EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing), Türkçe ismiyle “Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yine Sürece Terapisi”, travma ve gerilimle başa çıkmada tesirli bir psikoterapi sistemidir. 1987 yılında Francine Shapiro tarafından geliştirilen bu terapi, bilhassa travma sonrası gerilim bozukluğu (TSSB) tedavisinde başarılı sonuçlar göstermiştir. Lakin vakitle depresyon, anksiyete, panik bozukluğu, bağımlılıklar üzere çeşitli ruhsal sorunların tedavisinde de kullanılmaya başlanmıştır.
EMDR Terapisinin Temel İlkeleri
EMDR terapisi, travmatik anıların beyinde yanlışsız bir biçimde işlenmediği ve bu yüzden rahatsız edici his ve fikirlere sebep olduğu varsayımına dayanır. Olağan koşullarda beynimiz olumsuz anıları işler ve saklar. Fakat travmatik olaylar sırasında bu sürece süreci kesintiye uğrar ve olayla ilgili hisler, imgeler, niyetler işlenmemiş formda kalır. Bu, bireyde anksiyete, rahatsız edici anılar, tepkisel davranışlar üzere belirtilere yol açar.
EMDR, beynin bu işlenmemiş bilgileri yine düzenlemesine ve duyarsızlaştırmasına yardımcı olur. Göz hareketleri yahut öteki çift taraflı ikazlarla (ses yahut dokunsal uyaranlar) beynin sağ ve sol hemisferleri ortasında etkileşim sağlanır, böylelikle travmatik anılar yine işlenir ve duygusal yükleri azalır.
EMDR Terapisi Nasıl Uygulanır?
EMDR terapisi, muhakkak evrelere bölünmüş sistematik bir süreçtir. Her bir evre, kişinin travma ile olan bağını tekrar düzenlemeye ve duyarsızlaştırmaya yönelik adımlar içerir:
1. Ön Görüşme ve Hazırlık: Terapist, danışanın geçmişini kıymetlendirir ve travmatik olaylar, gerilim seviyesi üzere mevzuları anlamaya çalışır. EMDR süreci hakkında bilgi verir ve danışanı bu terapiye hazırlar. Danışanın iç kaynaklarını geliştirmek, inançta hissetmelerini sağlamak değerlidir.
2. Amaç Belirleme: Terapist, danışanın yaşadığı travmatik olay yahut olayları belirler. Bu evrede, birey için en rahatsız edici anılar, hisler, fikirler ve bedensel duyumlar tanımlanır. Danışan, bu olayla ilgili olumsuz bir inanç geliştirmiş olabilir (örneğin, “Ben değersizim” gibi) ve bu inanç da gayeler ortasında ele alınır.
3. Göz Hareketleriyle İkazım: EMDR’nin en karakteristik özelliği olan çift istikametli ihtarım kademesine gelinir. Danışanın travmatik olayı hatırlarken gözleriyle terapistin parmak hareketlerini takip etmesi istenir. Alternatif olarak, kulaklıkla sunulan çift istikametli sesler yahut dokunsal titreşimler de kullanılabilir. Bu ikazlar, beynin travmatik anıyı tekrar işlemesine yardımcı olur.
4. Sürece Süreci: Göz hareketleri sırasında danışanın zihninde travma ile ilgili imajlar, hisler ve niyetler canlanır. Terapist, danışanın bu süreçte hislerini müşahedeler ve süreç boyunca rehberlik eder. Gaye, bu anının duygusal tesirinin azalmasıdır.
5. Müspet Yine Yapılandırma: Sürece etabında travmanın duygusal yükü azaldıkça, danışanın kendisi hakkında olumsuz inançları da dönüşmeye başlar. Terapist, danışanın travma sonrası gelişen olumsuz inancını (örneğin, “Ben zayıfım”) müspet bir inanca (“Ben güçlüyüm” gibi) dönüştürmesi için rehberlik eder.
6. Vücut Taraması: Danışan, travmatik olayla ilgili olumlu inancı benimsemeye başladıktan sonra, bedensel yansılarını denetim etmek için bir vücut taraması yapılır. Bu tarama sırasında hala rahatsızlık hissettiği bir bölge varsa, bu bölgeye odaklanılarak duyarsızlaştırma devam eder.
7. Sonlandırma ve Yine Kıymetlendirme: Seansın sonunda danışan rahatlatılır ve sürecin kıymetlendirilmesi yapılır. Terapist, gelecekteki seanslar için yeni gayeler belirler ve danışanın ilerlemesini izler.
EMDR Terapisi Hangi Durumlarda Kullanılır?
Başlangıçta travma sonrası gerilim bozukluğu için geliştirilen EMDR, vakitle çeşitli ruhsal sorunların tedavisinde de kullanılmaya başlanmıştır. Aşağıdaki durumlarda tesirli olduğu bilinmektedir:
• Travma sonrası gerilim bozukluğu (TSSB)
• Anksiyete bozuklukları
• Panik atak
• Depresyon
• Fobiler
• Bağımlılıklar
• Cinsel istismar ve şiddet mağdurları
• Kronik ağrılar
• Kayıp ve yas süreçleri
EMDR Terapi Sürecinde Danışanlara Teklifler
• Seanslara Nizamlı İştirak: EMDR terapisi süreklilik gerektirir. Danışan, belirlenen seanslara nizamlı olarak katıldığında terapiden daha verimli sonuçlar alabilir.
• Kendini Gözlemleme: Seanslar ortasında bireyin kendini gözlemlemesi, hangi olayların tetikleyici olduğunu fark etmesi kıymetlidir. Terapist, bu müşahedeler doğrultusunda seansları yönlendirebilir.
• İtimat Ortamı: EMDR süreci sırasında duygusal olarak zorlayıcı anlar yaşanabilir. Danışanın, terapiste güvenmesi ve hislerini paylaşması tedavinin aktifliği açısından kıymetlidir.
EMDR terapisi, travmatik anıların beyinde yine işlenmesine ve bu anıların duygusal yükünün hafifletilmesine yönelik tesirli bir yaklaşımdır. Çeşitli ruhsal meselelerin tedavisinde kullanılması ve nispeten kısa müddette sonuç vermesi, EMDR’yi son yıllarda tanınan hale getirmiştir. Terapi süreci her ne kadar şahsî tecrübeye dayalı olsa da, pek çok birey için hayat kalitesini artıran bir yol olarak kabul edilmektedir.
