Stresli bir durumla karşı karşıya kaldığımızda ya da baskı altındayken kalbimizin süratle çarpması ya da vakit zaman kaygılı ve gergin hissetmek olağan bir durumdur. Bunu her insan vakit zaman yaşar. Anksiyete vücudun tehlikeye karşı verdiği olağan bir reaksiyondur. Her ne kadar bireyde güzel hisler yaratmasa da aslında anksiyete berbat bir şey değildir. Belirli bir seviyede anksiyete kişiyi uyanık meblağ, yaptığı işe odaklanmasını ve motive olmasını sağlar. Lakin şayet anksiyete sürekliyse, gereğinden fazlaysa, kişinin günlük aktivitelerini ve öteki beşerlerle olan münasebetlerini etkiliyorsa, o vakit artık olağan huduttan çıkılmış demektir, bu durumda anksiyete bozukluklarından kelam edebiliriz.
Yaygın Anksiyete Nedir?
Anksiyete Türkçedeki karşılığıyla dert yahut tasa, şahısta her an berbat bir şey olacakmış hissi,örneğin her an berbat bir haber alacağı yada kendisinin veyahut yakınlarının başına makûs birşey geleceği kaygısı ile giden bir bunaltı duygusudur.
Kişi sıklıkla günlük olaylar karşısında beklenenin üstünde yüksek bir telaş seviyesi yaşar. Zihni çoğunluklafelaket senaryoları ile doludur. Örneğin çocuğu konuta bir saat gecikmeyle gelmiştir, lakin bu gecikme “mutlaka çocuğa otomobil çarpmıştır”, “birileri çocuğa bir şey yapmıştır” cinsinden telaş içeren kanılarla karşılanır. Kişi olaylar karşısında hafif bir tedirginlik hissinden panik derecesine kadar değişik yoğunluklarda telaş yaşayabilir. Duruma yaygın korku bozukluğu denmesinin nedeni kişinin yalnızca muhakkak durumlarda değil, çabucak her durumda (belirli bir yer, vakit yada duruma bağlı olmaksızın) az yada çok dert yaşamasıdır. Panik bozukluğundan bu taraftan ayrılmaktadır.
Aslında korku günlük hadiselerde herkesin karşılaştığı bir ruh halidir, ve çok boyutlara ulaşmadıkça bir teşvik aracı olarak insanlara yardımcıdır. Telaş, kişinin günlük aktivitelerini aksatacak hale gelerek başlı başına bir sorun meydana getirdiğinde artık hastalık ismini alır, ve tedavi edilmelidir.
Yaygın anksiyete bozukluğu olan kişi uzun süren, denetim etmekte zahmet çektiği bir tasa durumu yaşar. Bu telaş huzursuzluk yahut kendini tetikte hissetme, çabuk yorulma, odaklanma zahmeti, unutkanlık hissi, sonluluk, kas gerginliği ve uyku bozukluğu belirtilerinin tamamı yada bir kısmı ile birlikte bulunur. Kişinin yaşadığı bu kahırlar kişinin hayatını olumsuz tarafta etkilemektedir.
Bu sık rahatsızlık çoklukla 20’li yaşlardan evvel başlayarak, dalgalı bir seyir izler. Duruma eşlik edebilecek psikiyatrik bozukluklar öteki dert bozuklukları, depresyon ve alkol bağımlılığıdır.
Eğer aşağıdaki semptomlardan bir birçoklarına sahipseniz ve bunlardan kendi iradenizle kurtulamıyorsanız, bir anksiyete bozukluğuna sahip olabilirsiniz:
- Devamlı olarak gergin, telaşlı ya da hudutlu misiniz?
- Anksiyeteniz iş, okul ya da aile yaşantınızı olumsuz etkiliyor mu?
- Mantıksız olduğunu bildiğiniz lakin kurtulamadığınız kaygılarınız var mı?
- Bazı davranışlar belli formda yapılmadığında berbat şeylerin olacağı fikriniz var mı?
- Endişe yarattığı için birtakım günlük aktivitelerden kaçındığınız oluyor mu?
- Ani ve beklenmeyen panik ve kalp çarpıntıları yaşıyor musunuz?
Anksiyete Bozukluklarının Belirtileri Anksiyete bozuklukları tek bir bozukluktan daha çok birbiriyle bağlantılı bir çok durumdan oluşmasına karşın, şahıstan şahsa farklı belirtiler gösterebilir. Biri ani anksiyete ve panik atakları ve kalp çarpıntısı yaşarken, bir oburu otomobil kullanırken bir kaygıya kapılabilir; birinin aklına daima denetim edemediği kanılar gelirken bir öbür kişi ise daima her mevzuda ve her durumda tasa duyabilir
Ancak birçok insanın tehdit edici bulmadığı durumlarda hissedilen devamlı ve şiddetli kaygı ya da kaygı bütün anksiyete bozukluklarında ortak olan kıymetli bir semptomdur. Anksiyetenin duygusal semptomları
- Aşırı korku
- Bir işe konsantre olmada güçlük
- Sinirlilik ve gerginlik
- Her vakit en kötüyü düşünmek
- Asabiyet
- Acelecilik
- Sürekli tehlikede olma düşüncesi
Anksiyetenin fizikî semptomları
- Kalp çarpıntısı
- Terleme
- Mide bulantısı ya da ağrısı
- Sık tuvalete gitme ya da ishal
- Nefes almada güçlük
- Titreme ve tikler
- Kaslarda kasılma
- Yorgunluk
- Uykusuzluk
İlginç bir nokta da telaş seviyesi yüksek şahısların huzursuzluk ve tasa hissinin yanı sıra daima tansiyon tipi başağrıları, yaygın beden ağrıları, bulantı, midede şişkinlik üzere şikayetler çekmeleridir. Bu nedenle hastaların bir kısmı öncelikle psikiyatrist dışındaki tabiplere başvururlar.
Kaygı hali ile deney hayvanlarında görülen “savaş yada kaç” refleksi ortasında benzerlikler kurulmaktadır. Önemli bir tehditle karşı karşıya kalmış bir hayvandakine emsal olarak, kişi yaşamsal bir tehlike algılamakta, buna gerek ruhsal gerekse bedensel yollarla karşılık vermektedir. Böylesi bir durumda kişinin otonom hudut sistemi aktifleşmekte; sirkülasyon ve teneffüsü hızlanmaktadır. Kişi bunları titreme, huzursuzluk, kas gerginlği, nefes darlığı, çarpıntı hissi, ellerde, ayaklarda üşüme, ağız kuruması, bulantı ve midede şişkinlik olarak algılamaktadır. Göründüğü üzere beyin ve vücut daima birlikte çalışmakta; belirtiler en besbelli olarak vücut yoluyla hissedilmektedir.
Yaygın anksiyete bozukluğunun nedenleri
Bir kısım insanın neden daima olarak daha fazla dertli olduğu hala araştırma mevzusudur. Bu durumun gelişmesine kalıtımsal faktörlerin yanı sıra çocukluk periyodu hayat tecrübelerinin de etkisiyadsınamayacak seviyededir. Bireylerin kendilerini her an tetikte hissediyor olmaları, yaygın telaş hallerinin yanı sıra düşünsel şemalarıyla (felaket senaryoları gibi) da bağlı görünmektedir
Teşhis Daima devam eden dehşet ve tasa hali günlük yaşantıyı etkiliyorsa ya da bireyde daima berbat birşey olacağına dair bir his varsa yaygın anksiyete bozukluğundan kelam edilebilir. Yaygın anksiyete bozukluğu en az 6 ay boyunca kişinin daima olarak günlük işlerle ilgili gergin, telaşlı, çok evhamlı olması durumudur. Bireyde çok tasa, heyecan, konstantrasyon eksikliği, uyku bozukluğu ve kalabalık ortamlara girememe üzere belirtiler bulunabilir.
Yaygın anksiyete bozukluğu teşhisi ruh doktoru tarafından konulmalıdır. Teşhis sürecinde hedef belirtilerin bedensel ve başka ruhsal rahatsızlıklardan ayırt edilmesidir. Bu emelle detaylı fizik muayene, çeşitli kan tetkikleri, görüntülemeler ve gerekirse öbür branş doktorlarından konsültasyon istenir.
Belirli bedensel bir nedene bağlanamayan midede şişkinlik, başağrısı, yaygın kas ağrıları üzere şikayetlerle giden tablolarda tasa bozuklukları akla birinci gelmesi gereken durum olmalıdır.
Tedavi
Yaygın anksiyete bozukluğu tedavi edilmediği takdirde yıllarca sürerek, şahısta kıymetli bir yeti yitimine yol açar. İleri periyotlarda, hastalarda mevcut rahatsızlıklarına ikincil olarak depresyon gelişebilir. Hastalar huzursuzluk ve sorunları için kısa müddetli rahatlatıcı tesirlere sahip olduğundan alkol kullanmaya başlayabilirler yahut kullandıkları alkol ölçüsünü artırabilirler. Bu sebeplerle hastalığın daha başlangıçta tedavi edilmesi büyük ehemmiyet taşır.
Ayrıca eşlik eden bedensel rahatsızlık bulunsun bulunmasın çok korku halinin tedavi edilmesi hipertansiyon ve kalp-dolaşım sistemi ile alakalı risklerin azaltılması noktasında değerli bir adımdır.
İlaç tedavisi
Yaygın anksiyete bozukluğunun önde gelen tedavisi uygun halde seçilmiş antidepresanlardır. Tedaviye bazen de kısa müddetle benzodiazepin kümesi ilaçlar eklenmektedir. İlaç tedavisi tek başına ya da gereğinde bilişsel-davranışçı (CBT) terapi ile birlikte uygulandığında %90’lara ulaşan oranlarda başarılı olunmaktadır
Psikoterapi
Yaygın anksiyete bozukluğunda tesiri gösterilmiş olan terapi tipi bilişsel davranışçı terapidir. İlaç tedavisine ek olarak uygulanabilecek psikoterapi ile kişinin olumsuz fikir ve davranış biçimlerinin değiştirilmesi ve hastalıkla gayret etmesi için daha faal olması amaçlanır. Terapi 6-12 seans kadar sürmektedir. Bilişsel davranışçı terapide hasta öncelikle hastalığının ne olduğu ve sebepleri konusunda eğitilmektedir. Bunun yanı sıra nefes idmanı ve çeşitli gevşeme antrenmanları, gerilimle başa çıkma yolları ile kişinin rahatlaması sağlanır. Bunun yanı sıra çeşitli ödevler verilerek kişinin tasa verici durumlara karşı duyarsızlaşması sağlanır.
