Çanakkale Kara Savaşları’nın 109. yıl dönümü münasebetiyle Türkiye’ye gelen Yeni Zelandalılar çeşitli etkinliklerle atalarını andı. Çanakkale Eceabat’a bağlı Conkbayırı’nda düzenlenen anma merasimlerine ise Yeni Zelanda askerlerinin “haka” dansı gündem oldu. Peki, Haka dansı nedir? Haka dansını kimler yapar? Haka dansı tarihçesi…
HAKA DANSI NEDİR?
Haka dansı, birebir vakitte “savaş dansı” olarak da bilinir. Yeni Zelanda’nın 140 yıllık savaş dansı olan ve ülkenin dünya tarafından bilinen en değerli kültür sembollerinden biridir. Bu dans evvelce, savaşlardan evvel savaşçıların güçlerini göstermeleri ve karşı tarafı korkutmaları hedefiyle yapılırmış. Efsaneye nazaran 1800’lerde Yeni Zelanda’daki Maori kabilesinin savaş şeflerinden Te Rauparaha rakip kabilelerden savaşçıların kendisini öldürmek için geldiğini öğrenince kaçmaya başladı. Bir çukura girerek saklandı. Çukurun başında kendisini bedeni kıllarla kaplı bir savaşçı başkanın beklediğini gördü. Lakin bu kişi onu öldürmek yerine özgürlüğünü verince Rauparaha da çukurdan çıkarak günümüze kadar değişmeden gelen Haka dansının kelamlarıyla dans etmeye başladı. Birebir vakitte bu dansla kendisini öldürmek isteyen savaşçılardan intikam almak için de yemin etti. Müzik, “saçlı adam” yani insafa gelen düşmanın gün ışığını yine sunması ve Te Rauparaha’nın çukurun derinliklerinden üste gerçek adım adım çıkarak güneşe kavuşmasıyla biter. Rauparaha daha sonra bu dansı tüm Maoriler’e öğretti ve girdikleri tüm çatışmalardan evvel düşmanlarını korkutmak için kabile üyeleri Haka yapmaya başladı.
Haka dansında dansçılar, gözlerinin beyaz kısmını göstererek bir yandan ellerini vücutlarına, bir yandan da ayaklarını yere vurarak dans ederler. Haka’nın düşmanı caydırmaya yönelik haykırışları ve tehditkâr savaş figürleri, vefattan kurtuluş kıssasını anlatır.
Ama bu ilkel Maori dansı, ada hudutlarını çoktan aştı. 200 yıl evvel ilkel Maori savaşçılarını yüreklendiren dans, artık sportmen vücutlarında can buluyor. Basketbol ve futbolun yanı sıra, bilhassa rugby ve Amerikan futbolu üzere sert grup sporlarında, bu dans, renkli bir şov ve motivasyon ögesi olarak kullanılıyor. Haka dansı yapan atletler ısınıp eğlendiklerini ve maça çok uygun motive olduklarını söylüyorlar. Lakin, sert el-kol hareketleriyle yapılan ilkel figürlerin ve tehditkâr haykırışların izleyen üzerinde gergin, hatta saldırgan tesirler bıraktığını düşünenler de var.
HAKA DANSI ŞARKISI
Ka mate Ka mate! Ka ora Ka ora! Ka mate Ka mate! Ka ora Ka ora! Tenei Te Tangata Puhuruhuru! Nana i tiki mai whakawhiti te ra! Upane Upane! Upane Kaupane! Whiti te ra!
Türkçesi;
Ölüm bu, mevt bu! Ömür bu, hayat bu!
Ölüm bu, vefat bu! Hayat bu, hayat bu!
İşte bu kıllı adam ile,
Güneş yine doğdu!
Yan yana durun, yan yana!
Zirveye çıkacağız, doruğa.
Güneşin doğduğu yere!
HAKA DANSI NASIL YAPILIR?
Haka dansında dansçılar, gözlerinin beyaz kısmını göstererek bir yandan ellerini vücutlarına, bir yandan da ayaklarını yere vurarak dans ederler. Haka’nın düşmanı caydırmaya yönelik haykırışları ve tehditkâr savaş figürleri, mevtten kurtuluş öyküsünü anlatır.
