Hayatta pek çok farklı acı ve ağrı bulunuyor. Ve alışılmış ki bu acı ve ağrıların hepsi bir değil. Tarifi gereği subjektif bir tecrübe olmasına karşın, acıyla ilgili hepimizin büyük ölçüde yanlışsız olarak kabul ettiği birtakım gerçekler var. Örneğin bir iğnenin yavaşça batması köprücük kemiğinizi kırmaktan daha az acı verir ve internete inanılırsa bir Lego’nun üzerine basmaktan daha büyük bir acı yoktur.
Chip’in derlediği içeriğe nazaran dünyadaki en acı verici şey gerçekte nedir? Ne yazık ki en acı verici şeyi belirlemek, neredeyse imkansız. O denli ki, doğumu bile o kadar acı verici bulmayan beşerler var. Tekrar de en acı verici hastalıklar, sokmalar, ısırıklar ve bedensel tecrübeler için kimi örnekler var.
Karmaşık bölgesel ağrı sendromu (CRPS)
Acı bedenimizin bize bir şeylerin yanlış olduğunu söyleme halidir. Fakat bazen işler biraz karışabilir. Örneğin karmaşık bölgesel ağrı sendromuna (CRPS) baktığımızda, çoklukla daima yanma yahut zonklama ağrısıyla kendini gösteren bir hastalık olduğunu görüyoruz, lakin bunun makul bir nedeni yoktur. Bu durum, bazen beden ameliyat yahut kalp krizi üzere bir cins hasara maruz kaldıktan sonra ortaya çıkar, lakin bazen küçük bir olayın akabinde, bazen de hiçbir şey olmadan ortaya çıkabilir.
CRPS, bir yaralanmadan bile kaynaklansa, neden olduğu acının büsbütün orantısız olmasıyla dikkat caziptir. Dokunma hassasiyetine, etkilenen bölgenin şişmesine, renginin değişmesine, hatta saç ve tırnak yapısında değişikliklere neden olabilir. Bu duruma sahip olanlar spazm, titreme ve kas atrofisi yaşayabilir, çorap giymek bile acı verir.
Birleşik Krallık milletvekili Ruth George, hastalıkla ilgili 2018 parlamento tartışmasında “CRPS… bilinen en acı verici durumlardan biridir ve McGill ağrı ölçeğinde 50 üzerinden 42 üzere şaşırtan bir bedele sahiptir” dedi ve devam etti: “Bu, anestezi yapılmadan el yahut ayak parmağının kesilmesinin verdiği acıdan daha makus. CRPS, vakitle güzelleşecek kısa periyodik bir ağrı değildir. En dayanılmaz kısmı ise ağrının uzun müddetli olması ve muhtemelen ömür uzunluğu sürmesidir.”
Bu hastalığın ne kadar acı verici olduğunu ise, bazen “intihar hastalığı” olarak da isimlendirilmesi çok daha âlâ anlatabilir. CRPS aslında sizi öldürmez lakin hakikaten neredeyse dayanılmaz bir acıya sebep olur.
Trigeminal nevralji
İnsanları intihar niyetine iten bir durumdan daha makûs bir şeyi hayal etmek hiç kolay değil. Yeniden de Birleşik Krallık Ulusal Sıhhat Servisi’ne nazaran karşılaştırılabilir birkaç şey var. 2018’de en acı verici 20 hastalığın listesini yayınlayan kuruluş, CRPS’nin ve kırık kemikler ve migren üzere klasiklerin yanı sıra, rüzgar kadar küçük bir şey tarafından tetiklenebilen ani ve şiddetli yüz ağrısı olan trigeminal nevralji üzere daha ender durumları da listeye ekledi.
Endometriozis
Ayrıca bu listede, çok ağrılı olduğu bilinen endometriozis de yer alıyor. Bu, rahim iç zarına emsal bir dokunun rahim dışında büyüdüğü bir hastalıktır. CRPS üzere, bu durum da çok farklı meselelere yol açıyor: Bazen elden ayaktan düşürecek derecede acı vermesinin yanı sıra, teşhis edilmesi ortalama 7,5 yıl sürüyor, bilinen bir nedeni yok ve temel olarak tedavi edilemiyor.
Isırıklar – sokmalar ve Schmidt Acı Ağrı Endeksi
Isırıklar ve sokmalara geldiğimizde ise, Dünya üzerinde bizi ısırmak, sokmak yahut öbür formlarda ölümcül zehirlere maruz bırakmak için bekleyen ne kadar fazla varlığın olduğunu görüyoruz. Elbette bütün bunların acısını bir sıraya koymak, şayet 150 farklı şey tarafından sokulan şanssız (veya bakış açınıza nazaran çok şanslı) kişi olmasaydı epey sıkıntı olurdu. Bu sırayı merak eden bizlerin bahtına, Justin Schmidt isminde, katil bal arıları konusunda uzmanlaşmış bir böcek bilimci yetişkin hayatının tamamını çeşitli egzotik biçimlerde sokularak geçirmişti.
Schmidt, 2016 yılında New York Times Magazine ile yaptığı görüşmede “insanların benim biraz meczup olduğumu düşündüğünü biliyorum. Ancak değilim. Yalnızca farklı bir dizi soruyu yanıtlamaya çalışıyorum” demişti.
Kırk yıl evvel bu soru çok daha keskin bir hududa sahipti ve sokmanın acısının, ne kadar tehlikeli olduğuyla ilgisini inceliyordu. Görünüşe nazaran sunulan hipotez gerçek değildi, fakat kullanılan metodoloji, dünyanın daha sonra sonunda Schmidt Acı Ağrı Endeksi olarak anacağı sistemin birinci kere bu makalede sunulmasıyla sonuçlandı.
80’e yakın karınca, arı ve yaban arısı tipini kapsayan Schmidt Endeksi, bir sokmanın ne kadar acı verdiğini sıfırdan (çok az fark edilir) dörde kadar sıralıyor. Yığının en altında, sadece 0,5’lik bir puana sahip olan ve Schmidt’in iğnesini “neredeyse gıdıklanmaya benzeyen küçük bir çizik” formunda tanımladığı parazitik bir arı çeşidi olan Triepeolus yer alıyor. Biraz daha üstte, bir puana sahip olan kuzeni Halictidae çeşidi arılar “hafif ve süreksiz, neredeyse meyvemsi” bir acı ile bulunuyor. Yarı tuhaf ve yarı manalı olan bu açıklamalar, tek bir sayının asla kapsayamayacağı nüanslara imkan tanıyor. Schmidt, 2016’da Atlas Obscura ile yaptığı görüşmede “Sayılar doğal olmayan şeyler” dedi ve ekledi: “Sayıları bile hatırlamıyorum. Not defterime bakıp onu nasıl değerlendirdiğimi görmem gerekiyor, meğer açıklamalar çok daha grafiksel.”
Elbette onun açıklamaları, mevcut farklı acı çeşitlerinin nüanslarını muhakkak yansıtıyor. Örneğin bal arısı ve kimi eşekarısı çeşitleri bu ölçekte iki puana sahip, lakin bunların çok farklı tecrübeler olduğu açık bir formda görülüyor. Bunların birincisi “habanero sosuna batırılmış bir pamuklu çubuğun burnunuzu üst itmesini” anımsatırken, ikincisi ise “elinizin döner bir kapıya sıkışmasına benzeri.”
Ölçeğin tepesinde geliyoruz: Dördüncü düzey nitekim can yakıyor. Bunlar o kadar berbat ki, Atlas Obscura’ya “vücudunuzu kapatabilir” halinde tanımladı: “Normal bir biçimde çalışamazsınız.”
Dördüncü düzey acıya ulaşan sırf üç böcek kataloglanıyor: Savaşçı yaban arısı (Synoeca), mermi karıncası (Paraponera clavata) ve tarantula şahini (Pompilidae). Fakat Schmidt, üçü ortasında tartışmasız acı başkanının mermi karıncası olduğunu söylüyor. 2016’da Smithsonian Magazine’e “ölçekte beş puan kullansaydım, bu yalnızca kurşun karınca olurdu, diğer bir şey olmazdı” dedi.
En acı verici tecrübe: Böbrek taşı
En acı tecrübelere geldiğimizde ise uzun yıllardır devam eden cinsiyetler karşılaştırması bir kenara bırakılıyor ve her ikisinden de daha acı veren bir şey olduğu görülüyor: Böbrek taşı.
Utah Üniversitesi Acil Tıp alanında Yardımcı Doçent ve Cerrahi alanında Yardımcı Doçent olan Troy Madsen, geçtiğimiz sene “Who Cares About Men’s Health” (Erkek Sıhhatini Kim Önemser?) isimli podcast yayınında “Acil serviste böbrek taşı nedeniyle orada bulunan bir bireyden daha fazla ağrısı olan birini tertipli olarak gördüğümü bilmiyorum” diyor ve ekliyor: “Hemen anlayabilirsiniz. Odaya giriyorsunuz ve orada kıvranıyorlar. Bu inanılmaz bir acı.”
Böbrek taşları, tam olarak isimlerinden bekleyeceğiniz üzere şeyler. Böbreklerde, kanda kristal oluşturan atık eserlerin birikmesinden kaynaklanan sert, taş gibisi topaklar olarak tanımlanabilirler. Utah Üniversitesi ürologu John Smith, “Taşlar böbreğin içinde yer aldığında çoklukla ağrıya neden olmazlar zira mahzur yaratmazlar” diyor ve devam ediyor: “Sizi rahatsız etmezler. Ama idrar akışını engellemeye başladıklarında ve üretere, küçük tüpe girdiklerinde, bedeniniz, yiyecekleri bağırsaklarınızda hareket ettirirken yaptığı üzere, peristaltizm yoluyla bundan kurtulmaya çalışır.”
Ve ağrı da bu noktada başlar. Taş gereğince büyükse üreteri tıkayabilir, böbreğin şişmesine ve üreterin ağrılı bir halde spazmına neden olabilir. Ayrıyeten, tedavi edilmezse önemli böbrek enfeksiyonlarına yol açabilir. Hatta, ağrının geçmesi ile taşı düşürdüğünü sanan kimi bireylerin böbreklerinin iflas etmesi bile mümkün olabiliyor.
Böbrek taşını düşürmenin nitekim öbür bir insanı bedeninizden atmaya zorlamaktan daha acı verici olup olmadığını merak ediyorsanız, hem araştırmacılar, hem de pek çok insanın kıssaları böbrek taşı düşürmenin büyük acısını doğruluyor.
