Zorlu bir mülakat öncesinde yahut geleceğimiz için almamız gereken önemli kararlar sırasında hepimiz telaşlı hissedebiliriz. Bu tasa, fonksiyonel ve doğaldır. Korkuyla birlikte meselelerin tahlilleri için ayırdığımız vakti ve gösterdiğimiz ihtimamı arttırırız. Hiç değilse önümüzde nitekim tasa uyandıracak bir durum, ona oranla kabul edilebilir yoğunlukta bir korku ve sağlıklı işleyen bir günlük hayatımız vardır.
Genel Tasa Bozukluğu’nda ise, korku şiddetli, olağandışı ve daima bir hal alır. Bu gerginlik ve huzursuzluğu kendimize zorla dayatıyor gibiyizdir. Ortada tasa uyandıracak bir durum ya hiç yoktur ya da o durum bu şiddette bir tasa potansiyeline sahip değildir. Münasebetiyle ekonomik durum, sıhhat, ailevi sıkıntılar, meslek ve özel hayatımızın her alanına anksiyete sinmeye ve yayılmaya başlar. Kişi, hayatını sekteye uğratan bu tasanın engellenemez olduğunu ve kendisini koruduğunu düşünmektedir. Ne için kaygılandığını söyleyemediğinde bile… Buna karşın hissettiğinin abartılı bir reaksiyon olduğunu da kabul etmektedir lakin yeniden de kendine mani olamaz. Korkulu kişi için gelecekte onu daima en berbatı beklemektedir.
Çocukların yaşadığı tasa bozukluğunda ise, karşılaştıkları durumlara karşı hissettikleri korkunun gerçekdışı olduğunu bile farkında değillerdir. Biz yetişkinler olarak hangi durumlar için ne kadar endişelenmemiz gerektiğini onlara anlatmalıyız. Geleceğe dair “Ya bu türlü olursa, ya şöyle olursa…” biçiminde edinilen bir fikir formu, daima kendini eleştirmeye yönelik bir mükemmelliyetçilik ve aile ve arkadaşlar tarafından kabul görme gereksinimi çocuklarda ortaya çıkan dert bozukluğunun temel sebepleridir.
Genel Telaş Bozukluğu başka ruhsal rahatsızlıklarda olduğu üzere herkeste farklı semptomlarla ortaya çıkar lakin yeniden de sıklıkla görülen ortak bir çerçeve bulunmaktadır. Korkulu kişinin;
– Süregelen ve şiddetli bir tasa hali
– Karşılaştığı sıkıntılara gerçekdışı bir yaklaşım
– Huzursuzluk, gerginlik, tansiyon
– Bilinmezi tolere edememe
– Odaklanamama
– Uykuya dalamama yahut uyanamama
– Bitkinlik
– Öfke
– Kas ve mide ağrıları
– Avuçiçi terlemesi
– Süratli kalp atışı üzere şikayetleri bulunur.
Bu belirtilerin birçok depresyon, panik bozukluk, toplumsal fobi, obsesif-kompulsif bozukluk ve bağımlılık sorunlarında de görülebildiği üzere, genel anksiyete bozukluğu bu rahatsızlıkların ortaya çıkmasına da sebep olur. Genel anksiyete bozukluğunun panik atakla ortasında ince bir ayrım bulunur. Panik atakta hissedilen tasa kısa vadeli ve şiddetlidir. Tasanın yöneldiği muhakkak bir durum vardır. Genel anksiyete bozukluğunda ise telaş panik ataktaki üzere şiddetli olmasa da, uzun bir sürece yayılır ve hayatın neredeyse her alanına sızar.
Beynin muhakeme ve hisler için özelleşmiş bölgeleri ortasında var olan sinirsel irtibatta yaşanan ıstırapların anksiyeteye yol açtığı düşünülmektedir. Gastroözofageal reflü hastalığı, tiroid, kalp hastalıkları ve menopoz da dert uyandırabildiği üzere, teşhis sürecinde bu noktaya dikkat edilerek gereken müdahalelerin yapılması sağlanmalıdır. Ailede görülen tasa geçmişi kıymetli bir belirleyicidir. Bu bulgu, GKB ve başka klinik hastalıkların genetik temelleri bulunduğunu da ortaya çıkarmaktadır. Çocuklukta yahut yetişkinlikte yaşanan travmalar, bir yakının mevti, kronik hastalıklar, gerilim yaratacak değişimlere ve olaylara uzun müddet maruz kalmak ileride telaş bozukluğu yaşayıp yaşamayacağımızı etkilemektedir.
GKB için kullanılan ilaç tedavileri uzun devir ve kısa periyot olarak ikiye ayrılmaktadır. Tasayı düşürmek maksadıyla kullanılan Xanax, Klonopin ve Ativan üzere ilaçlar bağımlılık riski olduğu için kısa devir için önerilmektedir. Buspar, Celexa, Prozac üzere antidepresanlar ise tesirlerini uzun süreçlerde gösterir ve bağımlılık riski ve önemli yan tesirler taşımazlar. Bilişsel Davranışçı Terapi ise öbür rahatsızlıklarda olduğu üzere semptomları kısa müddette azaltan en tesirli sistemdir. Danışana tasaların fonksiyonunun, hangilerinin işe yarayacağının, hangilerinin yaramayacağının anlatıldığı bir eğitim sürecinden sonra kendi korku hikayesi üzerinde çalışılır. Ne vakitler dert duyuyor, bu derdin şiddeti, müddeti ve fonksiyonu nedir? Daha sonra korkularına gerçekçi bir gözle bakması sağlanır. Rahatlama ve nefes antrenmanlarıyla birlikte telaşları için kurduğu kognitif kozmosu değiştirmeye, bunun sonucunda da davranışları şekillendirmeye çalışılır.
