Disleksi nedir belirtileri ve tedavisi nelerdir
Disleksi ile ilgili bilimeyenleri Dr. Erhan Gültekin açıkladı.
1890’lı yıllarda keşfedilen bu hastalık, tespit edildiği şahıslar üzerinde yapılan incelemelerde konuşma farklılıkları ve hafıza zayıflığı olarak öne çıkmıştır. Disleksi hastalığının toplumlarda görülme sıklığı farklılık gösterse de, yakın vakitte Amerika Birleşik Devletleri’nde yapılan bir araştırmada, ABD toplumunun %5 ila %15’i ortasında bu hastalığın var olduğu tespit edilmiştir.
Bu oranlar disleksi hastalarının, öbür hastalıklara göre oranının hiç de düşük olmadığının bir ispatıdır. Bu sayılar dikkate alındığında disleksi hastalarının topluma kazandırılması gerektiği açıktır. Günümüzde birçok bireyde disleksi hastalığı bulunmasına karşın, kendisinde bu rahatsızlığın bulunduğunu bilmeden, disleksi nedir diye sormadan hayatını sürdürür. Toplum tarafından disleksili bireylerin tespit edilmesi güçtür. Bu nedenle ilkokul çağlarında teşhis konulmadığı vakit bir daha disleksi teşhisinin konulması birçok vakit mümkün değildir.
Tüm bunlara rağmen geçmişe bakıldığı vakit, tarihe ismini yazdırmış birçok dahinin disleksi hastası olduğu görülmektedir. Örneğin Albert Einstein, Walt Disney, Leonardo Da Vinci, günümüz dünyasının en varlıklı ve en zeki insanlarından birisi olan Bill Gates disleksi hastalarına birkaç örnek olarak verilebilir.
Dolayısıyla disleksi konusunda şuurlu olmak kıymetlidir. Erken yaşta teşhis, rehberlik ve takviye verilen çocuklarda bu durumun tesirlerinin önüne geçmek mümkün olabilir.
Disleksi nedir?
Disleksi nörolojik bir hadise olup, kişinin okuma ve yazma ile ilgili işlevlerinin olumsuz istikamette etkilendiği bir rahatsızlıktır. Beynin sözleri oluşturan sembollerin ve sözlerin hangi seslerden meydana geldiğini algılaması ile ilgili bir sorun olarak söz edilebilir.
Disleksili bireyler genelde zeki ve çalışkan olmalarıyla ön plana çıkar. Lakin disleksi sorunu olan hastaların beyni sözleri farklı işlediği için, bu durum sözlerin çözümlenmesini, hecelenmesini ve tanınmasını güçleştirir. Bu nedenle ilkokul çağındaki hastalar, etrafındaki şahıslarca gereğince anlaşılamadığından toplum tarafından dikkate alınmama sorunu ile karşı karşıya kalabilirler.
Disleksi belirtileri nelerdir?
Disleksi çocuklarda olduğu kadar yetişkinleri de etkileyebilen bir sorundur. Bahsedilen belirtiler yaşa ve bu sorunun derecesine bağlı olarak değişkenlik gösterebilir. Genel olarak sözün kökeni olan harfler ve sözün konuşmaya aktarılması ile ilgili belirtiler ortak kabul edilir. Disleksinin bir okuma sorunu olarak atfedilmesi genel olarak farkedilmesinin ilköğretimde okuma yazma eğitimi sırasında gerçekleşmesinden kaynaklanır.
İlköğretim öncesi periyotta şimdi çocuk 1-2 yaşlarındayken disleksi varlığına işaret eden belirtiler mevcut olabileceği için dikkatli olunmalıdır. Bilhassa 15 ayını doldurmuş fakat şimdi birinci sözünü söyleyememiş çocuklarda ve 2 yaşına kadar birinci cümlesini kuramamış çocuklarda ilerleyen devirlerde disleksi tespit edilme riski yüksek olarak kabul edilir. Lakin bu durumun toplumun tüm bireyleri için geçerli olmadığını unutmamak gerekir.
5 yaşından küçük çocuklarda disleksi varlığına işaret edebilecek birtakım belirti ve bulgular mevcuttur:
Alfabedeki harfler ile ilgili öğrenme ve hatırlama sorunu yaşama
Kendi bakımı ile ilgili sözleri öğrenmede zahmet yaşama
Kendi ismini oluşturan harfleri tanıma sorunu yaşama
Daha küçük yaş kümesindeki bireyler üzere konuşma ya da emsal sözleri söylem ederken zorlanma
Ninni ve öteki folklorik metinlerdeki kafiyeli paterni algılayamama
Disleksi hastalığı doğumsal olarak ortaya çıkabileceği üzere, doğum sonrasında travmatik olarak da ortaya çıkabilir. Doğuştan görülen disleksi hastalığı, doğum öncesinde yahut doğum anında oluşabilecek komplikasyonlardan kaynaklanabilir. Lakin hastalığın belirtilerinin anlaşılması ilkokul periyotlarına denk gelir. Zira ilkokul çağında okuma yazmayı öğrenmeye başlayan çocuk akranlarına nazaran daha yavaş okur, müellif ve okumalarında hece atlamaları görülür.
Bu çocuklar birbirine benzeyen harflerin yazımında zahmet çeker ve çoğunlukla bunları karıştırırlar. Birebir vakitte okurken “d” harfini “b” harfi ile, “p” harfini “g” harfi ile karıştırması mümkündür. Hafızasının akranlarına nazaran daha zayıf olması nedeniyle, evvelki derslerde işlenen mevzuları daha az hatırlar yahut hatırlamakta zahmet çekerler. Genel olarak bu belirtilerin görüldüğü ilkokul çağı çocuklarının disleksi hastalığı açısından kıymetlendirilmesi kıymetlidir.
Genel olarak ilköğretim çağındaki çocuklarda disleksi nedeniyle oluşan belirtiler şu haldedir:
Okuma ve yazmada akıcılık probleminin ortaya çıkması,
Kelimelerin hecelenmesi ve çözümlenmesi kademesinde sorunların yaşanması,
İlkokul çağındaki çocuğun okuduğunu anlayamaması yahut okuma sırasında dikkatinin dağılması,
Okuma ve yazma düşüncesi yaşamayan çocuklarda, ileri seviye lisan bilgisi maharetlerinin anlaşılamaması,
İnce kas hünerlerinde uyum zayıflığı nedeniyle akranlarına nazaran fizikî aktivitelerinin daha zayıf olması,
Akranlarına nazaran konsantrasyon eksikliği ve buna bağlı olarak bir aksiyonu gerçekleştirirken zorlanma,
Bireyin kendini tabir ederken kurduğu cümleler ortasında temas bozuklukları ve mantık yanlışlarının olması,
Okuma esnasında utangaç davranma ve düşük sesle okuma disleksi hastalığının bu yaş kümesindeki çocuklarda oluşturduğu en besbelli belirtileri ortasında yer alır.
İkinci sınıf ile ilköğretimin sonuna kadar olan devirde çocuğun öğretmenleri disleksi varlığını tanıyamayabilirler. Bilhassa disleksili lakin zeki çocuklar kalabalık sınıflarda okuma ile ilgili bu sorunlarını gizleyebilecekleri için eğitimcilerin dikkatli olması gerekir. Ortaokul devrine ulaşan disleksili çocukta birçok belirti ortaya çıkabilir:
Oldukça yavaş halde okuma
Okurken dinleyicilerin telaffuzlarındaki garipliği anlaması
Yeni söz öğrenmede problemler yaşama
Metinleri yüksek sesli okumaktan çekinme
Konuşma ortalarını doldurmak gayesiyle kullanılan tabirlerden fazlaca yararlanma
Uzun ve karmaşık sözlerde söylem kusuru yapma
Oldukça berbat bir el yazısına sahip olma
Tarih ve isimleri hatırlamada zorlanma
Küçük yaş kümeleri dışında daha büyük çocuklarda ve yetişkinlerde de disleksi tespit edilebilir. Bu bireylerde okuma, matematik sorunu çözme, ezberleme ve vakit idaresi üzere hususlarda belirtiler mevcuttur.
Yetişkin disleksi hastaları okudukları ya da duydukları bilgileri bir ortaya getirme ya da ana fikrini ortaya çıkarmada sorun yaşayabilirler. Tabirler ve şakaların anlaşılması ile ilgili sorunlar yetişkin disleksi hastalarında karşılaşılabilecek bir öbür sorundur.
Bu belirtiler dışında disleksiye sahip yetişkin bireylerde oluşan çeşitli bulgular ortaya çıkabilir:
Bir misyona odaklanmada zorluk çekme
Planlama ile ilgili toplantı ve fikir alışverişlerine katılmaktan kaçınma
Ayrıntılı işlerde baskı ve tükenmişlik hissetme
Hatalara karşı abartılı reaksiyonlar verme
Kişisel katı hudutlara sahip olma
Yaparak ya da görsel olarak okumaya nazaran daha tesirli öğrenme
Stresten basitçe etkilenme
Özgüven eksikliği yaşama
Yetişkin disleksi hastalarında tedavi planlamasının temelinde okuma yeteneğinin geliştirilmesi yer alır. Mesleksel hususlarda terapi alarak iş hayatının kolaylaştırılması desteklenebilir. Bu bireyler tıpkı vakitte teknolojik imkanlardan faydalanarak da hayatlarını kolaylaştırabilirler. Bilhassa kıymetli toplantı ve konuşmaları kayıt ederek tekrar dinleme, konuşmayı yazıya dönüştüren uygulamalardan faydalanma ve planlama ile ilgili yazılımlara başvurma yetişkin disleksi hastalarının başvurabileceği çeşitli yollar ortasında yer alır.
