.
Nedenleri: DEHB’nin kesin nedeni bilinmemekle birlikte, genetik, çevresel ve nörolojik faktörlerin bir kombinasyonu olduğu düşünülmektedir. Genetik yatkınlık, DEHB’nin gelişiminde değerli bir rol oynar. Ailede DEHB hikayesi olan bireylerde bu bozukluğun görülme mümkünlüğü daha yüksektir. Ayrıyeten, hamilelik sırasında annenin sigara içmesi, düşük doğum tartısı ve erken doğum üzere faktörler de risk faktörleri ortasında yer alır. Çevresel toksinler ve beyin gelişimindeki anomaliler de DEHB’nin nedenleri ortasında sayılabilir.
Tanı: DEHB tanısı, ekseriyetle bir psikiyatrist yahut nörolog tarafından konur. Teşhis sürecinde, bireyin belirtileri en az altı ay boyunca göstermesi ve bu belirtilerin günlük hayatını olumsuz etkilemesi gerekmektedir. Teşhis koymak için çeşitli kıymetlendirme araçları ve testler kullanılır. Bu süreçte, bireyin ailesi ve öğretmenleri üzere yakın etrafından alınan bilgiler de değerlidir. DEHB’nin teşhisinde kullanılan esas prosedürler ortasında klinik görüşmeler, davranış kıymetlendirme ölçekleri ve nöropsikolojik testler yer alır.
Tedavi: DEHB tedavisinde, ilaç tedavisi ve davranış terapisi en yaygın kullanılan usullerdir. İlaç tedavisi, beyindeki kimyasal dengesizlikleri düzeltmeye yardımcı olabilir. Bilhassa stimülan ilaçlar, DEHB belirtilerini denetim etmede tesirli olabilir. Davranış terapisi ise bireyin dikkatini artırma, hiperaktiviteyi denetim etme ve dürtüselliği azaltma konusunda stratejiler geliştirmesine yardımcı olur. Ayrıyeten, aile eğitimi ve takviye kümeleri da tedavi sürecinde değerli rol oynar. Eğitimsel dayanaklar ve kişiselleştirilmiş eğitim programları, DEHB’li çocukların akademik muvaffakiyetlerini artırabilir.
Yaşam Şekli ve Takviye: DEHB’li bireyler için hayat usulü değişiklikleri ve destekleyici ortamlar da büyük kıymet taşır. Sistemli fizikî aktivite, sağlıklı beslenme ve kâfi uyku, DEHB belirtilerini hafifletebilir. Ayrıyeten, vakit idaresi ve tertip maharetlerini geliştirmek için stratejiler öğrenmek, bireyin günlük hayatını daha yönetilebilir hale getirebilir. Ailelerin ve öğretmenlerin, DEHB’li bireylere anlayışlı ve destekleyici bir yaklaşım sergilemesi, onların özgüvenini artırabilir ve toplumsal marifetlerini geliştirebilir.
DEHB, hayat uzunluğu sürebilen bir bozukluk olmasına karşın, uygun tedavi ve dayanakla bireylerin hayat kalitesi değerli ölçüde artırılabilir. Erken teşhis ve müdahale, DEHB’li bireylerin potansiyellerini gerçekleştirmelerine yardımcı olabilir. DEHB’li bireylerin güçlü taraflarını keşfetmeleri ve bu tarafları geliştirmeleri, onların başarılı ve tatmin edici bir ömür sürmelerine katkıda bulunabilir.
