Sevengül Sönmez
Nâzım Hikmet, Sait Faik’le tanışmadan evvel, ‘Semaver’i okumuş ve Orhan Selim ismiyle Akşam gazetesinde yazdığı 9 Mayıs 1936 tarihli “Bir Tavsiye” başlıklı yazısında ‘Semaver’ için şunları yazmıştır:
“İlk öykünün ismi: Semaver.
Hemen okumaya başladım. Ve doğrusunu isterseniz bir iki satır sonra, genç imzaya karşı daha evvelce duyduğum alaka çoğaldı. Nasıl çoğalmasın ki, ‘Semaver’ öyküsünün kahramanı bir emekçiydi. Alâ, dedim kendi kendime, genç muharrir bizim yeni bir Sabahattin Ali’miz, İsmet Hüsnü’müz, Kemal Tahir’imiz olacak.
Fakat okumakta biraz daha devam edince, kıssanın bir Amerikan mizah muharririnden adapte edilip edilmediğinden kuşkuya düştüm. Baktım bu türlü bir kayıt yok. Muharrir bize Türkiye’de yaşayan bir Türk personelini ve anasını anlatmak istiyor. Fakat ne deva ki, istemek her vakit becerebilmek değildir.
[…] Bu yazıyı bir edebi tenkit kastıyla yazmıyorum. Yalnızca bu vesileyle, yazıcı olmak hamasetini ve inancını gösteren gençlere, yürek ve inancın, hatta okumuş olmanın bile kâfi gelmediğini, güzel bir yazıcı olmak için biraz da memleketi bilmek, edebiyatı ciddiye almak icap ettiğini söylemek istiyorum.”(1)
Oldukça ağır sayılabilecek bu tenkit karşısında Sait Faik’in ne düşündüğünü bilmiyorum fakat Nâzım Hikmet, Sait Faik’te daima özel bir yere sahiptir. Nâzım Hikmet’in Burgazadası’na geldiği gün yaşadığı heyecanın farklılığını, bu buluşmaya şahit olanlar, gelen konuğu tanımasalar bile, çabucak hissetmişlerdir.
Nâzım Hikmet, 1947’de Bursa Cezaevi’nden Vâ-Nu’lara yazdığı mektuplardan birinde de şöyle demektedir:
“Sait Faik’in öykülerinden kimileri hoşuma gitti. O hâlâ atmosfer vermekle meşgul, insanları tam canlanırken, yaşamaya başlarken ölüveriyorlar. Mamafih usta bir sanatkâr.”(2)
Sait Faik’in çok içtiğini duyan Nâzım Hikmet yeniden Vâ-Nu’lara Bursa Cezaevi’nden yazdığı öteki bir mektupta: “Sait Faik’in sarhoşluğuna üzüldüm. Yazık. Mamafih onun eninde sonunda bu türlü bir akıbete yuvarlanacağı belirliydi. Şahsen şöyle bir tanıdığım Sait Faik’i sanatı bakımından hem severim hem kızarım. İstidatlı, çok vaat eden bir muharrirdir, bir kusuru var bence, yazdıklarında bile muvazenesizdir. Halbuki bütün sanat yapıtlarında –bence- muvazeneli olmak birinci kuraldır. Artık oğlanı ayyaşlıktan kim kurtarır? Yazık! Rakı kadehinde, gerçekten bedelli bir sanatkârı daha kaybediyoruz.”(3)
Sait Faik’in son bir yılının şahidi olan ve onunla edebiyat ve kitaplar hakkında uzun sohbetler eden Leyla Erbil “Sait Faik’te Göz” yazısında Sait Faik’e dair değişik bir ânı paylaşır. Bu anekdot Sait Faik’le Nâzım Hikmet ortasındaki tanışıklığın Bursa Hapishanesi günlere dayandığını göstermektedir:
Bir gün bir dostumuzun onun bu istikametini eleştirip ‘Orhan Kemal üzere, Sabahattin Ali üzere yazamadığını; ilerici bir müellif olmadığını’ vurgulaması karşısında ateş püskürdüğünü gördüm! Çocuksu bir heyecanla cebinden kalp biçimi bir gazlı çakmak çıkarıp adamın burnuna dayadı. ‘Bak, bak bakalım! Nedir bu? Kimin bu çakmak? Orhan’ın var mı bu türlü çakmağı? Kim var bunun üstünde? Kim göndermiş bana bu çakmağı ha?” diye rest çekti! Çakmağı Nâzım Hikmet Bursa Cezaevi’nden yollamıştı kendisine ve çakmağın üzerine Balaban, Nâzım’ın profilini çizmişti.(4)
Nâzım Hikmet, cezaevinden çıktıktan sonra Sait Faik’le arkadaş olur. “Saman Sarısı” şiirinde söylediği üzere Kalamış’ta bir balıkçı meyhanesinde buluşurlar birinci olarak. Sonrasında Burgazadası’nda Peride Celal’in meskeninde bir ortaya gelirler ve gün boyunca sohbet ederler. Münevver Andaç, Efser Berk ve Vedat Günyol’un da bulunduğu buluşma Sait Faik için heyecan vericidir. Ada’da yürüyüşe çıkarlar, Kalpazankaya’ya masraflar; Vedat Günyol da çektiği fotoğraflarla bu hoş günü ölümsüzleştirir ve fotoğrafları yıllar sonra Yeni Ufuklar mecmuasının, Haziran 1976 tarihli 273. sayfasında yayımlar.
Sait Faik’in vefatından sonra, Nâzım Hikmet, 1955’te Budapeşte Radyosu’na yaptığı “Edebiyat Konuşmaları”nın on yedincisinde Gün Benderli Togay’ın “Bu mahalle kahvesi isimli kitabı Sait Faik yazmıştır değil mi?” sorusunu yanıtlamış ve Sait Faik için şunları söylemiştir: “Ben Sait Faik’i çok severim. Bizim büyük hikâyecilerimizden biridir. Büyük hikâyeci, büyük şair. Bazen bedbindir, bazen ümitsizliğe kapılır. Ama çok namuslu insan, memleketini çok seven insan… Ve tahminen de bedbinliği, ümitsizliği çıkar yol görmemesinden ileri geliyor. Halbuki çıkar yol var doğal. Kısacası büyük bir hikâyeci, büyük bir şair. Bakın burada bir kıssası var ‘Uyuz Hastalığı Gerisinden Hayal’ diye…” Konuşmanın devamında Necil Togay da hikayeyi okumuştur.(5)
Nâzım Hikmet de 1961’de yazdığı “Saman Sarısı” isimli şiirinde bu kısa dostluğu ölümsüzleştirir:
“Kalamış’ta Balıkçının Meyhanesine girdim ve Sait Faik’le tatlı tatlı konuşuyorduk
ben mahpustan çıkalı bir ay olmuştu onun karaciğeri sancılar içindeydi
ve dünya güzeldi”
- Nâzım Hikmet, (Orhan Selim adıyla) “Bir Tavsiye”, Yazılar-1, YKY, İstanbul 2002, s. 196-197.
- Nâzım Hikmet, Bursa Cezaevinden Vâ-Nû’lara Mektuplar, Cem Yayınevi, İstanbul 1993, s. 126.
- Nâzım Hikmet, Bursa Cezaevinden Vâ-Nû’lara Mektuplar, Cem Yayınevi, İstanbul 1993, s. 60.
- Leyla Erbil, “Sait Faik’te Göz”, Zihin Kuşları, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2003, s. 73-74.
- https://www.tustav.org/gorsel-isitsel/nazim-hikmet-sait-faiki-anlatiyor/ Bu temastan konuşma kaydının bir kısmını dinlemek mümkün. Nâzım Hikmet’in sesini duymak isteyenlere… Hikaye Mahalle Kahvesi’nde yer almaktadır.
