Andres Agustin Fuentes Martinez
Fosil yakıtlardan basamaklı çıkış çabası vites değiştirirken (delegelere ipucu: fosil yakıtlardan çıkış ve tüm fosil yakıtlar kapsamında düşünün), biz ECO olarak, yenilenebilir güç kapasitesinin 2030 yılına kadar üç katına çıkarılmasını içeren sahiden tezli bir güç dönüşüm paketinin sonuncu karar metnine konulması konusunda ısrar ediyoruz. Dün açıklanan taahhüt kâfi değil.
Ancak “yenilenebilir” güç kaynaklarının hepsi eşit yaratılmamış. Kimileri (rüzgar ve güneş gibi) emisyonları, hava kirliliğini ve hane masraflarını azaltan gerçek tahliller sunarken, başkaları ise sözün tam manasıyla tehlikeli.
Çokça övülen ve gözümüzün önünde olup da gizlenen bir “çözüm” var ki, son derece aldatıcı. Bu sahtekar, ekseriyetle büyük orman alanlarının kesilmesiyle üretilen büyük ölçekli merkezi biyoenerji. Bu, sizin bildiğiniz baltalar ellerinde, uzun ip bellerinde 19. yüzyıl oduncularının bölümüyle tıpkı kesim değil. Biyoenerji, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’nin (UNFCCC) kusurlu prensipler kisvesi ve şaibeli karbon nötr savları sayesinde büyük ölçülerde dayanak alıyor.
Ancak biyokütle yakıldığında, bilhassa de sıvı biyoyakıt üretmek için ormanlardan ve ekili alanlardan elde edilen biyokütle, güç ünitesi başına en az kömür kadar karbon salıyor; açığa çıkan bu karbonun atmosfer tarafından yine emilmesi için biyokütlenin tekrar büyümesi gerekiyor (eğer büyürse tabii) ve bu onlarca yıl sürüyor. Sonuç ise atmosfer daha da ısınıyor.
Dahası, biyokütle yakmak ormanların iklim değişikliğiyle uğraş yeteneğini tehlikeye sokuyor. Biyokütle, rüzgar ve güneşe kıyasla, arazi yutan ve biyoçeşitlilik açısından berbat bir kaynak.
Fosil yakıtlardan çıkarak, hava kalitesinin güzelleşmesiyle birlikte milyonlarca hayat kurtarabilir. Lakin kömür ve biyokütlenin birlikte yakılması yahut fosil yakıtların biyokütle ile ikame edilmesi kirletici emisyonların devam etmesine neden olabilir. Sahiden pak güç kaynakları hastalıkları ve erken vefatları azaltır, bizi daha fazla hastalık ve erken vefata mahkum etmez. Gereğince açık olmadıysa, bir kere daha söyleyelim: biyokütle pak değildir.
Yenilenebilir güç taahhüdü, en son karar metnine konulmalıdır ve beşerler ve doğayı korurken, uydurma pak güç kaynaklarını içermemelidir. Global Stok Sayımı, yakarak iklim krizinden çıkılamayacağını açıkça tabir etmelidir.
Enerji üretimi için ormanları yakmaktan vazgeçin!
SAĞLIK İÇİN BİR GÜN, BİLDİRİ VE DOLARLAR
COP tarihindeki birinci Sıhhat Günü, Dünya Sıhhat Örgütü Genel Yöneticisi’nin 46 milyon sıhhat çalışanının fosil yakıtlardan adil bir çıkış yapılması davetini iletmesi ile başlayıp, ortalarında Çin’in de bulunduğu 127 ülkenin COP28 İklim ve Sıhhat Bildirgesi’ni imzalaması ile sona erdi -sağlıklı bir içecekle kutlamaya bedel ağır bir gün. 29 yılın sonunda görebilmiş olsak da, COP’ta sıhhat konusuna yer verilmesinin istendiği çok açık. Gayeler belirlenirken insan sıhhati merkeze alındığı takdirde, sıhhat konusu iklim aksiyonunu hızlandıran bir öge olabilir.
Bildirge, iklim aksiyonunun sıhhat bölümünü ve ötesini de içermesi gerektiğini açıkça ortaya koyuyor. Bildirgede, sıhhat finansmanının ve topluluklarla işbirliği yapmanın kıymeti anlatılıyor lakin bağımlısı olduğumuz ve insan sıhhatine yönelik en büyük tehdit olan fosil yakıtların ismi geçmiyor. Sıhhat hakkının Paris Anlaşması’nda geçmesine ve pak, sağlıklı ve sürdürülebilir etraf hakkının da COP27 son kararında yer almasına karşın, bu bildirgede insan hakları alenen atlanmış.
Dünkü Dünya İklim Hareketi Zirvesi’nin Sıhhat Bölümü’nde, iklim ve sıhhat için toplam 1 milyar ABD doları taahhüt edildi. Bu ölçü, çok muhtaçlık duyduğumuz aksiyonların gerçekleştirilmesini sağlayabilir. Fakat bu iklim finansmanının hakikaten sıhhate hizmet etmesi için, büyük kısmının hem yeni ve ek finansman olması (yani, başka iklim, sıhhat ve kalkınma önceliklerinden alınıp buraya aktarılan paralar değil) hem de borç, yoksulluk ve hastalık sarmalına girmemek için borç değil hibe olması gerekiyor.
Peki sırada ne var? Sıhhat, yalnızca Bildirge sayfalarında anılan bir söz olarak kalırsa, kimseye yararı olmaz. Bildirgenin 125 imzacısı da, sıhhat sözünü müzakerelere taşımak zorundalar. COP28’den sağlıklı sonuçlar çıkması için tüm müzakerelerden yüksek maksatlı iklim aksiyonları çıkması gerekiyor. İklim adaleti olmadan sıhhatte adalet olmaz, iklim adaleti olmadan sıhhat olmaz.
İklim hareketinin içermesi gereken ögeleri bir defa daha hatırlatalım:
– Tüm fosil yakıtlardan çıkış ile ucuz, erişilebilir, sağlıklı, yenilenebilir güce adil geçiş;
– Ahenk sürecindeki eksikliklerin nerede olduğunu göstermek ve dünyayı pandemilerden korumak için Global Ahenk Gayesi (GGA) ile uyumlu, (sağlığı da kapsayan) tematik amaçlar ve göstergeler;
– Besin sistemi dönüşümü (sağlıklı ve sürdürülebilir diyetle dahil);
– İklim finansmanı (Sermayelendirilmiş bir Kayıp ve Hasar Fonu dahil).
COP tarihinde bu yıl birinci kere kutlanan Sıhhat Günü bir birinci adımdı. ECO olarak, bundan sonraki gelişmeleri de yakından izlemeye devam edeceğiz.
ECO bültenlerinden Avrupa İklim Aksiyon Ağı’nın (CAN Europe) seçtiği başlıkları Ayşe Rahmet çeviriyor. ECO BM İklim Değişikliği Çerçeve Kontratı (UNFCCC) toplantılarında Memleketler arası İklim Hareket Ağı’nın (CAN International) tarafından yayınlanıyor.
