Ekokardiyografi (kısaca “eko” veyahut “kalp ultrasonu”) kalp hastalıklarının teşhisinde ve takibinde olmazsa olmaz kesinlikle kullanılan epey yararlı, sağlam, girişimsel olmayan bir teşhis aracıdır. Ultrason yani insan kulağının duyma sonunun ötesindeki frekanslarda (20.000 titreşim/sn) ses ötesi dalgalar kullanılarak yapılan bir incelemedir. Bu seslerin frekansındaki değişiklikleri, kalbin yapısı ve kan akımını birlikte pahalandıran sisteme ise Doppler eko ismi verilir. Ekokardiyografi aygıtlarına ilişkin prob (transdüser) ismi verilen aletler aracılığı ile ses ötesi dalgalar kalbe ve öbür dokulara gönderilerek bu dalgalar geri toplanır, epeyce karmaşık bir işlemleme, yazılım ve tahlil sürecinden sonra aygıt ekranında kalbin imajı ve sesi olarak karşımıza çıkar. Klasik görüntüleme iki boyutlu olup istenirse 3 yahut 4 boyutlu manzaralar de elde olunabilmektedir. Problar incelenecek yapıya ve hastaya nazaran (çocuk,erişkin, gebe) çok çeşitli modellerden oluşmakta (sektör, konveks, liner prob) yeniden bunlar da kendi içlerinde inceleme yapılacak bölgenin derinliğine ve özelliğine nazaran birtakım alt sınıflara ayrılmaktadır. Bu probların uç kısmına ultrason jeli sürülür ve prob çıplak göğüs üzerinde gezdirilerek eko süreci gerçekleştirilir. Eko denildiği vakit klinik pratikte transtorasik ekokardiyografi (göğüs duvarı yoluyla elde olunan kalp görüntüleri) kastedilmektedir.
Çocuklarda ve bebeklerde ekokardiyografi nasıl gerçekleştirilir?
Kalp hastalığından şüphelenilen durumlarda esas teşhis aracımız olan eko sürecinde çocuk yahut bebeğimizin sakin ve hareketsiz olması, sırt üstü veyahut sol yan yatar konumda sedyede uzanması kafidir. Probun ucuna sürülen jelin akmaması için makul bir soğukluk derecesi olduğundan jel sürüldükten sonra çocuklarımız hafif bir soğukluk olduğunu hissederler. Bunun dışında tüm inceleme mühletince rastgele bir ağrı yahut rahatsızlık hissi duyulmaz. Süreç boyunca hasta ve ailesi aygıtın ekranından veya karşı duvardaki bir monitörden kalbe ilişkin tüm imgeleri ve sesi izleyebilmekte ve duyabilmektedir.
Ekokardiyografi süreci ne kadar sürmektedir?
Ayrıntılı bir eko incelemesi hastanın yaşına, kilosuna, hastanın kalbindeki patolojiye bağlı olarak ortalama 10-30 dakika ortasında sürebilmektedir. Bebeğin sakin ve huzurlu olması için anneye emzirtilmesi, uyutulması, beslenmesi, altının değiştirilmesi üzere nedenlerle süreç mühleti hastaya bağlı uzayabilmektedir. Kimi doğumsal kalp hastalıklarında bu mühletler 45 dakikayı bulabilmektedir. Bilhassa süt çocuğu periyodu (0-12.ay) ve özerklik periyodu dediğimiz (1-3 yaş) hasta kümesinde yabancı anksiyetesi, dehşet, tasa nedeniyle kalp ultrasonu biraz daha vakit almakta, oyun periyodu (3-6 yaş) ve okul periyodu (6-12 yaş) hasta kümesinde ise tetkik müddeti epey kısalabilmektedir.
Hangi çocuklara ekokardiyografi yapılmalıdır?
Bayılma, çarpıntı, göğüs ağrısı, baş dönmesi, çabuk yorulma üzere şikayetlerde, idmanla ortaya çıkan çarpıntı, bayılma, göğüs ağrısı yakınmasında, çok terleme, sık nefes alıp verme, gelişme geriliği, kilo alamama, sık sık hastalanma, tekrarlayan bronşit hikayesi, uzun süren ateşli döküntülü rahatsızlık varlığında, kalbin muayenesi sırasında duyulan üfürüm ve olağandışı seslerde, çekilen akciğer grafisi yahut röntgendeki kimi bulgularda, EKG’de bozukluk saptanmış ise, birtakım sistemik, bağ doku ve romatizmal hastalıklarda, rastgele bir spor branşı ile ilgileniyor ve spor aktivitelerine katılıyorsa, akraba evliliği varsa, annesinde, babasında yahut kardeşinde doğumsal kalp hastalığı olan çocuklarda, gebeliğinde birtakım ilaçlar kullanmış, radyasyona maruz kalmış yahut sistemik hastalığı (gebelik şekeri, tiroid rahatsızlığı, hipertansiyon, romatizmal hastalık) olan annelerin bebeklerinde, başka sistemleri de ilgilendiren doğuştan anomalilerin varlığında bebek ve çocuklara kesinlikle ekokardiyografi yapılmalıdır.
Ekokardiyografi ile hangi bilgiler elde edilir?
Kalp ultrasonunun yorumu ve tahlili büsbütün yapan bireye bağımlıdır yani çocuk kardiyoloji tabipleri ortasında tıpkı hastada görüş farklılıkları bulunabilir. Pekala eko’da kalple ilgili hangi bilgiler elde edilebilir?
-Kalbin yeri, büyüklüğü, biçimi, tarafı, kalp boşlukları,
-Kalbin ritmi, çalışma nizamı, işlevleri,
-Kalbin odacıkları, odacıklar ortasındaki duvarların kalınlığı, duvarlarda yeralan delikler,
-Kalp kapakçıkları, kapakçıklara ilişkin öteki yapı ve dokular,
-Kalp kasına ilişkin hareket kusurları, düzensizlikler, kas kalınlığı, kasta birikebilen hususlar,
-Kalbten çıkan ve kalbe giren damarlar, bu damarlara ilişkin yapılar, damarlar ortası kontaklar,
-Kalbe ilişkin damarların kapakçık yapıları, darlıklar, yetersizlikler,
-Kalp kası, kalp zarı, kalbin etrafında sıvı varlığı,
-Kalbin içinde ve dış komşuluğundaki kitleler, tümörler, pıhtı varlığı,
-Kalbe ilişkin birçok yapısal doğumsal anomali,
-Karaciğer ve uzunluğundaki büyük damarsal yapılara ilişkin anomaliler,
Diğer ekokardiyografi sistemleri nelerdir?
Transtorasik eko dışında kalbin yeniden ultrason ile incelenebildiği öbür kalp ultrasonu teknikleri şunlardır;
1. Fetal ekokardiyografi (anne karnında gebeliğin 16-24.haftaları ortasında ve annenin karın cildi üzerinden yapılan bebeğin kalp incelemesi)
2. Transözofagial (yemek borusu/endoskopi yoluyla) yapılan ekokardiyografi
3. Kontrast (damar yolundan birtakım boyalı unsurlar yahut çalkalanan serum verilerek yapılan) ekokardiyografi
4. Gerilim (egzersiz yaptırılarak yahut damardan birtakım ilaçlar verilerek elde olunan) ekokardiyografi
5. İntravasküler (damar içinden direkt probun gönderilmesi ile yapılan) ekokardiyografi
