Yaşamımızda iz bırakan, bizi derinden etkileyen olaylar vardır. Evlilik, bunların başında gelir birçoğumuz için. Çocuk sahibi olmak, aile kurmak ve yarına kalmak üzere sebeplerle evleniriz. Aradığımızı bulur, keyifli ve doyumlu bir münasebet yaşarsak ne memnun bize; başka türlü evlilik çekilmez bir yaşantı haline gelebilir.
Peki memnun ve doyumlu ilginin sırrı nedir? Nasıl oluyor da beşerler bunu başarıyorlar? Memnun olmak için tüm istek ve beklentilerin karşılanması mı gerekir? “Biz farklı dünyaların insanıyız” kelamı bir yanılsama mı? Uygun bir biçimde iletişebilen çiftler, ne derece farklı beklentiler, fikir ayrılıkları yahut farklı kişiliklere sahip de olsalar “çatışmayı çözmek” için ebediyen yeterli bir yol bulurlar. Birbirleriyle, direkt konuşarak istek ve beklentileri konusunda açık iletiler verirler ve “empati” (kendini karşındaki kişinin yerine koyma) yaparak birbirlerini daha düzgün anlamaya çalışırlar. Onlar için çatışmanın çözülememiş olması da kabul edilebilir bir durum olabilir. Zira, her konuda fikir birliği içinde olunamayacağını, çatışmaların pek olağan ve insani olduğunu kabul ederler. Farklı düşünen partnerini suçlama, küçümseme, aşağılama, korkutma yahut tehdit etme üzere tavırlar içerisine girmezler. Neden mi Bağlantı? Bunun sebebi aslında çok kolaydır. İnsansınız ve beşere muhtaçlık duyuyorsunuz. Başkalarıyla irtibat halinde olmak size güzel hissettiriyor, adeta “Yaşamda ben de varım” diyorsunuz. Tüm bağlantılarınızda olduğu üzere eşinizle olan bağınızda, hatta eş seçiminizde dahi ömürde var olabilme, sevme ve sevilme gereksiniminiz var.. Birebir vakitte bu durum size bir yarar sağlıyor olmalı. Eşinizin sizi dinlemesi, anlaşıldığınızı hissetmek, dediklerinizle hemfikir olunması yahut sırf tartışma çıkmıyor olması dahi sağladığınız yararlardan biri olabilir. Zira, konuşmanın devam edebilmesi fakat her iki eşte fayda sağladığı surece mümkündür. Öğrenme kuramları bize, bir davranışın oluşma sıklığını belirleyen en değerli etkenin tıpkı davranışın oluşturduğu sonuçlar olduğunu söyler. Yani bir davranış, lakin ödül getiriyorsa tekrarlar. Örneğin, eşinizle her konuşma tecrübeniz arbede ile sonuçlansa ve karşılıklı suçlama ve tenkitlerin dozu her seferinde daha da artsa onunla irtibat kurmak ister misiniz? Yoksa nasıl olsa bir işe yaramayacak diyerek konuşma uğraşlarınızdan vaz mı geçersiniz? Tesirli İrtibat Nedir? Bağlantı dendiğinde akla, konuşma gelir. Lakin, her konuşma irtibat demek değildir ve tek başına kâfi de değildir. Güzel bir bağlantı fakat “etkili konuşma ve dinleme becerileri” ile sağlanabilir. Pekala nasıl yapacaksınız bunu? Öncelikle, konuşmanızın kısa ve net olmasına itina göstermelisiniz. Vereceğiniz bildiriler dolaylı yoldan değil, herkes tarafından anlaşılır “açık mesajlar” halinde olmalıdır. “Ben dili” yle konuşmalısınız. Zira sen diye başlanan cümleler ekseriyetle eşinizde öfke uyandıracak ve istenen bir davranışa direnç geliştirmesine neden olacaktır. Örneğin, “Beni daima oburlarının yanında aşağılıyorsun, bıktım bu hareketlerinden, kaba ve bencil adamın tekisin..” biçiminde devam eden bir konuşmanın sonucunu az çok kestirim edersiniz. Halbuki ki, “Başkalarının yanında bu formda davranman BENİ hayli kırıyor, KENDİMİ çok berbat hissediyorum, bir daha ki sefere biraz daha dikkat edersen SEVİNİRİM” halindeki ben lisanını kullanan sözler daha az tehdit edici olacak ve öfke vb. olumsuz hislere daha az sebep olacaktır. “Sen dili”, insanlarda ekseriyetle ‘suçlanma hissi’ uyandırır ve kişi ya kendini savunur ya da karşı hücuma geçer. İlaveten, âlâ bir konuşmacı kendini direkt tabir eder, söylediklerinin sorumluluğunu üzerine alır, yani diğerlerini kullanarak bir şeyler söylemez. Örneğin, eşlerden biri başkasına, haklı çıktığını düşündüğü bir hususta, “Bak görüyor musun benim söylediğim üzere oldu, yeniden haklı çıktım, bu bahiste baban da benim üzere düşünüyor.” diyebilir. Hedefimiz haklı çıkmak yahut bir şeyleri ispat etmek değil, karşı tarafı anlamak, hislerini şartsız kabul etmek olmalıdır. Fakat bu halde karşımızdaki kişi anlaşıldığını, kabul gördüğünü hissedebilir ve bu da karşılıklı işbirliği için hayli kıymetlidir. Âlâ bir dinleyici olmak da en az konuşmak kadar, tahminen de ondan daha da zordur. Eşinizi hiçbir yorum yapmadan, yargılamadan kaç dakika dinleyebilirsiniz? Pekala dinlediniz diyelim hakikaten ne demek istiyor, konuşma sonunda kendisini nasıl hissediyor biliyor musunuz? Eşiniz nitekim âlâ bir dinleyici ise yahut siz düzgün bir dinleyici iseniz her ikiniz için de tüm bu soruların karşılığının olumlu olması gerekir. Zira, eşler birbirini güzel bir biçimde dinliyorlarsa konuşma sonunda his ve fikirlerini aktarmış olmaktan ötürü rahatlamış hissederler. Konuşma mühletince sabırlıdırlar; yani birbirlerinin kelamını kolay kolay kesmezler, zira sıranın kendilerine de geleceği şuuru içerisindedirler. Ne demek istendiğini çabucak anlamayıp uygun sorularla tekrar tekrar daha düzgün anlamak ve anlaşılmak ismine birbirlerine yargılamayan sorular yöneltirler. Daha da enteresan olanı, düzgün bir bağlantı içinde olan eşlerin sonunda uzlaşıya varamamış yahut sorunu çözememiş olmalarıdır Değerli Bağlantı Kusurlarından Kimileri.. Eşler birbirleriyle irtibat kurarken birçok kusur yapar. Çoğunlukla yapılan yanlışın farkında olunmaz yahut düzeltmek için gerekli hünerler şimdi kazanılmamıştır. Yıkıcı ve işi yokuşa süren tenkitler, akıl okumalar, “Hiçbir işi de hakikat yapmıyorsun, sen güvenilmez bir insansın” üzere genellemeler, geçmişi getirmek, anlamak yerine tahlil bulmaya yönelik teşebbüsler, eşlerden birinin öğretmen veya terapist rolüne bürünmesi bunlardan bazılarıdır. Burada, her birinden başka farklı bahsetmek mümkün olmadığından çok sık yapıldığını düşündüğüm iki adedinden bahsedeceğim. “Akıl okuma”, yani karşıdaki kişinin maksadını (niyetini) yahut aklından geçenleri iddia etmektir. Eşler birbirlerine sormak yahut konuşmak yerine birbirlerinin ismine karar verirler. Ortalarındaki irtibat gittikçe bozulur. Güya “sözsüz bir film” oynanmaktadır. Örneğin, son günlerde iş yoğunluğundan ötürü meskene geç gelen bir adam ve kocasının konuta geç gelerek kendisini aldattığı fikrinde olan bir bayan düşünelim. Bayan, her akşam eşini derin bir kederle karşılar, neden geç geldiğini sormaz, ona karşı öfkelenir ve bu öfkesi gittikçe artar. Emsal halde, son günlerde mesken işlerini fakat yetiştirebildiği için kocasından sonra yatağa giden bir bayan ve bu durumu karısının asıl niyetinin yatağa geç gelerek cinsel ilgiden kaçmak olarak pahalandıran bir adam düşünelim. Birinci örnekte, yapılan davranışın kesin aldatmak emelli olduğunu söylemek nasıl mümkün değilse, ikinci örnekte de yeniden yatağa geç gelinmesinin cinsel alakadan kaçmak gayeli olduğunu KESİN olarak söylemek mümkün değildir. Zira iki farklı durumun da farklı açıklamaları olabilir. Bu noktada, eşlerin birbirlerinin davranışlarından mana çıkarmaları yerine, birbirlerine açık bildiriler vermeleri irtibatları açısından hayli kıymetlidir. Akıl okumalar bazen o denli bir hal alır ki, eşinin ne düşünüp ne hissettiğini hakkında karar verir ve bu mevzuda ısrar edersiniz. Örneğin tartışma esnasında eşlerden biri, “Senin TEK niyetin ne ben biliyorum. Beni huzursuz etmek. Bu türlü yaparak beni yıldırabileceğini sanıyorsan aldanıyorsun. Ben senin tam olarak aklından geçenlerin ne olduğunu biliyorum. Bu biçimde yaparak beni aşağıladığını sanıyorsan aldanıyorsun…” Konuşma, yerini karşılıklı akıl okumalara bırakmıştır. Karşı tarafta öfke uyandırır ve işleri daha da berbata götürmekten diğer bir işe de yaramaz. İkinci değerli kusur, “geçmişi tekrar tekrar getirmek”tir. Bilhassa yeni evli çiftler, uzunca bir mühlet her tartışmada geçmişte olanları tekrar tekrar konuşurlar. “Senin annen bana bu türlü yaptı, baban şunları söyledi..” vb. sözler çok sık kullanılır. Tartışmalar gereksiz yere uzar. Bu durum, çiftlerin birbirlerini anlamasını ve sorunun tahliline odaklanmalarını epey zorlaştırır. Ama, birtakım durumlarda örneğin, eşlerden biri geçmişte yaşananlardan ötürü problemli ve haksızlığa uğradığını düşüyor ise geçmiş hakkında konuşmak faydalı olabilir. Uğruna tüm bu kasvetlere katlandığı kişi olan eşinin, onu dinleyip anlamaya çalışması öfke ve ıstırabının bir ölçüde olsa hafiflemesine neden olacaktır. Ama, değerli olan nokta geçmişi sık sık getirmemek ve bunu eşinizi suçlamak yahut haklı çıkmak emeliyle yapmıyor olmaktır. Bir de zamanlamanız çok kıymetlidir. Mesela, alevli bir tartışmanın ortasında, işleri daha da zorlaştırabilirsiniz. Sonuç Olarak; Evliliğin getirdiği problemlerle baş edebilmek ve çatışma karşısında uygun tahlil yolları üretebilmek, lakin düzgün bir irtibat ile gerçekleşir. Bu da, eşlerin birbirleriyle nasıl konuşacakları ve bunu yaparken nelere dikkat etmeleri gerektiğini öğrenmeleri ile mümkün olabilir. Gereğince sıkıntı olan evliliği, neden kolaylaştırmayalım ki? Ne dersiniz?
