Kortizolveya öbür ismiyle stres hormonu, tehdit anında ortaya çıkan gerilimin idaresinden sorumlu ana steroid hormondur. Kortizolun temel misyonu tehlike, baskı üzere durumlardan kaynaklanan fizikî, zihinsel ve ruhsal gerilime karşı bedenin savunma sistemlerini harekete geçirmektir. Bir tehdit anında beyindeki hipotalamus alarma geçince hipofiz bezi gerekli ölçüde kortizolün üretimi için kimyasal bir hormon (adrenokortikotropik) salgılayarak böbreküstü bezlerini tetikler. Böylelikle bedenin “savaşma, kaçma yahut donma” yansısıyla karşılık vermesini sağlar. Yıkım yapan bir hormondur. Kortizon eline ne geçerse, kaslar, kemikler ve bedenin her yerindeki proteinleri yıkarak glikoza çevirir ki kan şekeri yükselsin. Bağışıklık düzenekleri anında devreden çıkar. Biriyle kısa periyodik tartıştığımızda bile bağışıklıktan sorumlu birtakım salgılar anında tabana vurur ve saatlerce olağan seviyesine çıkamaz.
Bir gerilim uyarını ile karşılaşıldığında, gerilim cevabı bedenin tüm komutasını devralır. İşlevi etkilenmeyen hiçbir organ kalmaz. Bu gerilim cevabı kısa müddetli olduğunda yararlıdır ve gerekli bir düzenektir. Lakin bu sistem ile ilgili değerli bir sorun vardır. Gerilime ne çeşit bir uyaran yol açmış olursa olsun beden hiçbir fark gözetmeksizin tıpkı gerilim karşılığını verir. Bu yüzden yetersiz ve makus uyku, trafikte yaşadığınız gerilim, hengame, uyku apnesi, endişe, telaş, geçirgen bağırsaktan bedene yüklenen endojen toksinler hepsi tıpkı gerilim cevabını ortaya çıkarır.
Hem gücü hem sürekliliği açısından en önemli uyaran psikososyal gerilimdir. Çaresizlik duygusu, kendini kurban olarak hissetme, karamsar kanılar, ümitsizlik, endişe bunların hepsi çok güçlü gerilim uyaranlarıdır. Etrafındaki şahıslara karşı negatif hisler besleyen, fakat bunları tabir edemeyip bastırmak durumunda olan bireyler sıhhat riski açısından en riskli kümesi oluşturur. Gerilim yaratan psikososyal olayın devam ediyor olması bile kaide değildir. Geçmişte olayların anıları, hatta hiç olmamış olayların gerçekleşme mümkünlüğünü düşünmenin bile bedende yarattığı fizyolojik karşılık birebirdir. Sempatik sistem ve kortizon tavan yapıyor, bağışıklık sistemi ise tabana vuruyor.
Neredeyse tüm kronik hastalıklarda (Parkinson, diyabet, kronik kas ağrıları, iltihaplı romatizma, kalp hastalıkları, fibromiyalji vb.) bu gerilim aksı uyarılmıştır ve gerilim cevabı bu kronik hastalıkları besler. Olağanda kısa vadeli olması gereken gerilimin kronikleşmesi asıl sıkıntıdır. Kısa periyodik gerilimler zararsızdır, hatta bazen faydalıdır. Lakin daima gerilim altında, baskı altında olmak siz farkında olmasanız da bedeni yıkarak tüketir. Gerilim cevabının akut periyodunda böbrek üstü bezinden salgılanan adrenalin etkiliyken, kronik gerilim karşılığının bedendeki yıkımından büyük oranda sorumlu olan ise tekrar böbrek üstü bezinden salgılanan kortizol hormonudur.
