Yapılan araştırmalar %95 bu yaş aralıkları ortasında ergenliğin başladığını belirtse de geri kalan %5’lik dilimde daha erken ve daha geç ergenliğin başladığı da bilinmektedir.
Çocukluktan yetişkinliğe geçiş periyodu olan ergenliğin 22-24 yaşa kadar devam ettiği görülmektedir. Bu yaş aralığı akademik hayatın genelde sonlandığı, iş hayatının başladığı ve bunlarla birlikte sorumluluk almanın da görüldüğü, anne – baba kontrolünden çıkıldığı yaş aralığına tekabül etmektedir. Bu da bizlere gösteriyor ki, küçük yaşta aile içi madddi – manevi sorumluluk alıyor olmanın kişinin ergenlik periyodunun fizyolojik gelişimi dışında yaşamamasına neden olmaktadır.
ERGENLİK DEVRİNDE ORTAYA ÇIKAN SIKINTILAR NELERDİR?
Ergenlik devrinin temelinde çatışma mevcuttur. Bu çatışma tabiri yerindeyse savaş halindedir. Hem hormonal açıdan olan fizyolojik değişimlerle, hem de ruhsal açıdan kişilik yapılanmasına yönelik bir savaştır. Dahili ve harici oluşan bu çatışmalar sıkıntıları da beraberinde getirmektedir.
Çocukluk devrinde görülen somut niyet içeriği artık soyut düşünmeye hakikat da evrilmeye başlamaktadır. Örneğin adalet, vicdan, ahlak üzere kavramlar mana bulmaya başlar ve kırılganlıklarda bunlarla bir arada artmaya başlamaktadır. Etrafında gelişen olayları da daha farklı bakış açılarıyla görmeye ve yorumlamaya başlar. Bu yorumlamalarla duygusal bağlantılar, arkadaş bağları ve aile alakalarına yeni bir mana yüklendiği görülmektedir.
En büyük sıkıntılardan bir tanesi duygusal olarak ortaya çıkan problemlere karşı sorun çözme hünerlerinin yetersiz kalmasıdır. Sorunun ne olduğunu tespit etse de, nasıl çözeceğini biliyor olsa da, planlamayı uygun halde yapmakta zahmet yaşar. Sorun çözme hünerlerinin olmayışı da aileleri güç duruma sokmaktadır. Bilhassa okul çağında oldukları için, doğal bir toplumsal etrafta yaşıtlarını gözlemleyerek, ‘popüler’ olarak isimlendirilen akranlarının hallerini benimsediği görülmektedir. Telefonlarının hangi model olduğu, giydikleri kıyafetlerin markaları, hatta anne – babalarının otomobil markası ve oturdukları yer bile çok kıymetli hale gelmektedir. Bu noktada değerli olan aile içi ihtimam göstermekten fazla, toplumsal bir ihtimam gösterilmeli ki bu şuur tüm ailelere sirayet edebilsin.
Bu periyotta hislerdeki ani değişimler, iniş çıkışlarda epey sık görülmektedir. Çok memnun görünürken bir anda çok öfkeli hale gelebilmekte, küçük diye görülebilecek bir sivilcenin dahi ne kadar değere sahip olduğu düşünülmektedir. Bilhassa bu noktada ailenin ‘aman boşver, ufak sivilce, ne takılıyorsun’ üzere nasihatlerde bulunmaktansa, ergenliğin en kıymetli anahtarı olan ‘anlaşıldığını hissettiren’ cümleler söylemesi daha yerinde olacaktır.
ERGEN İRTİBAT KURMUYOR, KONUŞMAK İSTEMİYORSA NE YAPMAK GEREKİR?
Eleştirmeyin, dinleyin: Ergenlerin en sevmediği şeylerden biri eleştirilmektir. Onları eleştirmek ve daima yapması gerekenleri söylemek yerine, onu dinleyin. Ne dediğine ve ne demek istediğine odaklanın. Uzun cümlelerden kaçının ve bütün ilginizin konuşurken onda olduğuna dikkat edin.
Onun lisanında konuşun: Çocuğunuzla birebir lisanda bağlantı kurmaya çalışın. Şayet kendi ortalarında kullandıkları jargonlar varsa siz de bunları benimseyin ve o üslupta konuşun. Anlaşıldığını ve onun tarafında olduğunuzu hissetmiş olur.
Ortak ilgi alanları bulun: Çocuğunuzun ilgisini çekebilecek aktiviteleri keşfedin ve ona bunları birlikte yapmayı teklif edin. Örneğin; tuttuğu grubun maçlarına yahut sevdiği müzik kümesinin konserine gidin.
Teknoloji, ilgi alanında olan toplumsal medya araçlarını yakından takip edin: Bağlantı kurduğu, paylaşım yaptığı, yakından takip etmekten zevk aldığı şeylere siz de elinizden geldiğince dahil olmaya çalışın. Bir oyun oynuyorsa onunla ilgili bilgi sahibi olun ve birlikte oynamasanız bile hakkında konuşabilecek duruma gelin. Bu durum kendisinin kıymet verdiği şeyleri sizin de önemsediğinizi düşündürecektir.
Arkadaş etrafını yargılamayın: Evet sizin onaylamadığınız beşerlerle arkadaşlık yapıyor olabilir lakin her seferinde dediğim üzere ergenler için toplumsal etraf birinci sıradadır. Sizin onun etrafındaki bireyleri eleştirmeniz hiç bir şey değiştirmez bilakis onlara daha çok yakınlaşmasını sağlar ve size onlarla ilgili bir şey anlatmamaya başlar. Tekrar birinci unsura geri dönüyoruz yalnızca dinleyin! O vakit daha fazla bilgiye sahip olur, çocuğunuzu koruyabilirsiniz.
ERGENLİK DEVRİNDE NELERE DİKKAT EDİLMESİ GEREKİR?
Öncelikle özgüveni yüksek bir ergenlik devri, mümkün yaşanacak çatışmaları da azaltacaktır. Özgüveni arttıran en kıymetli ögelerden biri de bir yeteneğe sahip olmaktır. Kişinin neye yeteneği olduğunu bulabilmesi için uygun koşulların oluşturulması değerlidir. Edineceği bir hobi (sanatsal yahut spor faaliyeti) hem toplumsal statü olarak artı bedel katacak hem de toplumsallaştığı etrafın aşikâr bir hedef doğrultusunda uğraşları olan akranlarından oluşacaktır. Bu da riskli davranışlardan uzaklaşması için önleyici bir faaliyet olacaktır.
Bu devirde anne – baba ikinci planda kalmaya başlar. Kişi için artık arkadaş kümesi ailenin önüne geçmiştir. Anne babanın her davranışı onun için rahatsız edici, söyledikleri her kelamın eleştirel alt yapısı olduğunu düşünür.
Mümkünse kendine ilişkin bir alanın olması, konut içerisinde inançta hissedeceği ve liman olarak göreceği bir odanın bulunması, onu buhranlı periyotlarında dışarıda vakit geçirmektense kendine ilişkin olan alanda geçiriyor olmasına yardımcı olacaktır.
Arkadaş ortamını tanıma konusunda baskı yapılmaması, uzaktan gözlemleyerek ve ona hissettirmeden hakikat yanlış kavramlarının söz edilmesi gerekir. Tabi bunu yaparken periyodun koşullarını da göz önünde bulundurmalı, muhtemel bir kuşak çatışmasına yol açılmamalıdır.
ERGEN NE HİSSEDER, NASIL DAVRANMAK İSTER?
Çocukluk ve yetişkinlik ortasında sıkışmış olan bu devirde kanılar süratli değişim gösterir. Bu süratli değişimle bir arada his ve davranışlarda da farklılık görülebilir.
Aileler açısından kıymetlendirecek olursak; onu anlamadıklarını, isteklerine paha verilmediğini ve hala çocukmuşçasına davranıldığını düşünecektir.
Çevresel açıdan; paha görmediğini, gereğince sevilmediğini ve istediği şahıstan istediği kadar sevgi alamadığını düşünecek,
İçsel süreçlerde ise; vücudunun berbat olduğunu, başaramayacağını ve geleceğin ümitsizliklerle dolu olduğunu düşünecektir.
Aslında bu kadar pesimist kanılara sahip olmanın davranışlarında nasıl bu kadar süratli döngülü olduğunu anlatmaya yetecektir. Fırtınalı bir deniz durulduğunda da hala sandalın sallandığı hissine kapılırız. Ergenlerde de dışarıda bir fırtına olmasa da bir meltemin dahi alabora etmeye yettiğini bilmemiz gerekir.
ERGENLİK DEVRİNİN GETİRECEĞİ RUHSAL SORUNLAR, MEŞAKKATLER NELERDİR?
Ergenlik periyodunda en fazla görülen ruhsal sorun depresyondur. İleri dereceye ulaşmış depresif ruh hali kişiyi intihar teşebbüslerine kadar götürebilir.
Bedenini beğenmenin getirdiği yeme bozuklarının da sıklığı yadsınamayacak kadar fazladır. Ya tıkanırcasına yeme ve akabinde kusma ya da hiç yememe üzere davranışlar görülebilir. Ne kadar zayıf olursa olsun vücut imajında bozukluk varsa şayet kendisini hiçbir vakit kâfi kiloya inmiş olarak görmeyecektir.
Özellikle son yıllarda bu yaş gurubu içerisinde husus ve alkol kullanımının da yaygın olduğunu görmekteyiz.
Obsesif kompulsif bozukluk ismi verilen takıntı hastalığı da bu yaş aralığında görülen öteki ruhsal bozukluktur. Aşırılıkların olduğu bu hastalıkta tedavi olunmadığı taktirde kişinin fonksiyonelliğini bozacak noktaya getirmektedir.
Bedeninin kendi vücudu olduğu ve o vücuda istediği üzere hükmettiğini göstermek ismine jiletle kesi atma, düşünülmeden yapılan dövmelerin olması da mümkün durumların bazılarıdır. Bunları da davranış bozukluğu çatısı altında kıymetlendirmek gerekmektedir.
ERGENLİKTE İRTİBAT SIKINTILARI NASIL ÇÖZÜLEBİLİR?
Aileleri tarafından kıymetli olduğunu hissettirmek irtibatın birinci ayağıdır. Şayet kendisini pahalı hissetmezse, pahalı hissedeceği farklı şahıslara karşı daha fazla yakınlık hissederler. Bu da düşünmeden yapılacak olumsuz davranışlara neden olabilir.
Bu devirdeki arkadaşlıkların ömür uzunluğu süreceği niyetlerine sahiptirler. Onların ömürlüklerine karşı eleştirel bir tutumda bulunuyor olmak bağlantı kurmadaki bir kusur olacaktır.
Ailenin ona karşı olan takviyesini direkt olarak söylemesi de epey kıymetlidir. Her ne olursa olsun yanında olunacağı, zorda kaldığı vakit kendi kendine sorun çözmede yerinde saymaktansa ailesi ile birlikte üstesinden gelebileceğini bilmelidir. Onu dinlerken, nasihat ve öğütten kaçınılması gerekir.
Onlara karşı gösterdiğimiz fizikî sevginin usulü dahi değişmelidir. Ergenlik bağımsızlık periyodu olduğu için çocuk üzere davranıldığını görmek istemezler.
Karşınızda bir yetişkin varmış üzere irtibata geçiyor olmak, aile içi alınacak bir kararda, değersiz bir konut eşyasında dahi onun da fikrini almak, hatta ona araştırması için vazife vermek ve yerine getirdiği bu misyonun kendilerinin asla yapamayacağını söyleyerek aile içinde ne kadar kıymetli olduğunu hissettirmek gerekir.
Ona karşı olan tavırlarda anne ve babanın ortak lisana sahip oluyor olması da bir başka kıymetli noktadır. Anne bir şeye onay verirken baba vermiyorsa yahut baba bir gün onayladığı şeyi, sonraki gün reddediyorsa bu da aileye karşı güvensizlik oluşturacak, irtibatın yolu kapanacaktır.
KIZ YAHUT ERKEKLERDE YANİ CİNSİYETE NAZARAN ERGENLİK DEVRİ FARKLILIK GÖSTERİR Mİ?
Hem cinsiyete nazaran hem de toplumsal normlara nazaran farklılıklar gösterir, bizim toplumumuzda olan erkek ergenlik dönemindekilerin çoğunlukla daha asi ve öfkeli oldukları görülmektedir. Bu da cinsel kimlik olarak daha özgür biçimde yetiştirildiklerinden kaynaklanır.
Daha çok küçük yaşlarda ‘erkek’ olmanın asilikle ve güçle bağdaştırılması, ergenlik periyodunda de fizikî olarak da güce ulaşılarak bunu dışa vurmalarına neden olmaktadır.
Kızlardaki değişim ise çoğunlukla erkeklere nazaran zıt tarafta gelişim göstermektedir. Ergenlik devrinin öncesine nazaran daha içe kapanık hale gelinir, bastırılmış hisleri lisana getirmekte zahmet yaşanır. Bu da tekrar çocukluk devrinde kızlara atfedilen rollerle temaslıdır. Erkek hislerini rahat bir formda lisana getirebilirken, kızların bu hususta çok daha kısır bir arkadaş kümesine lisana getirdikleri gözlenmektedir.
Fizyolojik değişimlerin farklı devirlerde olması da kendi cinsiyetleri içerisinde toplumsal ayrım yaşamalarına neden olmaktadır. Hormonal değişimle görülen erkeklerdeki sesin kalınlaşması, kıllanmanın yaşıtlarından daha geç oluşuyor olması, kızlarda görülen göğüsteki büyüme ve regl devrinin geç olması kendi yaş kümeleri içerisinde geride kalmışlık niyetlerini uyandıracaktır.
BU PERİYOTTA AİLE İLE NEDEN ÇOK FAZLA ÇATIŞMA OLUR?
Bu periyotta olan bir çocuğa sahip olan aileler kendilerini hiç dinlemediklerini, başına buyruk olduklarını, kelam geçiremediklerini lisana getirirler. Çocukluk periyodunda olan hükümdarlığın lale zamanı artık sona ermiş, yurdun dört bir yanını isyanlar sarmıştır. Fizikî ve ruhsal değişimle birlikte kendisinin de bir birey olduğunu fark eden ergen ailesinin sahip olduğu kanılardan ve fikirlerden farklı fikirlerle hayata bakabilir. Bunu daha çok baskı içerisinde olmaya çalışan, hala hükümdarlığını sürdürmeye çalışan ebeveynlerin çocuklarında görmekteyiz.
Düşüncelerinde sınırsızlığa varmadan özgürlüğe yer vermek en değerli noktadır. Ergenlik periyodundaki gençleri bir cet benzetebiliriz. Yularını çok sıkarsak tekmeyi atıp masraf, hiç sıkmazsak özgür kalır ve başına buyruk olarak sarfiyat. Uygun bir jokey üzere denetimli davranmak epeyce kıymetlidir. Ondaki ruhsal değişimi güzel analiz etmeli ve ebeveyne uçarı gelen davranışları belirli hudutlarda tolere etmeliyiz.
ERGENLİK PERİYODUNDA AİLEYE NE ÜZERE VAZİFELER DÜŞMEKTEDİR?
Çocuğun memnun bir ergenlik periyodu geçirmesi için ailelerin nasıl bir tavır içinde olması gerekir? Ebeveynlere ne önerirsiniz? Anne babanın gençle bağı ondan beklentileri nasıl olmalıdır?
Ergenliğin ana teması özgürleşme olduğu için aileler çatışmayı büyütecek keskin telaffuzlardan kaçınmalıdır.
Onun ismine karar almaktansa, onun alacağı kararlara fikir üretmeli, tekrar son kararın kendisinde olduğunu bildirmelidir.
Öğüt ve nasihatten çok anne baba kendi karı koca bağlarıyla, ona davranışlarıyla nasihatte bulunmalıdır.
Arkadaşlarını tanımak için özel eşyalarını karıştırmak yerine, onunla âlâ bir bağlantı kurarak onun anlatımıyla toplumsal etrafı tanınmalıdır.
Aile içinde atılacak bir adımda, alınacak bir kararda onun da fikrini almak, uçuk olmadığı takdirde onun isteklerine nazaran hareket edilmelidir.
Kullanılan lisanın eleştirel olmasından çok, anne baba kendi his ve niyetlerini lisana getirmelidir. Örneğin ‘yanlış yapıyorsun’ yerine, ‘doğru davranmadığını düşünüyorum’ diyerek ‘sen’ lisanından çok, ‘ben’ lisanı kullanılmalıdır.
Kurulan bağlantıda yalnızca ondan beklentiler değil, endişe ve dertlerini anlaşıldığına dair de geri bildirim verilmelidir.
Başaramadığını şeylerden çok başarılı olduğu yanların bulunmasında takviye olunmalıdır. Zayıf istikametlerini güçlendirmek ne kadar değerliyse, güçlü istikametlerini pekiştirmek de bir o kadar kıymetlidir.
Baskı altına almadan, kendi isteğiyle ikna edilmeli, buyruk cümlelerinden çok rica cümleleri kullanılmaya itina gösterilmelidir.
