EMDR son yıllarda ismi sıkça duyulan ve ilgi çeken bir terapi metodu olarak karşımıza çıkmaktadır. Türkçe açılımı göz hareketleriye duyarsızlaştırm ve yine sürece (Eye movement desensitization and reprocessing, kısaca EMDR) manasına gelmektedir. 1987 yılında, ABD’de Francine Shapiro tarafından, travma mağduru insanların psikoterapisinde kullanılmak üzere geliştirilmiştir.
Günümüzde, EMDR’ın bilhassa travma sonrası gerilim bozukluğu (TSSB) üzerindeki aktifliği hakkında birçok çalışma mevcuttur. Pekala, EMDR’ın tesiri nasıl olmaktadır?
Bunu şöyle bir örnekle açıklamaya çalışalım. Elinizde bir yapboz olduğunu düşünün, kesimleri büsbütün dağılmış ve birleştirmekte zorlanıyorsunuz. Birleştiremediğiz sürece o yapbozun modülleri ortalıkta dağınık bir formda duruyor ve sizi rahatsız ediyor, halbuki birleştirebilirseniz bir bütün halinde kaldırabilir hatta çerçeveletip duvara bile asabilirsiniz. Travmatik anılar, bu yapbozun modülleri üzere dağılmış bir biçimde zihnimizde yer meblağ ve bu modülleri birleştiremediğimiz sürece bizi rahatsız etmeye, olayı tekrar yaşıyor üzere hissetmeye, olayı hatırlatan ipuçlarından bile tetiklenmeye sebep olur. Yapbozu birleştiremediğimiz sürece kesimleri aramaya, birleştirmeye ve hangisi nereye uyacak diye uğraşmaya devam ederiz, olayla ilgili uğraşımız hiç bitmez, zihnimizde olayı bir kenara koyup günlük hayatımıza devam edemeyiz, olayı zihnimizde daima yine yaşarız hatta bazen fizikî olarak bile yine yaşıyormuş üzere oluruz; özcesi yapbozu bitirmeden bir türlü rahat edemeyiz. İşte EMDR bu yapbozun modüllerini birleştirmeye ve bir bütün halinde yapılmış haline bakıp bunu çerçeveletip kaldırmamızı sağlar.
Örnekle birlikte biraz daha bilimsel bir açıklama yapmak gerekirse; beynimiz yaşadığı her olayla birlikte o olaya ait his, niyet, imge, ses, koku üzere bilgileri de o olayla birlikte depolar. Bu halde deneyimlerimizde birlikte gelecekte de emsal olaylara vereceğimiz yansılar şekillenmiş olur. Olağan işleyen bir sistemde, bu düzenek insanın yeni tecrübeler öğrenmesine hizmet ederken, travmatik bir olay yaşadığında sistem bozularak, yaşanan olayın işlenememesine ve daima zihnimizin ön planında yer alan bir olay olarak kalmasına sebep olur. EMDR, beynin bilgi sürece sürecini kolaylaştıran ve travmatik anıya dair zihinde parçalanmış halde duran anıların bütünleşmesini sağlayan bir yoldur. Ayrıyeten kişinin müspet inançlarını ve olumlu hislerini güçlendirerek şahsî gelişim sağlar.
EMDR kimler için uygundur?
EMDR, yalnızca travma sonrası gerilim bozukluğu yaşayanlar için midir? Hayır. Doğal afetler, büyük kazalar, kayıplar, savaş, taciz, tecavüz üzere değerli travmaların yanı sıra, başta çocukluk çağı olmak üzere her yaşta yaşanan ve tesiri travmatik olan her çeşit yaşantı zihinimizde işlenmemiş anılar olarak kalabilir. Buna; günlük hayatta aile, okul, iş etrafında yaşanan olumsuz olaylar, fizikî ya da duygusal olarak şiddete maruz kalmak, aşağılanma, reddedilme, ihmal, istismar ve başarısızlıklar işlenememiş anılar ortasında yer alabilirler. Bu yaşantılar sonucu bireyde TSSB oluşması zarurî değildir lakin korku bozukluğu, içe çekilme, depresyon, fobi üzere günlük hayatın işleyişini bozan sıkıntılar da ortaya çıkabilir. EMDR, bu sıkıntıları yaşayan şahıslar için de uygun bir terapi metodudur.
EMDR Terapisi Nasıl Uygulanır?
EMDR terapisinde 8 etaplı, üç istikametli (geçmiş, artık, gelecek) bir protokol uygulanır. Geçmiş anılar gaye alınarak, yine işlemleme ile duyarsızlaştırma sağlanır ve bugünkü semptomların tedavi edilmesi hedeflenir. Bugünkü ssemptomların tedavi edilmesiyle birlikte, danışanın gelecekte karşılaşacağı misal meselelere karşı güçlendirilmesi ise son basamaktır. EMDR esnasında, çift istikametli (bilateral) ihtarım sağlanır. Bunu yapmanın farklı yollar vardır; çift istikametli göz hareketleri, çft istikametli dokunma vb. ile beynin sağ ve sol tarafının tıpkı anda uyarılması sağlanır.
EMDR Ne Kadar Sürer?
EMDR uygulamasının yapılandırılmış bir protokolü vardır ve ekseriyetle kısa müddetli bir terapi süreci olarak düşünülür. Fakat, terapinin mühleti, kişinin sorunun tipine, bugünkü hayat şartlarına, sorunun hayatını ne kadar etkilediğine ve evvelki travmatik yaşantıların sayısına nazaran değişmektedir. Her terapi sürecinde olduğu üzere EMDR süreci de şahsa has bir halde ilerlemektedir.
EMDR terapisini kimler uygulayabilir?
Sadece, EMDR terapisi uygulayıcı eğitimi almış ve sertifikalı uzmanlar EMDR terapisi uygulayabilirler. EMDR terapisi almak isteyen danışanların, uzmanın sertifikalı uygulayıcı olup olmadığını öğrenmesi ruh sıhhati açısından kıymet taşımaktadır.
