Göbeklitepe, dünya tarihinin en kıymetli arkeolojik keşiflerinden biri olarak kabul edilmektedir. Türkiye’nin Güneydoğusunda, Şanlıurfa ilinin 15 kilometre kuzeydoğusunda yer alan bu antik yerleşim, yaklaşık 11.000 yıl öncesine tarihlenmektedir. Göbeklitepe, hem yapısal özellikleri hem de tarihî ehemmiyetiyle insanlık tarihinin bilinen en eski tapınak kompleksi olarak dikkat çekmektedir. Keşfi, taş periyodu devrine ilişkin toplumsal, kültürel ve dini yapıların anlaşılmasına büyük katkı sağlamıştır.
TARİHÇESİ
Göbeklitepe, 1990’larda keşfedildi ve arkeologlar tarafından yapılan birinci hafriyatlarda, bu bölgenin M.Ö. 9600-9500 yılları ortasında inşa edildiği ortaya çıktı. Bu devir, Neolitik Çağ olarak bilinir ve tarımın şimdi başlamadığı, göçebe hayat biçiminin hükümran olduğu bir vakit dilimidir. Lakin Göbeklitepe, bu periyodun toplumsal ve kültürel yapısını derinden değiştiren bir buluş olarak karşımıza çıkar. Buradaki tapınaklar, periyodun göçebe topluluklarının karmaşık toplumsal yapılarına ve dini inançlarına işaret eden en değerli örneklerden biridir.
YAPISAL ÖZELLİKLER
Göbeklitepe’nin en çarpıcı özelliği, büyük taş sütunlardan oluşan dairesel yapılarla dolu olmasıdır. Bu taş sütunlar, ekseriyetle insan figürlerini betimleyen kabartmalarla süslenmiştir. Yapı, T biçimindeki taşların merkezi bir alanı çevrelediği bir dizi büyük daireden oluşur. Her bir taş sütun, yaklaşık 3-6 metre yüksekliğe ve 15-20 ton tartıya sahiptir. Bu taşların kesilmesi ve taşınması, devrin teknolojisiyle epeyce güç bir işti ve bu durum, Göbeklitepe’nin inşa sürecinin ne kadar büyük bir mühendislik başarısı olduğunu ortaya koyar.
KÜLTÜREL VE DİNİ ÖNEMİ
Göbeklitepe, taş devranı topluluklarının dini ve kültürel hayatı hakkında kıymetli bilgiler sunar. Tapınakların büyük bir ritüel değeri taşıdığı ve bu yapıların dini merasimler için kullanıldığı düşünülmektedir. Ayrıyeten, bölgedeki taş sütunlarda yer alan kabartmalar, devrin mitolojik ve ritüel inançlarını yansıtabilir. Göbeklitepe’nin bu devirde tarımın başlamadığı göz önüne alındığında, bu yapının toplulukların yerleşik hayata geçişi öncesindeki ritüel ve toplumsal merkezler olduğunu gösterir.
KORUMA VE ARAŞTIRMA
Göbeklitepe, 2018 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne dahil edilmiştir ve bu sayede memleketler arası alanda korunma ve tanıtım açısından kıymetli bir statü kazanmıştır. Günümüzde yapılan hafriyat ve onarım çalışmaları, hem bölgenin tarihini daha yeterli anlamak hem de yapının korunmasını sağlamak maksadıyla sürdürülmektedir. Ayrıyeten, bu çalışmalar, Göbeklitepe’nin yalnızca bir arkeolojik alan değil, birebir vakitte tarih öncesi insanlık tarihinin anlaşılmasında kilit bir rol oynadığını vurgular.
GÖBEKLİTEPE GİRİŞ ÜCRETİ
Göbeklitepe’yi ziyaret etmek isteyenlerden makul bir giriş fiyatı alınır. 2024 yılı için Göbeklitepe’nin tam giriş fiyatı 450 TL olarak belirlenmiştir. Öğrenci ve öğretmenler ise fiyatsız olarak ziyaret edebilirler.
