Diyet sözü bana da artık çok itici gelmeye başladığı için yaptığımız bu harekete diyet demek istemiyorum. Pekala ne diyelim? Ne dersen de beni kısıtlayacaksın ne de olsa diyenleri duyar üzereyim. Lakin aslında işin aslı o denli değil. Bu hususla ilgili saatlerce konuşabilirim. Hatta bu bahiste sayısız kitap yazılabilir. Hepsinde söylenen şeyler üç aşağı beş üst tıpkı. Pekala nedir bu beslenme konusunda kafana oturmayan? Neyi kabullenemiyorsun? Ya da niçin kabullenemiyorsun?
Bu işin hakikat ismi sağlıklı beslenme. Sağlıklı beslenmeyi bir ömür usulü haline getirmezsen daima kilo sorunu yahut sıhhat sorunu yaşarsın. Yazım bu çerçevede olacak. Bu gerçekleri duymak istemeyen bu noktadan itibaren bırakabilir okumayı. Zira ilerleyen cümlelerde size bir formül yahut tanım vermiycem. Gel vatandaş diyetisyenden çıkma parmak şaklatmalı kilo kaybı garantili bilmemne özü burda demeyeceğim. Neyse gerçek onu anlatacağım size.
Kilo verme sürecine giren insan çabucak radarlarını açar. Artık algıda seçicilik olduğunu bildiğimiz bu durumda yolda, konut oturmasında, cafede, alışverişte, televizyonda, internette vs nerde olduğu kıymetli değil, tüm mecralardan bir bilgi akışı başlar. Daima bir tanıdık vardır bilmem kimin bilmem kimi ?! o kişi 3 ayda 30 kilo vermiştir hem de yalnızca bilmem ne suyu içerek mesela. Çabucak o su alınır, faydalı mı faydasız mı, dokunur mu dokunmaz mı araştırmadan içmeye başlanır. Sonuç : tekrar hüsraaaann her daim …
Sıkılmadın mı sahiden onu bunu denemekten? Bunun doğrusunu anlamamak için neden bu kadar inatlaşıyorsun? Nedir senin kafanı kurcalayan? Ne biliyor musun? Al sana yanıt : insanın bitmek bilmeyen mucizelere olan inancı. İşte bu mucize beklentisinden kimler yararlanıyor biliyor musun ? eğitimsiz, uzmanım diye geçinen, sıhhatle alakası olmayanlar, ilaç firmaları, doğal ?! ürüncüler, otçular…
Artık yapma bunu kendine. Kullandırma kendini, oynatma sağlığınla. Haydi gel bu bedenin kurallarına bakalım birlikte. Hiç o denli formüller sayılar vermeyeceğim korkma.
Tarihsel gelişimimize bakarsak insanoğlu bin yıllardır avladığı hayvan etleriyle, tabiatta kendinden yetişen zerzevat ve meyvelerle ve köklerle beslendi. İşin berbat tarafı şu ki insanın evrimi ve gelişmesi çok süratli gerçekleşti. Bin yıllar boyunca bu kadar doğal beslenen insan gelişe gelişe son 2 bin yılın içinde doğayı çok değiştirdi. Son 50 yılın içinde hatta çok süratli bir gelişimle besin teknolojisinde fazla çeşitlilik sağladı. Metabolizmanın evrimleşmesi bu kadar kısa müddette olmaz o yüzdendir ki biz şu an ıstırap yaşıyoruz.
Atalarımız çok hareket edip kısıtlı yiyeceğe ulaşırken biz az hareket edip fazla yiyecekle beslenerek fazla kaloriyi bedenimizde yağ olarak depo ediyoruz. Sonuçta da kaçınılmaz son obezite ve yanlış beslenmeye bağlı bir sürü hastalığa yakalanıyoruz. Bunların tedavisi yeniden beslenmeden geçiyor. Yani yanlış beslenerek bozduğun metabolizmanı sağlıklı ve gerçek beslenerek düzelt. Sokakta gördüğün 10 şahıstan 9’ u kilo vermeye çalışıyor ya da kolesterolünü, şekerini denetim altına almaya çalışıyor ya da reflüsünü, bağırsak problemlerini düzeltmeye çalışıyor. Halbuki tahlil o kadar kolay ki birçok insan o yüzden tahlilden saymıyor.
Çözüm etrafın dediği üzere az ye hareket et değil. Az ye pekala ne kadar az? Kime nazaran az? Bilirsin az ve çok izafi kavramlardır herkesin ölçüleri farklıdır. Hareket et pekala ne kadar et? Ne yaparsan olur da ne yaparsan olmaz ? başlar karıştı mı? Tamam sakin. Herşeyi açıklayacağım.
Öncelikle sağlıklı beslenmek yalnızca kilo vermek isteyenlerin ya da hasta olanların yapması gereken, kilolu olmayanların ya da hasta olmayanların yapmasına gerek olmayan bir şey değil. Bu hususta bir anlaşalım evvel. Sağlıklı beslenme her insanın yapması gereken beslenme formu.
İnsanoğlu besin endüstrideki gelişme mühletince çok fazla yeni kimyasallar üretti. Tabiatta olmayan, yapay olarak insan tarafından oluşturulan ve fonksiyonu yiyeceklerin başta raf ömrünü uzatmak olmak üzere, homojenlik sağlama, tat verme, renk verme, koruyuculuk, kıvam sağlama, sterilizasyon üzere yiyeceğin kalitesini arttırmanın hedeflendiği yaklaşık 3000 farklı kimyasal ortaya çıktı. Bu kimyasallara her an maruz kalıyoruz ve beden bunlarla nasıl baş edeceğini bilmiyor. Zira daha metabolizma bu hususta evrimleşmedi. Bizden tahminen de bin yıl sonraki insan bu kimyasallarla baş etmeği öğrenmiş olacak. Ancak biz edemiyoruz. Münasebetiyle da pek çok hastalıkla boğuşuyoruz.
Geriye dönüp bir bakın bakalım. Besinlerde çeşitliliğin, endüstrileşmenin artışı ile ilaç piyasasının da yükselişi birebir vakitlere denk geliyor mu? Ya da diyabet, kalp ve damar hastalıklarının, obezitenin, karaciğer yağlanmasının, reflünün, bağırsak hastalıklarının artışı birebir vakte denk geliyor mu ?
Biri yazmıştı tam hatırlamıyorum. Diyordu ki 30 yıldır diyet yapıyoruz, 30 yıldır şişmanlıyoruz. Pekala neden sanki? Bir şeylerin yanlış yapıldığı kesin de nelerin ? bayanın ekonomik hayata katılması ile bir arada meskende yemek pişirilen konut sayısında azalma oldu. Hazır yemekler üretilmeye başlandı. Hazır yemekler yalnızca ısıtma ile kısa müddette servis edilmeye başlandı. Natürel ki bu yemeklerin bozulmaması ve tatlarının ve imgelerinin tüketiciyi tatmin etmesi için içine envai çeşit katkı hususu de eklendi. Birden fazla vakit yediğin yemekten daha fazla yediğin şey kimyasal karışım çorbası.
Uzun çalışma saatlerinin artmasından ötürü da artık hazır yemeği ısıtmak bile vakit aldığından dışarıdan yemek söylemeye başlandı. Hiç vakit ve güç kaybettirmiyordu. Hatta dışarıdan yemek söylemek o kadar tanınan bir davranış oldu ki mesken hanımları bile yemeğini dışarıdan söylemeye başladı. Haydi canım demeyin danışan görüşmelerimden biliyorum bunu. Dışarıdan alınan yemekler de tabiki sizin mutfağınızda yaptığınız gereçlerle yapılmıyor. Kızartma yağlarının kullanılmaktan renginin kahverengine döndüğünü, kıymalara kar etmek için soya kıyması katıldığını, hamur işlerinin margarin ile yapıldığını, yiyeceklere tat versin diye msg ( bir çeşit sonlara tesir eden kimyasal ) katıldığını, imajlarının hoş olması için renklendirici katıldığını, çalışanların daima değişiklik yapıldığı için hizmet içi eğitim alamadığını ve hijyen bilgilerinin olmadığını söylemeden geçemeyeceğim. Pekala nasıl oluyor da bu kadar lezzetli oluyor. Zira içine çok fazla kıvam arttırıcı ve tatlandırıcı kimyasal ekleniyor. O tatlandırıcıları çıkarsalar hiç biriniz yemezsiniz inanın.
O yüzden en hoşu ve sağlıklısının kendi meskeninde en doğal gereçleri seçerek kendi yaptığın yemekler olduğunu unutma. Mümkün olduğunca gün içinde yemen gerekenleri yanında taşı. Evvelce sefer tasları vardı metal renkli. Herkes öğlen yemeğini alırdı yanına pak temiz yerdi. Sonra öğlen yemekleri çalışılan yerden verilmeye başlandı. Besin endüstride hazırlanan, küçük maliyetli yemeğimsiler çalışanlara lütufmuş üzere verilmeye başlandı. Sonra öğlen yemeği verilmeyen yerlerde beşerler dışarıda yemek yemeye başladılar. Sefer tasları unutuldu. Artık biz öğlen yemeğini yanında götür deyince olur mu o denli şey nasıl yapayım garip olur diyorsun. Lakin eski jenerasyonun ne kadar sağlıklı olduğunu anlatmaya gelince herkes köpüre köpüre anlatıyor.
Eski jenerasyon tarlasında, bahçesinde o mevsim ne yetişiyorsa kimyasal ilaç katmadan yetiştirip onu yiyordu. Mevsim dışı zerzevat meyve yiyeceğim üzere hırsları yoktu. Eski kuşak ilaçla şişirilmemiş, kendi otlayarak doymuş hayvanların etini, sütünü, yumurtasını yiyordu. Nüfus az olduğu için yetiyordu. Artık nüfus arttı, gereksinimler arttı üretici bu gereksinimlere yetişmek için, randımanı arttırmak için, karını arttırmak için kimyasalları devreye soktu. O kimyasallar yediğin et, süt, yumurta ile bil bakalım nereye gidiyor ? tabiki bedenine.
Eski kuşak işine, tarlasına, gezmeye vs daima yürüyerek gidiyordu, biz otomobilden inmez olduk. Eski jenerasyon merdiven inip çıkardı, biz asansörsüz hareket etmiyoruz. Eski kuşak konut işlerini kendi yapardı, biz artık birçok işi makinalara yaptırıyoruz. Hal bu türlü olunca tabiki sıhhatsiz beslenme ve az hareket sonucunda herkes kilolu, diyabetli, kalp hastası, eklem hastası vs… eski nesilin daha fazla yediğini ve kilolu olmadığını düşünüyorsan bir de bu taraftan bakmaya başla bence.
Bize dayatılan besinler sağlıklı değil kabul etmek lazım. Besin sanayi yalnızca kendi ürettiği eserin kaliteli ve tüketilebilir olmasına itina gösteriyor. İnsan bedenine ne üzere faydalar sağlar ya da nasıl ziyanlar verir düşünmüyorlar. Zira kullanılan kimyasallar zehir değil bir kullanımda sizi öldürmüyor. Bu kimyasallar bedende birikim yapa yapa seni hasta ederek öldürüyor. Sonuçta hatalı tek bir kimyasal ya da tek bir eser, tek bir firma olmuyor. Hatalı çoklu kimyasala maruz kalma. Bu durumda kendini müdafaayı öğrenmen gerekiyor.
Akla bir soru geliyor: madem bu kimyasallar insanı hasta ediyor devlet neden kullanılmasına müsaade veriyor ? çok yerinde bir soru. Yanıtı da bir o kadar kolay aslında. Devletin müsaade verdiği dozlarda kullanılıyor. Yani tek kullanımda sana ziyan vermiyor. Fakat bu stil eserleri herkes farklı sıklıkta kullandığı ve her metabolizma birbirinden farklı detoks kabiliyetine sahip olduğu için kimileri hazır besinleri yediğinde badire yaşamazken kimileri sıhhat meseleleri yaşayabilmekte. Tabiki doz aşımı faktörünü de göz arkası etmemekte yarar var.
Bu bilgiler ışığında dışarıda yemek zorunda kaldığın vakit nasıl yemelisin ?
Öncelikle mahallî işletmeleri, küçük restaurantları ya da paklığına ve kalitesine güvendiğin yerleri tercih et. Mutfağını görebilme imkanın varsa kesinlikle mutfağının pak olup olmadığını müşahedeyle. Bu senin doğal hakkın. Sen bu usul denetleme davranışlarını ne kadar önemli bir formda yaparsan işletmeler de hijyene ve mutfak paklığına o kadar ihtimam göstereceklerdir. Paklığını beğenmediğin yerlerde katiyen yemek yeme.
Ucuz diye bir yerde asla yemek yemeyi tercih etme. Sıhhatinin bedeli o kadar ucuz değil. Bunu asla unutma.
Fast food restaurantlarda yeme. Kalitesiz ve ucuz materyal, kanserojen pişirme biçimleri ve tecrübesiz işçi, çok katkı unsuru yüzünden büsbütün sıhhatsiz bir öğün tüketmiş olursun.
Dışarıda et yiyeceksen kıyma formunda değil kuşbaşı biçiminde şiş ya da ızgara kesim et ( kırmızı et ya da tavuk ) tercih et ve yağsız olmasına dikkat et. Yanında kesinlikle bol ölçüde yağsız salata ye lakin salatalık gereçlerin güzel yıkanması konusunda eminsen olağan.
Sürekli dışarıda yemek yemek zorunda kalıyorsan belirli yerlerin olsun güvendiğin yerlerde ye.
Zeytinyağlı yiyeceksen kesinlikle mevsim sebzelerini tercih et ve yeniden küçük ve pak yerleri tercih et. Emin ol çok kişinin çalıştığı dükkanlardan daha ihtimamlı yapıyorlar yemeklerini.
Salata tehlikeli olan besinlerden zira birçok yerde sebzeler pek yeterli yıkanmıyor. Diyetteyim hoş bir salata yiyeyim derken hastalık kapma riskin de oluşabilir. Mevsim sebzelerini tercih et ve paklığına güvendiğin yerlerde salata ye. Salatanı sossuz iste sen kendin yağını ekle zira salata sosları çok kalori içerir. Birçok kişi kalorisiz bir salata yiyorum derken sadece soslardan ötürü çok yüksek kalorileri alır.
Birkaç çeşit yemek yiyeceksen kesinlikle mide hacmini dolduracak olan çorba ile başlangıç yap. Yanında ya ızgara et ya da zerzevat yemeği tercih edebilirsin. Şayet yemeğin çok yağlıysa üzerindeki yağı kaşıkla atabilirsin. Ben genelde o denli yapıyorum. Zerzevat yemeğinin yanında yoğurt ya da cacık tercih edebilirsin. Ekmek ya kullanma ya da bir iki dilimle sonla. Et yiyorsan da, yeterli yıkanmış yağsız ya da çok az yağlı salata ile doyumu sağlayabilirsin.
Yolda giderken bişeyler yemek istiyorum diyorsan pak pastanelerden simit ve ya poğaça ya da pak büfelerden tost alıp yanında bir ayranla öğün geçiştirmesi yapabilirsin. Lakin yediğin besinin kesinlikle margarin ile yapıldığını ve çok kullanırsan damar tıkanıklığına sebep olacağını unutma.
Soğuk sandviçler biraz tehlikeli olabilir. İçine konulan materyaller saklama şartları uygun değilse bozulabilir bu da sende besin zehirlenmesi yapabilir. O yüzden soğuk sandviç alırken kesinlikle soğuk dolapta saklanmasına ve kalorisi düşük olması için de sossuz olmasına dikkat et. Pak olması konusunda ise tekrar güvendiğin yerlerden almaya dikkat et.
Abur cubur dediğimiz paketli besinlerden katiyen uzak dur. Etiketlerini okuyup içeriğine bakarsan neresinden tutacağını şaşırabilirsin. Hele hele çocuğuna asla yedirme. Haydi canım abur cubur yemeyen çocuk var mı diye düşünebilirsin. Emin ol var. Şayet çocuğuna daha küçükken abur cubur yedirmez ve sıhhatsiz olduklarını anlatırsan ileride senin denetimin altından çıktığında bile kullanmak istemeyecektir. Çok sık kullanılan sıhhatsiz besinleri yemek zorunda olduğunu düşünme. Ve çok sık kullanıldığı için sıhhatsiz olmayacakları yanılgısına kapılma. Unutma sigaranın sıhhat üzerine ziyanları şimdi bilinmezken sigara reklamları da yapılıyordu.
Hazır meyve sularını kullanma. Şeker eksiz olanlarını bile. Sağlıklı olan taze sıkılmış meyve suyu içmen. Daha sağlıklısı meyve olarak yemek lakin o farklı. Dışarıda bişeyler içmek istersen diye taze sıkılmış meyve suyu içebilirsin diyorum. Tatlandırıcılı ya da şekerli, asitli, karbondioksitli içecekleri içme. İçecekte tercihin yeni demlenmiş çay, bitki çayı, sade kahveler, taze sıkma mevsim meyve suları, sade maden suları, ayran ve su olmalı.
Marketten ya da büfeden atıştırmalık almak istersen şeker eksiz ve mümkün olduğunca katkısız ya da az katkılı kraker, bisküvi, çerez şekli besinleri tercih edebilirsin.
