Meme kanseri süt bezleri ve süt kanallarından kaynak alan berbat huylu bir hastalıktır. Dünyada ve ülkemizde en sık görülen bayan kanseridir. Tıpkı vakitte bayanlarda kanser kaynaklı en kıymetli mevt nedenlerinden biridir. Gelişmiş ülkelerde sıklıkla menopoz sonrası bayanlarda görülürken, ülkemizde ise yeni teşhis alan bayanların yaklaşık yarısı 50 yaş altındadır. Tarama ve erken teşhis ile birlikte başarılı tedavi talihinin çok yüksek olduğu bir hastalıktır.
Meme kanserine nasıl teşhis konulur? Hastalık kendini ne biçimde aşikâr eder?
Meme kanserinin en sık bulgusu göğüste ya da koltuk altında hissedilen ağrısız kitlelerdir. Göğüs başı ya da göğüs cildinde çekinti ya da çökme görülebilir. Seçkin olarak göğüs başında renk değişikliği ve kanlı göğüs akıntısı, göğüs kanseri habercisi semptomlar olabilir. Çok ileri olaylarda göğüste yaralar da açılabilir.
Memesinde kitle tespit eden bayan çabucak bir göğüs cerrahına ya da genel cerrahi uzmanına başvurmalıdır. Göğüsteki kitlenin teşhisinde mamografi, ultrasonografi ve kimi durumlarda kontrastlı göğüs MR ı gerekebilmektedir. Bu tetkikler ile belirsizlik hala devam ediyorsa kitleden biyopsi alınması ya da ameliyatla kitlenin tamamının çıkarılması gerekebilir.
Meme kanserinin oluşmasını tetikleyen faktörler nelerdir?
Meme kanserlerinin yaklaşık %75’i sporadik dediğimiz, rastgele bir risk faktörü taşımayan bayanlarda ortaya çıkmaktadır. %15’i ailesel geçişli olmakta, kabaca %10’u da genetik geçiş göstermektedir. Göğüs kanserinde bedenin östrojene maruz kalma vakti arttıkça riskin arttığı kabul edilmektedir. Bu yüzden erken adet görmeye başlamak, geç menopoza girmek, östrojen yüklü doğum denetim haplarını uzun mühlet kullanmak ve menopoz sonrası hormon tedavisi görmek, göğüs kanseri riskini yavaşça arttırmaktadır. Bunun dışında doğum yapmamak ya da 35 yaş sonrası doğum yapmak, şişmanlık yani beden kitle indeksinin 25’in üzerinde olması göğüs kanseri riskini arttıran başka faktörlerdir. Ailede bilhassa anne ve kız kardeşler üzere birinci derece akrabalarda göğüs kanseri olması, BRCA genlerindeki mutasyonlar üzere göğüs kanserine yatkınlık oluşturan genetik yanılgılara sahip olmak göğüs kanseri açısından yüksek risk teşkil eden durumlardır.
Meme kanserinden korunmak mümkün müdür?
Meme kanserinden korunmak sağlıklı ömür ile mümkündür. Sistemli yapılan antrenmanın göğüs kanserine karşı esirgeyici olduğu gösterilmiştir. Ülkü beden tartısına dikkat edilmesi bir öbür kollayıcı tedbirdir. Beden kitle indeksindeki her 5 ünite artışın göğüs kanseri riskini %10 arttırdığı varsayım edilmektedir. Bunun dışında beslenme de değerlidir. Bitkisel protein yüklü beslenmenin göğüs kanserine karşı önleyici tesirleri olduğu bilinmektedir. Ayrıyeten göğüs kanseri açısından yüksek riskli bayanlara verilen kimi ilaçlarla göğüs kanserinin önüne geçilebilmektedir. Göğüs kanseri açısından yüksek risk taşıyan gen mutasyonuna sahip bayanlar hastalık ortaya çıkmadan ameliyat edilerek bu hastalıktan korunabilemektedir.
Kadınlar ne sıklıkla Mamografi çektirmelidir?
Kadınlar için pek şirin olmasa da mamografi ile tarama programlarının yapılması sağkalımı arttırmaktadır. Yapılan çalışmalar, 40 yaş üstü bayanlarda mamografi ile yapılan taramalar ile %20-25 oranında sağkalım avantajı sağlanabildiğini göstermektedir. Birebir tesir maalesef ultrasonografi ve ya göğüs MR’ı ile elde edilememektedir. Erken teşhiste en değerli öge bayan tarama programlarının oluşturulması ve bayanların tarama programlarıyla erken evrede yakalanabilmesidir. Bu nedenle Amerikan Kanser Derneği, Amerikan Cerrahi Derneği ve Türkiye Göğüs Hastalıkları Federasyonu, 40 yaş üstü bayanların yılda bir sefer mamografi ile taranmasını önermektedir.
Tarama programlarının düzgün çalışabilmesi için toplumdaki farkındalık oranının yüksek olması gerekmektedir. Bu açıdan bayanların eğitim düzeyinin yüksek olmasının göğüs kanserine karşı hami tesiri olmaktadır.
Meme kanserinin tedavisi var mıdır?
Meme kanserinin tedavisi, birden fazla uzmanlık kısmının birlikte çalışmasını gerektiren, son derece özellikli bir yaklaşıma gereksinim duyar. Hastalığın erken evrelerde yakalanması çok kıymetlidir. Erken evrede yakalanan hastalarda göğüs alınmaksızın yalnızca kanserli göğüs dokusunun çıkarılması ve böylelikle göğsün korunması mümkün olmaktadır. Birebir vakitte erken evre hastalarda sentinel lenf bezi biyopsisi, yani koltuk altındaki lenf akımını toplayan birinci lenf bezinin çıkarılması, bunun dışındaki lenf bezlerinin korunması mümkün olmaktadır. Bu sayede ileride ortaya çıkabilecek lenfödemin (kolun şişmesi) önüne geçilmektedir. Hastalığın erken evrede yakalanması durumunda bayanların endişeli düşü olan kemoterapinin gerekmediği durumlar da mümkündür. Daha ileri evredeki hastalarda ameliyat sonrasında kemoterapi ve takiben radyoterapi gerekebilir. Birtakım durumlarda ise kemoterapi ameliyat öncesinde verilerek evvel bedendeki ve göğüsteki tümör yükü azaltılıp, tümörün kemoterapi ilaçlarına karşılığının değerlendirildiği neoadjuvan kemoterapi uygulanabilir. Sonrasında ameliyat ve radyoterapi ile tedavi tamamlanır.
Kemoterapiye gerek olmadan göğüs kanserinin tedavisi hakikaten mümkün müdür?
Bazı hastalarda kemoterapisiz göğüs kanserini tedavi etmek mümkündür. Erken evre göğüs kanserine sahip kimi hastalar kemoterapi vermeksizin hormonoterapi dediğimiz bedendeki östrojen düzeyini azaltan ilaçlar tablet biçiminde verilerek tedavi edilebilmektedir. Bu tedavi ekseriyetle 5 sene sürmektedir, birtakım durumlarda 5 yıldan uzun ilaç kullanımı gerebilmektedir.
Meme kanserine yatkınlık yaratan gen mutasyonu taşıyan bayanlar için teklifleriniz nelerdir?
Meme kanserinin kabaca %10’unun genetik geçişlidir. Bu hastalarda göğüs kanseri belirleyebildiğimiz bir kadro genlerdeki mutasyon(değişiklik) ile ilgilidir. Mutasyonu uğramış genler bir sonraki nesile aktarılmakta böylelikle aile bireylerinde hastalık görülmektedir. Bu genlerden en çok bilinenleri BRCA-1 ve BRCA-2 genleridir. Bu genlerde mutasyon olanlarda göğüs ve yumurtalık kanseri başta olmak üzere kanser gelişimine yatkınlık kelam mevzusudur. Ayrıyeten bu genlerde mutasyon taşıyanlarda hastalık genç yaşlarda ortaya çıkma eğilimindedir. Bu sebeple bilhassa genç yaşta göğüs kanserine yakalanan ve ailesinde birden fazla yakın akrabasında göğüs ya da yumurtalık kanseri olan hastalara genetik test yapılabilir. Genetik test Angelina Julie’de olduğu üzere kuvvetli aile kıssası olan bayanlarda hastalığa yakalanmadan evvel de yapılabilir. Test sonucu ve genetik danışmanlık sonucunda göğüs kanserine yol açan genetik alt yapı tespit edilen bayanlara göğüslerde ve yumurtalıklarda kanser gelişim riskinin çok yüksek olması nedeniyle hastalığa yakalanmadan her iki göğsün ve yumurtalıkların alınması önerilebilir.
Meme kanserinin erken teşhisi için kadınların kendilerini muayene etmeleri gerekli midir?
Kendi kendini muayene her ay adet bittikten sonra banyoda ayna karşısında yapılmalıdır. Eller bele konularak, aynada göğüslerde asimetri olup olmadığı, varsa cilt çekintisi olup olmadığı denetim edilir. Sağ göğüs muayene ediliyorsa, sağ kol başın gerisine konulup sol elle sağ göğüs muayene edilir. Sol göğsün parmak uçları ile evvel göğüs başının etrafı dairesel olarak sonrasında ise göğüs başından etrafa ışınsal olarak göğse dokunularak muayene edilir. Tıpkı süreç sol göğüs için de tekrarlanır. Bu sayede bayanların kendi göğüslerini tanımaları yeni ortaya çıkan kitleyi daha kolay fark etmeleri mümkün olmaktadır.
