Tip 1 diyabetlilerin kurduğu bir grup olan Team1 bütün hastalara örnek oluyor. Diyabetin hayallerinin önüne geçmesine müsaade vermeyen grup üyeleri, hem farkındalık yaratmayı hedefliyor hem de öbür hastalara değerli bir bildiri veriyor: Tip 1 diyabet hastaları isterlerse her sporu yapabilirler.
Tip 1 diyabet hastalarının yaşadığı ezalara değinen İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Taner Damcı, çocuk hastaların aileleri tarafından fazla muhafazacı tutumu sebebiyle şahsî gelişimlerinde değerli problemler yaşadığını bir yandan da okulda öteki veliler tarafından dışlanarak bir ayrımcılığa maruz kaldıklarını vurguladı. Erişkin yaşlarda ise iş ömründe ve hatta evlenmek istediklerinde dahi önemli ayrımcılıklara maruz kaldıklarını vurgulayan Prof. dr. Damcı, hastalıkla ilgili değerli bilgiler verdi:
Team1 ekibi iki yıl evvel bir ortaya geldi. Tip 1 diyabet ile ilgili bir farkındalık yaratmak için bu grubu kurmaya karar verdik. Farkındalık yaratmak istememizin pek çok gayesi var; öncelikle hastalığa dikkat çekmek istiyoruz. İkincisi de hastalık taşıyan bireylerin toplumda karşılaştığı zorlukları aşabilmeleri için bir farkındalık oluşturmak ve ayrıyeten hareket etmeye, bu hareketin diyabet tedavisindeki değerine farkındalık yaratmak üzere pek çok gayemiz var.
Ben koşucuyum, Gürkan Açıkgöz de koşucu. Gürkan, ben ve Türk Diyabet Cemiyeti toplandık ve bu türlü bir kadro kuralım dedik. Sonra bir duyuruda bulunduk ve bir toplantı yaptık iki yıl evvel. Beşerler yavaş yavaş katılmaya başladı. Küçük bir küme kuruldu evvel, sonra duyula duyula büyüdü. Şu an kadromuzda 11 koşucu var. Fakat ne yazık ki pek çok Tip 1 diyabetli koşmaktan korkuyor. Biz Team1 olarak bu kaygıyı kırmaya çalışıyoruz. Artık kümemizdeki herkes için koşmak hayatlarının bir kesimi haline geldi. Yayıldıkça hem koşucuların sayısı artacak hem verdiğimiz iletiler güçlenecek.
ÇOCUKLARININ TİP 1 DİYABETLİLERLE EVLENMESİNİ İSTEMEYENLER VAR
Tip 1 diyabetli hastaların karşı karşıya kaldığı bir ayrımcılık var. Bu ayrımcılığın da iki tipi var: Esirgeyici ve dışlayıcı ayrımcılık. Hami ayrımcılık aileler tarafından tip 1 diyabetli çocuklarına karşı çok muhafazacı kısıtlayıcı bir davranış biçiminden kaynaklanıyor. Bu durum da çocukların gelişimini ve kendilerini gerçekleştirmelerini engelliyor. Dışlayıcı ayrımcılıkta ise sigorta primlerinin daha fazla olmasından tutun da çocuğunun tip 1 diyabetli şahıslarla evlenmesine karşı çıkanlara, işe almamadan maaşlarda eşitsizliklere, iş yerinde uğranılan mobinge kadar pek çok alanda dışlayıcı davranışlar var. İşte biz bunlara da bir farkındalık yaratmak istiyoruz. Tip 1 diyabetli hastaların yaşadıkları pek görülmüyor ancak hakikaten çok sıkıntı şeyler yaşıyorlar.
Tabi birebir vakitte hareket etmek, koşmak, koşmanın sıhhate yararı, koşmanın uygunluğa ve diğer insanların hayatlarına dokunmanın empati yeteneğini geliştirmesine olan tesirinden yararlanmak için de bu türlü bir koşu kümesi kurduk.
ÇOCUKLAR OKULDA DIŞLANIYORLAR
Bu bildiriler okul ortamında öğretmenler için de değerli. Çocuğu tip 1 diyabetli olmasa bile sınıfında tip 1 diyabetli olan başka anne babaların farkındalığı, çocuklar ortasındaki irtibatta çok kıymetli. Zira ne yazık ki tip 1 diyabetli çocuklar okulda olumsuz etkileniyorlar. Bu çocuklara kendi anne babalarından ne öğreniyorsa onu yansıtıyorlar. Lakin ne yazık ki bu çocuklar veli zorbalığı ile karşı karşıya olabiliyorlar. Veliler sınıflarında Tip 1 diyabetli bir çocuğu istemeyebiliyor. Bu çok vahim bir ayrımcılık. Toplumsal farkındalığın bu manada da kıymeti var. Çocuklara verilen tip 1 diyabetli etiketi öteki çocukların ona davranışını etkiliyor; dışlanmasına sebep olabiliyor, öğretmenlerin gereğince bilgi sahibi olmamasına bağlı çocuğa davranış paternlerinde sorunlar olabiliyor. Ayrıyeten öğretmenlerin de tip 1 diyabetle ilgili bilgi sahibi olması değerli; çocuğun şekeri düşerse ne yapacak, şekeri yüksek çıkarsa ne yapacak?
Çocukları oyun oynamaktan alıkoyamazsınız. Bu onlara haksızlık olur ve hem de gelişimlerini engellemiş olursunuz. Tip 1 diyabetli çocuklar da oyun oynayabilirler lakin hem kendilerinin hem de ailelerin insülin karbonhidrat ayarlarmaları konusunda bilinçlenmeleri gerekiyor. Ne yazık ki pek çok ebeveynde bilgi eksikliği var. Çocukların disipline bir hayata girmeleri çok sıkıntı ve bu yüzden anne babalar çocuklarıyla çatışıyor ve hatta onları suçlayanlar bile oluyor. Yani bu çocuklar sıkıntı şartlarda büyüyor.
Tip 1 diyabet hastaları her alanda kısıtlamalarla karşılaşıyorlar ve pek çok şeye korkarak bakıyorlar. Anlamsız endişeler bunlar. Bilhassa ailelerden gelen ‘sen hastasın hareket etme, aman kendini zorlama bir şey olur’ kültü var. Bu da hastaları olumsuz etkiliyor. Biz onu da kırmaya çalışıyoruz.
TİP 1 DİYABETLİ ORANI AZ DEĞİL
Diyabetin ana kümeleri tip 1 ve tip 2 diyabet. Bu hastaların çoğunluğu da tip 2 diyabet. Türkiye’de erişkin toplumdaki diyabet oranı bundan 10 yıl evvel yaklaşık yüzde 15 civarındaydı. Lakin süratle artıyor. Son 10 yılda yeni bir tarama yapılmadı lakin artık yüzde 20’lere yaklaştığını düşünüyoruz. Bu çok önemli bir oran zira yaklaşık 15 milyon hasta yapıyor. Bunların yüzde 90’nından biraz daha fazlası tip 2 diyabetli. Münasebetiyle tip 1 diyabetli sayısı da, toplam oran çok büyük olduğu için aslında çok fazla.
TİP 1 DİYABETLİ BİR HASTA NEDEN SPOR YAPMALI?
Tip 1 diyabet insülin eksikliği münasebetiyle ortaya çıkan bir hastalık. Şayet insülini düzgün bir halde yerine koyarsanız tip1 diyabetli birinin sağlıklı insanlardan bir farkı yok. Münasebetiyle spor bana ne kadar yarar ediyorsa tip 1 diyabetliye de o kadar ediyor. Tip 1 diyabetli her şeyi yapar, kâfi ki takibini ve insülin tedavisini, kendi vücuduyla ilgilenerek yapsın. Sporun hem keyfinden hem sıhhati artırıcı etksinden öbür beşerler kadar hatta tahminen de daha da fazla yararlanabilirler.
SPOR YAPARKEN NELERE DİKKAT ETMELİLER?
Bu bilgilere Türk Diyabet Cemiyeti’nin internet sitesinde ulaşabilirler. Cemiyet telefonla da fiyatsız danışmanlık veriyor. Cemiyet olarak bütün işbirliklerine de açığız ve elimizden geleni yapıyoruz. Maksadımız da zati diyabetin tesirini toplumsal ve ferdi seviyede azaltmak.
Team1’ın kurucusu Gürkan Açıkgöz, 5 kıtada 5 ultra maratonu koşan Tip 1 diyabetli birinci sportmen. Bu mevzuda hastalara örnek olmaktan gurur duyduğunu belirten Açıkgöz, bu muvaffakiyetindeki seyahatini anlattı ve çok değerli iletiler verdi:
2 sene evvel başlayan Team1 öyküsünün bugün değerli bir adımını daha atıyoruz. Aslında daima süregiden bir eğitim verme durumumuz var lakin hem sayımız bu kadar artmışken hem de bir işleri baştan alalım diye bu türlü bir eğitim toplantısı düzenledik. Herkes çok şey aldı eğitimden.
Ben 27 yıldır diyabetliyim. 27 sene evvel öğrendiğim bir şeyi hala sürdürürken bile bir sürü şey değişiyor; yanlışa gerçek evrilebiliyor ya da tıbbi yaklaşım değişebiliyor. Hasebiyle bu eğitimleri daima tekrarlamak çok yararlı. Ayrıyeten aslında şekerimi regüle etmeye çalışırken spor üzere bir şeyi de alıyorum içine. Spor yapmak şeker düzeyinin olması gerekenin dışına çıkmasına da sebep olabilir; yani düzgün bir şey yapıyorum derken makûs bir şeye sebep olabilirim. Ancak ne yapmamız gerektiğini bilmek kaygıyı azaltıyor. Galiba bu eğitimden sonra herkes daha itimatla koşuyor olacak; herkes daha uzak gayeler belirleyecek kendisine. Şunu biliyorum birçok çocuk ve erişkin bizi takip ediyor, bizi örnek alıyor. Bir halde örnek alınıyorsanız doğrusunu yapmak zorundasınız.
Team1 olarak birinci hedeflediğimiz yarış Antalya maratonunda 10 km uzaklığını koşmak. Bu yüzden haftada 2 gün eğitmenlerimizle birlikte Maltepe’de idman yapmaya başladık. Yaptığımız duyurularla Tip 1 diyabetli birçok arkadaşımız geldi. Hiçbiri daha evvel hiç spor yapmamış lakin bir vesile ile bizle birlikte başlayıp artık 10 km uzaklığını her yarışta biraz daha güzel koşan yarışçılarımız haline geldiler.
İLK BAŞTA KİMSEYE DİYABETLİ OLDUĞUMU SÖYLEMEDİM
Daha evvel motocross yapıyordum ve o vakitler kimseye söylemiyordum diyabetli olduğumu. Zira ‘bir sorun olur’ diye kimse sizinle bir şey yapmak istemiyor. Hatta birinci başta katıldığım yarışlarda da söylemiyordum. Katılmamı istemezlerse ve sorun ederlerse diyecek bir şeyim yok sanıyordum ve o denli bir hakka sahip olup olmadığımı bile bilmiyordum. Lakin artık üstüne basa basa söylüyorum: ‘Ben diyabetliyim ve bu yarışta koşacağım. Siz gerekli tedbirleri aldınız mı?’
Koşmaya birinci başladığımda kimi meseleler yaşadım. Bu problemleri nasıl aşmam gerektiğini evvel kendim keşfetmeye çalıştım ve sonra hekimime danıştım. Taner hocaya çok danıştım tabi ki zira o hem bir endokrinolog hem de bir koşucu. Böylelikle neredeyse 12 yıldır bağlantı halindeyiz. 10 yıldır antrönörüm olan Utku Eryaşar ve Faruk Kar’dan da çok şey öğrendim. Birinci başta küçük küçük koşarken sonra onlara ‘ben ultra maraton koşmak istiyorum’ dedim. Bir müddet tek başıma koştuktan sonra ‘aslında bunları benim kadar vakit ayıran herkes yapabilir’ diyerek Türk Diyabet Cemiyeti çatısı altında bir ekip kurmaya karar verdik ve bugün de Team1’in ikinci yılını kutluyoruz. Çok âlâ geri dönüşler alıyoruz. Bu iki sene içerisinde uygun yol katedebildik. Katılan arkadaşlarımız bunu sürdürebilir hale getirebiliyor ve bu halde diyabetlerini daha yeterli yönetip daha memnun ve sağlıklı beşerler oluyorlar. Sağlıklı insan daha dürüst insan da oluyor tıpkı vakitte. Tahminen toplum olarak da biraz daha sağlıklı olsak daha güzel işler yapabileceğiz. Bu uygun şeylere bir biçimde katkı sağlıyoruz tahminen.
Çok başarılı ferdi olarak koşan tip 1 diyabetli atlet lakin ekip olarak dünyada iki tane tip 1 diyabetlilerden oluşan grup var. Amerika’da bir bisiklet grubu var ve Türkiye’de biz varız. Dünyada koşuda galiba yalnızca bizim grubumuz var. Öteki gruplar varsa da tanışmak isteriz.
5 KITADA MARATON KOŞTU
Ben zati ultra maraton koşmayı hedeflemiş ve çalışmalarıma başlamıştım ve uzun müddettir hayalini kurduğum bir seri vardı. Bu seri 5 kıtada 5 farklı ultra maratondan oluşuyor. Birinci olarak 2018’in Mart ayında Vietnam’a gittim ve bu yarışı genel klasmanda 2., erkeklerde 1. tamamladım. Sonra Temmuz’da Norveç’te yarıştım antrenörümle birlikte ve bu yarışta 1. olduk. Yarışın 3. ayağı Eylül’de Bolivya idi. Orada genel klasmanda 2. oldum. Sonra Kasım’da Afrika yarışı vardı ve orada da 3. oldum. Ayrıyeten yıl içinde en yüksek puanı toplayarak 2018’i şampiyon tamamladım. Bu benim hayal ettiğimin çok ötesindeydi. 2019 Mayıs ayında da Avustralya yarışı vardı ve serinin en güç yarışıydı. Hatta o dünyanın en uzun yarışı zira 522 km’den ve 9 etaptan oluşuyor. O yarışı ise 8. tamamladım. Böylelikle 2019’da continental challenge’ı tamamlamış oldum. O sertifikaya sahip olan dünyada 4. şahısım. Bütün bu yarışlarda aslında diyabet öykümü de anlatarak başvurmuştum. Böylelikle bana bu öykümü anlatma fırsatı da verdiler. Münasebetiyle bütün dünyadaki diyabetlilere ‘hayal etmekten vazgeçmeyin ve gerçeklerinizi doğru yönetirseniz istediğiniz hayalinizi gerçekleştirirsiniz’ deme fırsatı buldum. Şu anda birçok ülkeden insan benim bu etabı bir diyabetli olarak tamamladığımı biliyor ve örnek gösteriliyorum. Bu da farklı bir gurur benim için. Ayrıyeten bu beş yarışı tamamlayan birinci tip 1 diyabetliyim. O denli bir şey gelişti ki iki sene üst üste şampiyon olarak tamamladım bu seriyi.
Diyabetliler rastgele bir şeyi ‘ben hastayım, bunu yapamam’ diye düşünmesinler. Bu halde hissederek hayatı kaçırıyor aslında. Zira dışarıda bir hayat var onun içinde olmak lazım, onun içini doldurmak lazım; diyabetle ya da anlamsız bir şeyin içinde sıkışarak değil, ben ne istiyorsam onunla doldurmalıyım. Evet, diyabet benim bir gerçeğim o gerçeği ben ne kadar âlâ bilirsem o kadar âlâ çözebilirim ve o gerçekle birlikte hayallerimi gerçekleştirebilirim.
