Kolajen, bağ dokusunun temelini oluşturan bir proteindir. Kolajen, bedenimizdeki tüm proteinlerin yaklaşık üçte birini oluşturur.
Eklemlerin, kemiklerin, tendonların, saçın, cildin, tırnakların, dişlerin temel bileşenlerinden biridir. Ayrıyeten kolajen, damarların, atardamarların ve kılcal damarların duvarlarını oluşturur.
Adı, ‘yapıştırıcı’ olarak çeviri edilen Yunanca kolla sözünden gelir. Bu tesadüf değildir. Kolajenin ana fonksiyonlarından biri yapıştırıcı üzere davranmasıdır. Kolajen molekülleri fibriller isminde uzun ince protein liflerinden oluşur. Hücreleri bir ortada tutmayı, bedenimizi tek bir bütün halinde bağlamayı ve dokuların gerilmeye dayanmasını sağlarlar.
Kolajen depoları yaşla birlikte tükenir. Doğal nedenlerle kolajen sentezi yavaşlarken, lifler daha süratli parçalanmaya başlar. Bu, yaşlanmanın birinci belirtilerinin ortaya çıkmasına neden olur, cilt incelir ve elastikiyetini kaybeder, kırışıklıklar oluşur, kemikler daha kırılgan hale gelir ve eklemler daha az hareketli hale gelir.
KOLAJEN TÜRLERİ
Doğada, her biri farklı bir amino asit seti içeren ve bedende belli bir rol oynayan en az 16 tip kolajen vardır. Uzmanlar 4 ana kolajen çeşidi tanımlamaktadır:
Tip I
Üzerinde en çok çalışılan ve en yaygın formdur. İnsan bedeninde bulunan tüm kolajenin yaklaşık yüzde 90’ını oluşturur. Bunlar, fibril demetlerinden dokunmuş güçlü ve elastik liflerdir. Deri, kemik, tendon, diş, damar ve bağ dokusu oluşumunda misyon alırlar.
Tip II
Bu kolajen daha gevşek liflerden oluşur. Kıkırdak oluşturur ve eklemleri esnek, güçlü ve sağlıklı yapar.
Tip III
Vücuttaki en yaygın ikinci kolajen cinsidir. Daha da ince ve daha fazla uzayabilir fibrillerden oluşur. Kasların, iç organların ve büyük damarların yapısını dayanaklar ve ayrıyeten tip I kollajen liflerinin oluşumuna katılırlar. Bu kolajenin birden fazla bağırsak duvarlarında ağırlaşmıştır. Eksikliği damarların yırtılma riskini artırır.
Tip IV
Dermisi ve epidermisi birbirine bağlayan derinin derin katmanı olan bazal membranların ana bileşenidir. Ek olarak, tip IV kolajen, göz merceğinin yapısında yer alır. Bu protein kolajen lifleri oluşturamaz. Birinci üç cinsten farklı olarak, fibriler olmayan kolajenler sınıfına aittir ve ince bir üç boyutlu kafes ağı formunda bulunur.
KOLAJENİN FAYDALARI
Kolajen birçok yararlı özelliğe sahiptir. Bunların tahminen de en ünlüsü, kırışıklıkların görünümünü yavaşlatma, cildi pürüzsüzleştirme ve kollayıcı özelliklerini artırma özelliğidir. Ek olarak, bu proteinin tasayı azalttığına, ruh halini güzelleştirdiğine, kilo denetimine yardımcı olduğuna ve bağırsak işlevini normalleştirdiğine inanılıyor. Lakin, tüm bu özellikleri doğrulayacak rastgele bir çalışma bulunmamaktadır.
İşte kolajenin beden için bilimsel olarak kanıtlanmış yararları:
1. Cilt sıhhatini iyileştirir
Kolajen lifleri cildimizin iskeleti olarak kabul edilebilir; elastikiyeti, sıkılığı ve gücü bunlara bağlıdır. Bu protein sayesinde cilt daha pürüzsüz, daha sıkı ve daha nemli görünür. Kolajen ayrıyeten hasar gördüğünde dokuların doğal olarak kendi kendini iyileştirmesine de katkıda bulunur. Örneğin bedende çizikler, yaralar yahut yanıklar varsa kolajen bunların güzelleşmesini hızlandıracaktır.
Kolajen eksikliği durumunda ise cilt daha ince ve daha kuru hale gelir. Esnekliğini kaybeder, sistemsiz bir formda sarkar ve solar. Bu nedenle bedendeki yüksek kolajen düzeylerini korumak kıymetlidir.
Bir küme Alman bilim insanı, yaşları 35 ila 55 ortasında değişen 69 bayanla bir araştırma yaptı. 46 iştirakçi iki ay boyunca günlük kolajen hidrolizatı aldı, geri kalanlar ise plasebo aldı. Sonuç olarak, kolajen içen bayanların cildi daha elastik ve nemli hale geldi ve araştırmada hiçbir bir yan tesir kaydedilmedi.
2. Eklem ağrısını hafifletir
Kolajen, kıkırdak dokusunu yıkımdan korur. Bu nedenle yaşla birlikte üretimi yavaşladığında eklemlerin durumu bozulmaya başlar. Bilhassa osteoartrit gelişme riski artar. Chicago’daki Illinois Üniversitesi’ndeki araştırmacılar tarafından yapılan bir çalışmaya nazaran, kolajen desteği eklem problemlerini azaltabilir.
Ek olarak, kolajen iltihabı yatıştırır ve eklem ağrısını hafifletir. Amerikalı beslenme uzmanları değişik bir araştırma yaptılar. 147 sporcuyu davet ettiler ve onları 2 kümeye ayırdılar. Tüm iştirakçilerden günlük diyetlerini özel besin katkı hususları ile tamamlamalarını istediler. Tıpkı vakitte, kimileri 10 gr kolajen tüketirken, başkaları plasebo aldı.
24 hafta sonra araştırmacılar sonuçları karşılaştırdı. Proteini alan atletler eklem ağrısında besbelli bir azalma yaşadılar. Üstelik hem hareket halindeyken hem de istirahat halindeyken.
Kolajeni ağrı kesici olarak kullanmak istiyorsanız, uzmanlar küçük bir dozla başlamanızı tavsiye ediyor, günde en fazla 8-12 gr öneriliyor.
3. Kemikleri güçlendirir
Kolajen kemik gücünü arttırır, onları bozulmaya karşı korur ve osteoporoz riskini azaltır. Bu, Florida Üniversitesi’nden araştırmacılar tarafından onaylandı. Bir yıl boyunca her gün, çalışma iştirakçileri 5 gram kolajen içeren bir kalsiyum desteği yahut kolajen içermeyen bir kalsiyum desteği aldı. Birinci kümedeki iştirakçilerin kanında, kemik yıkımına katkıda bulunan proteinlerin düzeyi, yalnızca kalsiyum alanlara nazaran değerli ölçüde daha düşüktü.
Alman uzmanlar da misal sonuçlara vardı. Kolajen desteğinin kemik mineral yoğunluğu üzerindeki tesirini değerlendirdiler. Çalışmaya katılanlar günde 5 gr kolajen aldı. Bir yıl sonra kemikleri denetim kümesine nazaran yüzde 7 daha güçlü hale geldi.
4. Kas büyümesini hızlandırır
Kolajen, kasların en kıymetli bileşenlerinden biridir. Tüm kas dokusunun yaklaşık yüzde 10’u bu proteinden oluşur. Araştırmacılar, ayrıyeten kas proteini üretimini teşvik ettiğini ve idman performansını güzelleştirdiğini söylüyor.
Bir küme Alman uzman 12 haftalık bir deney yaptı. Kas kütlesi azalmış 50 ileri yaştaki erkek çalışmaya davet edildi. İştirakçilerin yarısı her gün 15 gr kolajen aldı ve haftada üç kere kuvvet idmanları yaptı ve geri kalanı yalnızca antrenman yaptı. Sonuçlar, kolajen alanların daha fazla kas kütlesi kazandığını ve güçlendiğini gösterdi.
5. Kalbi korur
Bazı uzmanlar, kolajenin kalp hastalığını önlemeye de yardımcı olabileceğine inanıyor. Bu protein, kanı kalpten organlara taşıyan atardamarların duvarlarını oluşturduğundan, eksik olduğunda damarlar kırılgan hale gelir ve tahrip olur. Kolajen eksikliği durumunda kalp krizi ve felce yol açan ateroskleroz gelişimi riski artar.
Japon araştırmacılar, kolajen desteğinin damar duvarı üzerinde yararlı bir tesiri olduğunu ortaya koymuştur. 6 ay boyunca 31 sağlıklı insanın durumunu izleyen araştırmacılar, tüm deneklere yemeklerle birlikte her gün ek 16 gr kolajen verdi. Çalışmanın sonunda uzmanlar, iştirakçilerin damar duvarlarının sertliğinde kıymetli bir azalma kaydetti. Ek olarak, tüm çalışma iştirakçilerinin kanındaki âlâ kolesterol konsantrasyonu ortalama yüzde 6 arttı. Çalışmanın müellifleri, kolajenin aterosklerozun önlenmesinde ve tedavisinde yardımcı olabileceğine inanıyorlar.
6. Tırnakların gücünü arttırır
Kolajen tırnakları güçlendirir ve kırılmayı önler. Ek olarak, büyümelerini teşvik edebilir. Bir küme Alman ve Brezilyalı araştırmacı, bu sonuçlara varmıştır. İştirakçilere her gün 2.5 gr doğal olarak oluşan biyoaktif kolajen peptidleri verilen bir araştırmada, bir ay sonra iştirakçilerin tırnaklarının yüzde 12 daha süratli uzamaya başladığı ve kırılganlıklarının ortalama yüzde 42 azaldığı ortaya çıktı. Ek olarak, gönüllülerin yaklaşık yüzde 80’i tırnaklarının kolajen almadan öncesine nazaran daha pürüzsüz ve parlak olduğunu söyledi.
YAN TESİRLERE DİKKAT EDİN
Kolajen destekleri birden fazla insan için inançlı kabul edilir ve neredeyse hiç yan tesiri yoktur. Bununla birlikte, birtakım destekler yumurta, inek sütü, balık, deniz eserleri, fındık, buğday ve soya üzere yaygın besin alerjenleri kullanılarak üretilir. Bu nedenle, bu cins destekleri almadan evvel, bileşimlerini her vakit dikkatlice incelemelisiniz.
Ayrıca, kolajen böbrek yetmezliği ve karaciğer hastalığı olan bireyler tarafından dikkatli bir biçimde alınmalıdır. Diyetteki fazla protein bu organlar üzerindeki yükü kıymetli ölçüde artırır. Kolajen destekleri gebe ve emzikli bayanlar tarafından sırf sıkı tıbbi nezaret altında kullanılmalıdır.
Ayrıca kimi durumlarda kolajen destekleri ağızda beğenilen olmayan bir tat, mide ekşimesi ve tartı hissi bırakabilir.
KOLAJEN İÇEREN GIDALAR
Vücut tarafından üretilen doğal kolajene endojen denir. Gençlikte, fibrillerin tahrip olmuş alanlarını vakitle doldurmak için vakti olan kâfi sayıda yeni molekül sentezleriz. Bu lifler çok hassastır. Yaşla birlikte, kolajen üretimi yavaşlarken deforme olmaya ve daha süratli parçalanmaya başlarlar. Bu proteinin azalması 20 yaşında başlar ve 25-30 yıl sonra yıkım süreçleri sentez süreçlerine üstün gelir. Ek olarak, kolajen üretimi sigara, ultraviyole ışık, berbat ekoloji, gerilim ve rafine şeker ve karbonhidratların çok tüketilmesinden olumsuz etkilenir.
Vücuda dış girdiler yoluyla giren kolajene ise eksojen denir. Destek gereksinimi bedenin durumuna ve ömür üslubuna bağlıdır. Örneğin, kolajen preparatlarının gerilim devirlerinde ve ağır hastalıktan sonra alınması tavsiye edilir.
Ayrıca, kolajen yalnızca hayvansal eserlerde bulunduğundan veganların desteklere muhtaçlığı vardır. Bu durumda, buğdaydan elde edilen destekler kullanılabilir. Fakat bu çeşit kolajenin saf haliyle elde edilmediğini unutmamak gerekir, bu cins destekler doğal endojen protein üretimini aktive edemez.
Doğru beslenme yardımı ile bedende gerekli olan kolajen düzeyini korumak mümkündür. Bunu yapmak için günlük diyetinize gençlik proteini açısından varlıklı yiyecekleri dahil etmelisiniz.
İşte tanınan kolajen kaynaklarının listesi:
– Kemik suyu,
– Yumurta beyazı,
– Jelatin,
– Et ve tavuk,
– Balık ve deniz eserleri.
Ayrıca meyve ve zerzevat alımınızı artırmanız önerilir. Kolajen içermezler, lakin bu proteinin üretimi için gerekli olan amino asitleri ve vitaminleri içerirler. Turunçgiller, kuş üzümü, çilek, havuç, brokoli, kırmızı biber, marul, fındık ve baklagiller bilhassa yararlıdır.
Vücutta sindirim enzimlerinin tesiri altında, kolajen amino asitlere ve peptitlere parçalanır. Diyet desteklerinde ise protein esasen parçalanmış yahut hidrolize edilmiş halde alınır. Bu nedenle birçok uzman, besinlerden alınan kolajenin daha verimli bir biçimde emildiğine inanmaktadır.
Yabani deniz balıklarından elde edilen deniz kolajenini tercih etmek daha düzgündür. Yapısı doğal insan proteinine en yakın olduğu için kan sirkülasyonuna daha süratli nüfuz eder.
Kolajen tozu, su yahut meyve sularında seyreltilir, smoothie’lere ve çorbalara eklenir. Beğenilen olmayan bir kokusu vardır. Bundan kaçınmak istiyorsanız, sıvı halde yahut hap halinde kolajen satın alabilirsiniz. Ve doğal olarak daha fazla kolajen elde etmek için protein, bakır, C ve E vitaminleri açısından güçlü istikrarlı bir diyet izlenmesi çok değerlidir.
KOLAJENİN KOZMETİK KULLANIMI
Kolajen yalnızca besin ve desteklerle alınamaz. Birçok insan bunu enjeksiyonlar, kozmetik eserler ve etkilenen cilde uygulanan özel eserler yoluyla alır. Ne yazık ki kolajen kremler, emülsiyonlar ve rujlar pek yarar sağlamaz.
Protein molekülleri boyutları nedeniyle derinin iç katmanlarına nüfuz edemezler, çok büyüktürler. Bu nedenle, bu çeşit kozmetikler sırf uygulanan bölgede tesir gösterirler. Cilt yüzeyinde nemin buharlaşmasını önleyen hami, hava geçirgen bir katman oluştururlar. Kolajene ek olarak hyaluronik asit içeriyorsa kozmetiklerin tesiri daha âlâ olacaktır.
Daha gelişmiş bir yol ise kolajen enjeksiyonlarıdır. Proteini direkt dermise iletirler. Molekülleri doğal kolajen üretimini aktive eder, hasarlı lifleri onarır, hatta rahatlamayı giderir, kırışıklıkların derinliğini azaltır ve ayrıyeten cildi nemlendirir.
Kolajen enjekte etmeyi planlıyorsanız, bir dermatoloğa danışın. Tecrübeli bir sıhhat uzmanı bedeninizin durumunu kıymetlendirecek ve yan tesir riskini azaltmak için tekliflerde bulunacaktır.
Kolajen üretimi diyet, hayat usulü, gerilim ve makûs alışkanlıklar üzere birçok faktörden etkilenir. Kolajen yıkımını yavaşlatmak için sağlıklı bir hayat şekline başlayın, bol su için, beslenmenize dikkat edin ve gereğince uyuyun. Ve alışılmış ki cildinize bakmayı da unutmayın. Tıpkı vakitte, yanlışsız bakım eserleri seçmek de çok kıymetlidir.
Her cilt kişisel bir yaklaşım gerektirir. Yanlış bakım, cilt bariyerinin düzeyini bozabilir ve bu, kolajen ve elastin üretimini direkt tesirler.
