“Hedefsiz bir insanın varlığından kuşku ederim”
Hz. Mevlana
Vurulması gereken koordinatları bilmeyen savaş uçağı pilotu, ders çalışmaya otururken yarın hangi imtihanın olduğunu bilmeyen öğrenci, tarlaya ekim için geldiğinde çuvallarda hangi mahsulü taşıdığını bilmeyen çiftçi, tatile çıktığında nereye gideceğini hiç düşünmediğinden terminalde şaşakalan bir çift. Ne kadar saçma görünüyor değimli? Olur mu o denli şey? Bu insanların her biri evvelce bu bilgilere erişip hazırlanırlar. Yani amaçlarını belirlerler; yoksa maksat belirlemeden bir işe girişmek, çabalamak ne kadar ahmakça diyebilirsiniz. Doğru! Aslında birçok davranışımızı seçtiğimiz amaçlar doğrultusunda gerçekleştiririz. Lakin bunların birden fazla kısa vadeli, çabuk zevke dönüşebilen, zorlayıcı olmayan ve çok gayret gerektirmeyen amaçlardır. Ne var ki insanoğlu küçük gayelere ulaşmaktan çok keyifli olmaz. Kitabımızın başında bahsettiğimiz temel gereksinimleri karşılamayı dilekler. Bu bir yaratılış özelliği ve işe yarmayan olmak insanı ne kadar umursamaz görünse de mutsuz eder. Bu yüzden hakikaten bir gayesi olmayan ve üretemeyen ve başarılı olamayanlar güya bütün bunlar oluyormuş üzere palavra söylerler ya da küçük muvaffakiyetlerini abartarak tıpkı potaya gelmek isterler. Güçlü bir muhtaçlık varlığını ispatlamak.
Cansız varlıklara dikkat edin! Atom çekirdeği etrafında dönen elektronlar canlı karıncalardan bile daha dinamiktir. Kozmosta cansız olduğunu bildiğimiz kaç gezegen yıldız ve galaksi milimetrik hesaplarla yörüngesinde koşturup durmaktadır. Ya canlılar! Ağustos böceğinin kıssası yalnızca bir öykü. Yazın tembellik ettiği ve kışın karıncaya muhtaç olduğu yalnızca insanoğluna bir benzetme. Hiçbir hayvan şayet insanoğlu müdahale etmezse, öbür bir hayvana dilencilik etmez. Zira onun genetiğindeki hassas programları, yani içgüdüleri bütün yolları tanım eder ve çabayı asla bırakmazlar. Yeryüzündeki dilencilik yalnızca insanların uğraştığı bir iştir. Keşke bu türlü bir uğraşı hiç olmasa. En ufak mikroorganizmalardan en devasa yaratıklara kadar yaşayan tüm canlılar şaşmaz bir maksadın peşinde koşarlar. Asla vazgeçmezler ve kesinlikle kendi alanlarında sayısız muvaffakiyetler elde ederler. Bununla birlikte onlardan çok daha mükemmel yeteneklerle donatılmış ve hiçbirinin sahip olmadığı zekâsı sayesinde daima gelişebilen tek varlık olan insan, neden çok daha mücadeleci ve başarılı olamasın. Bunun için bir sefer daha nereye gittiğinizi ve neden gittiğinizi düşünün!
Bu gereksinimler her vakit bedensel olmayabilir; psikolojikte olabilir. Mesela beşerler çoklukla kendilerini seven beşerlerle birlikte olurlar. Siz hiç ‘benden nefret eden beşerlerle birlikte yaşamayı çok severim’ diyen birini duydunuz mu? Burada sevilme gereksinimini karşılamak maksattır. Yeterli bir sanatkâr olmayı arzulayan sanatçı yapıtlarını insanların beğenmesini ve takdir edilmesini bekler. Takdir de bir gereksinimdir. Küçücük bir çocuk bile çekyata çıkmayı başardığında ardına dönüp bakar; kutlasınlar, takdir etsinler diye. Beşerler neden bu kadar çok koltuk hengamesi yapıyorlar dersiniz. Statü ve saygınlık kazanmak da bir gereksinimdir. Üniversite imtihanına hazırlanan bir öğrenci sevdiği bir mesleği maksat edinmiş Tıp seçmiştir. Aslında örtülü maksadı da doktorluk mesleğinin saygınlığıdır.
“Büyük adamların emelleri, başkalarının yalnızca istekleri vardır.” DÜNYA ATASÖZÜ
Bir niyetin maksada dönüşmesi için şu etaplardan geçmesi gerekir:
- İhtiyaç hissetme ve Gereksinimlerinin farkında olma.
- Pragmatist hayal kurma
- Arzulama
- Sistematik ve şuurlu amaç koyma
“Güçlü kararlar, güçlü dileklerin eseridir.”
Hayallerimiz muhtaçlık ve beklenti tabanına oturduktan sonra o hayalimizi ne kadar istediğimiz çok çok değerli. Onun için yüzlerce yarışçıdan bir şampiyon çıkıyor. Milyonların içinden bir başbakan seçiliyor. Hiç biri talihim yaver gitti demez, zira ateşli sıtma üzere iliklerine işleyen dilekleri ve uzunluklarını aşan terlerine vefasızlık etmek istemezler. Üniversite iki milyona yakın adaydan istenen kısımlara birinci 50 bin’i girebiliyor. Buda milyonu aşkın insanı geride bırakacak performans gerektiriyor. Gerçekten böyle bir sınavı kazanmak çok sıkıntı. Tabi ki istediği bedellerde var. Bedelini ödeyenler zafer kazanabilir. Türk beşerinin bağımsızlık zaferinin bedelini düşünürseniz, Balkan, Rus, 1. Dünya ve Kurtuluş savaşlarını dâhil edersek milyonların kanını görürsünüz. Öksüz kalmış, eşini kaybetmiş, açlık ve sefalete düşmüş, yurtları işgal edilip esir alınmış, malı ve namusuna kast edilmiş milyonları görürsünüz. Pekala, bizim bedelimiz nedir? Bu sınavı kazanmak için canımızdan, sağlımızdan, mutluluğumuzdan mı o9lacağız? Hayır. Hiç de kendimizi yıpratacak, kalıcı hasarlar meydana getirecek kayıplarımız olmayacak. Yalnızca zevklerimizi, eğlencelerimizi, boş vakitlerimizi, toplumsal aktivitelimizden bir kısmını düzenleyeceğiz. Birazcık kısabiliriz, erteleyebiliriz, robotlaşmadan fakat işimizin farkında olarak düzenleyeceğiz. Bir de muvaffakiyetin öteki ihtiyaçları olan öğrenme teknikleri ve donanımları kazanancağız. Ve sonuçta ömrümüzün sonuna kadar başarmış bir insanın özgüveniyle ve kendimizin şampiyonu olarak yaşayacağız. Hayal ettiğimiz hayatı hedefleştirmiş ve sonunda elde etmiş olacağız. Ne dersiniz? Hayallerimiz yalnızca hayal olarak mı kalsın, yoksa onları gaye yapıp koşalım mı peşinde, ona kavuşana dek?
İnsanların büyük bir kısmının muvaffakiyet seviyeleri kapasitelerinin altındadır. Potansiyeli performansa dönüştürmenin birinci adımı kapasitemizi keşfederek ona uygun bir gaye geliştirmektir. Maksatlarını belirleyen beşerler bazen yalnızca ilgi duyduğu bir alana odaklanıyor. Kimileri aslında sevmediği bir noktayı yalnızca itibarından dolayı gaye seçiyor. Amaçsız insanların tamamı, gayesi olanlarında gerçek niteliklere nazaran seçim yapamayanları başarısız olur. Yunus Emre’nin yüzlerce yıl evvel dediği üzere insan evvel kendini bilmeli, kendini tanımalıdır. Potansiyelini bilmeyen öğrenciler genelde daha küçük amaçlar koyarak riske girmemiş olurlar. Kimileri da çok üstünde gaye belirleyerek çok çalışmak zorunda kalır yinede istediği başarıyı elde edemez. Bu sefer de he çok güç sarf eder hem de özgüveni gitgide düşer. Çok emek harcamasına karşın muvaffakiyete ulaşamaz. Gardner’in çoklu zekâ kuramına nazaran en az sekiz zekâ alanında bedellendirilen zekânın birde zihin sel performans derecesi düşünüldüğünde beynin anlaşılmasının hem çok gerekli hem de biraz güç olduğu anlaşılıyor. Bir insanın matematiksel zekâ alanı çok gelişmişken sözel marifeti daha az gelişmiş olsun. Bu öğrencinin ben edebiyat alnını çok seviyorum diyerek bu tarafta çalışması yalnızca ilgisine nazaran maksat koyduğunu gösterir. Bu seferde hem mevcut gelişmiş zekâ alanını kullanamamış olur, hem de öteki alanın da yer tutabilmek için çok fazla çaba sarf etmek zorunda kalır. Yinede çok yeterli bir edebiyatçı olacaktır diyemeyiz. Tabi ki bir alanda çok emek harcayan birisi belirli noktalara gelebilir ve hatta başarılı da olabilir. Burada asıl anlatılmak istenen zihinsel gücün tasarruflu kullanımı ve daha üstün başarılara daha kısa müddette ve daha sağlıklı ulaşabilmektir. Yoksa insanları yetenekleriyle sonlandırmak gayesi güdemeyiz. Fakat şu da var ki zati doğuştan belirli genetik sınırlamaların varlığı da reddedilemez bir gerçek. Buna karşın yetenekler geliştirilebilir, zayıf alanları güçlendirilebilir.
HEDEF SEÇİMİNDE DİKKAT EDİLECEK KONULAR:
- Mesleğe dönük amaç seçilmesi
- Mantıkla açıklanabilir olması
- Ulaşılabilir olması
- Motive edici olması
- İhtiyaç ve beklentileri karşılaması
- Kesin ve net olması
- Ölçülebilir olması
- Belirli bir vakit dilimine nazaran ayarlanmış olması ve ünitelere bölünmesi
- Faydalı olma hedefi güdülmesi
Fatih’in yastığındaki İstanbul krokisi üzere maksadınızı sık sık seyredin. Ona ulaştığımız anı hayal edin sıkça. Sevinicinizi, coşkunuzu, yakınlarınızın memnunluğunu hayal edin. Bilhassa ders çalışmak istemediğiniz vakitlerde ve de yatağınıza uzandığınızda…
