Ramazan ayının yaklaşmasıyla birlikte, yardımlaşmanın değerli olduğu bu aylar içerisinde zekat konusu araştırmaları sürat kazandı. Makul kuralların olduğu zekat verme görevlerini yerine getirmek isteyen vatandaşlar tarafından ehemmiyet taşıyor. Pekala, zekat ne vakit, kimlere ve ne kadar verilir? İşte ayrıntılar…
ZEKAT NEDİR?
Zekât, dinen zenginlik ölçüsü kabul edilen ölçüde (nisap) mala sahip olan kimselerin Allah isteği için muayyen bireylere vermesi gereken aşikâr ölçüsü tabir eder. Zekâtın farz olması için koşullar; malların nisaba ulaşması yanında nâmî (üreyici/artıcı) olması, sahip olunduğu andan itibaren üzerinden bir yıl geçmesi, bir yıllık borcundan ve aslî gereksinimlerden fazla olmasıdır.
ZEKAT NE VAKİT VERİLİR?
Zekât vermenin aşikâr bir vakti yoktur. Oruç ve hac ibadetlerinde olduğu üzere nisap ölçüsü malın üzerinden sene geçmiş olması konusunda da kamerî ay hesabı uygulanır. Farz olduğu andan itibaren verilmesi gerekir. Bunun için aşikâr bir kamerî ayı yahut Ramazan’ı beklemeye gerek yoktur. Zekât vermekle yükümlü olanların, yükümlü oldukları andan itibaren en kısa vakitte zekâtlarını vermeleri gerekir. Zira zekât bir kulluk borcudur, borç da bir an evvel ödenmelidir (İbn Âbidîn, Reddü’l-muhtâr, III, 175, 191-192, 223).
ZEKAT KİMLERE VERİLİR?
Zekâtın kimlere verileceği Kur’an-ı Kerim’de detaylı formda açıklanmış (Tevbe, 9/60), nisabı da hadislerde belirtilmiştir (Buhârî, Zekât, 32, 36, 38, 43). Buna nazaran temel muhtaçlıkları dışında nisap ölçüsü mala sahip olan kişi öteki kaideler da yerine gelmişse bu mallarının zekâtını vermesi gerekir (Kâsânî, Bedâî’, II, 4 vd).
ZEKAT NE KADAR VERİLİR?
Nisap, zekâtla yükümlü olmak için temel alınan zenginlik ölçüsüdür. Bu ölçü, altında 20 miskal (80.18 gr), devede 5, sığırda 30, koyun ve keçide 40 adettir.
ZEKAT KİMLERE FARZDIR?
Zekât ibadeti ile ilgili koşullar, zekâtın bir kimseye farz olmasının ve verilen zekâtın geçerli olmasının koşulları biçiminde iki başka başlık altında ele alınır.
Bir kimseye zekâtın farz olması için o kimsenin müslüman, akıl sıhhati yerinde, ergenlik çağına gelmiş ve hür olması (Kâsânî, Bedâî’, II, 4-5) bir yıllık borcundan ve aslî gereksinimlerinden fazla gerçekten ya da hükmen artıcı, yani kar sağlayıcı nitelikte “nisap miktarı” mala sahip olması gerekir. Artıcı olmaktan kastedilen, malın sahibine gelir, kâr, yarar temin etmesi veya tabiatıyla çoğalma ve artma özelliğine sahip bulunmasıdır.
Zekâtın farz olması için ayrıyeten nisap ölçüsü mal ya da servete sahip olduktan sonra üzerinden bir kameri yılın geçmesi ve yıl sonunda da nisap ölçüsünü müdafaası gerekir (Kâsânî, Bedâî’, II, 13 vd.; İbn Kudâme, el-Muğnî, IV, 73-74). Yıl içerisindeki artış ve düşüşlere prestij edilmez. Zekât bu mühlet dolmadan evvel de verilebilir. (Kâsânî, Bedâî’, II, 15).
Zekâtın geçerli olmasının kurallarına gelince, öncelikle “niyet” kaidedir. Zekât bir ibadet olduğu için niyetsiz yerine getirilemez (Kâsânî, Bedâî’, II, 40; İbn Kudâme, el-Muğnî, IV, 88). Ayrıyeten yoksula verilmesi ve teslimi demek olan “temlik” de kuraldır (Kâsânî, Bedâî’, II, 39). Yemek hazırlayıp yedirmek üzere ibâha denilen yollarla yoksula zekât verilmiş olmaz.
