Doç. Dr. Hüseyin Alptekin, Filistin’deki insani krizin, Hamas’ı tartışmanın merkezine taşıyarak nasıl perdelenmeye çalışıldığını AA Tahlil için kaleme aldı.
***
İsrail, bir aydır Gazze’yi bombalıyor. Sıkıntıyı 7 Ekim günü gerçekleşen Hamas baskınıyla başlatmak son derece kusurlu. Çünkü ne işgal ne de Filistinlilerin topyekun cezalandırılması Hamas baskınıyla başladı. Dahası, 7 Ekim’den bugüne yaşanan gelişmeler bir “İsrail-Hamas savaşı”ndan çok dünyanın en çağdaş ordularından birinin Filistinli sivillere yönelik başlattığı bir katliam imgesinde. 7 Ekim’den bugüne hayatını kaybeden Filistinlilerin sayısı 10 bini aştı. Filistin Sağlık Bakanlığı ve bölgeden hala haber alabilen insani yardım kuruluşlarına nazaran İsrail ataklarında hayatını kaybeden Filistinlilerin yüzde 40’ı çocuk. UNICEF’e nazaran 3 bin 450’yi aşan sayıda çocuk İsrail ataklarında hayatını kaybetti. Yani İsrail her 10 dakikada bir 1 Filistinli çocuğu öldürüyor. UNICEF Sözcüsü James Elder’e nazaran Gazze artık bir çocuk mezarlığı halini aldı. Çocuklar dışındaki can kayıplarının ise önemli bir kısmı bayan ve yaşlılar. 4 haftadır Gazze’den gelen imajlarda bir savaştan çok Filistinlilerin topyekun cezalandırılmasını izliyoruz. Lakin yeniden de Batı medya organlarında İsrail’in gerçekleştirdiği soykırıma dair görüş ve bulgularını paylaşmak isteyen yorumcuların sözleri daima “Hamas’ı kınıyor musunuz?” sorularıyla kesiliyor. Pekala kim bu Hamas? Batı başkentlerince görüldüğü üzere bir terör örgütü mü yoksa toprakları İsrail işgali altında olan, meskenlerinden, tarlalarından sürülmüş, 70 yılı aşkın bir müddettir katliamlarla nüfusu seyreltilen bir ulusun yasal savunma gücü mü?
Hamas nedir?
Hamas’ı anlamak için öncelikle Filistin devletini anlamak gerekiyor. Filistin yalnızca bir topluluk ve onların yaşadığı coğrafik bölgenin ismi değil, tıpkı vakitte bir devlet. Birleşmiş Milletler (BM) Genel Şurası’nda temsil edilen 193 devletin 139’u Filistin’i devlet olarak tanıyor. Türkiye de Filistin devletini tanıyan devletlerden biri. Lakin Filistin toprakları 75 yıldır İsrail işgali altında ve nüfusunun yaklaşık yarısı 1948 yılında yaşadığı topraklardan sürüldü. Geride kalanların toprakları, meskenleri, bahçeleri tedricen gasbedildi ve İsrailli yerleşimcilere verildi. Batı Şeria’daki Filistinliler denetim noktaları ve duvarlarla bölük pörçük, gitgide küçülen dar alanlara sıkıştırıldı. Geçmiş sürgün ve katliamların pek birçok kayıt dışı kaldı. Lakin akıllı telefonlar ve toplumsal medya sayesinde artık döşeğini sırtlayıp Filistinlilerin kapısına dayanan, “Evin artık benim oldu.” diyerek konutun gerçek sahiplerini sokağa atan Yahudi yerleşimcilerin imajlarını izleyebiliyoruz.
Gazze’de ise durum farklı. İsrail’in 2005’te çekildiği Gazze, bir toplama kampı görünümünde. İsrail’in sıhhat ve eğitim altyapısını çökerttiği, yoksulluğa mahkum ettiği Gazze’de bebek vefatları olağan vakitlerde da İsrail’deki bebek ölümlerinin 10 katı. Yetişkinlerin ise ortalama ömür müddeti İsrail’dekilerden 10 yıl daha kısa. Besin ve tıbbi materyale erişimde zahmet yaşanan Gazze’de İsrail mütemadiyen hastaneleri ve ambulansları bombalıyor; doktor ve hemşireleri öldürüyor. Hamas, bu türlü bir bölgeye mahkum edilen insanların silahlı direniş örgütü. Lakin “örgüt” kavramı bu yapıyı karşılamakta yetersiz kalıyor. Hamas, işgal altında bir devlet de olsa Filistin devletinin Gazze’deki savunma gücü yani ordusu fonksiyonunu görüyor. Çünkü kazandığı 2006 seçimlerinin akabinde Gazze’de hükümet oldu.
Hamas’ın ortaya çıkışı
Biraz daha geriye gidersek, 1980’lere kadar Filistin davasının bayraktarlığı büyük oranda evvel komşu Arap ülkeleri, sonra da artan oranda Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) tarafından yapılmıştı. Hamas ise bu aktörlerden çok sonra, 1987 yılında başlayan birinci intifada ile ortaya çıktı. Arap devletlerinin Filistin’e yönelik ilgilerini vakitle telaffuz seviyesinden öteye taşıyamaması, seküler ve sosyalist bir ideolojiye sahip FKÖ’nün de İslami hassasiyetleri yüksek Filistinliler tarafından hem ideolojik açıdan farklı hem de Filistin meselesinin tahlilinde yetersiz görülmeye başlanması ve en temelde Filistin’de devam eden işgal ve kıyımların artık katlanılamaz olması Hamas’ı doğuran en önemli sebepler oldu. İntifada (1987-1993) ile Filistin direnişine katılan Hamas bilhassa Gazze’de tesirini giderek artırdı. 2006’daki seçimlere katılan Hamas, Filistinli seçmenlerin yüzde 45’inin oyunu kazandı ve FKÖ’nün siyasi partisi El Fetih’in önünde sandıktan birinci olarak çıktı. Seçimden sonra El Fetih ile yaşanan çatışmalar sonucunda Batı Şeria El Fetih idaresinde kalırken, Gazze 2007’den beri Hamas idaresi altında. Bu açıdan bakıldığında Gazze’de hükümet de ordu da Hamas demek. Alışılmış tankları, jetleri, savaş gemileri olmayan bir ordu bu. Hamas, İsrail işgaline karşı Filistin topraklarını tesiri son derece hudutlu roketlerle savunmaya çalışırken İsrail, genişliği 6 ila 12 kilometre ortasında değişen epeyce dar bir bölge olan Gazze’yi binlerce ton bombayla vurarak mahalleleri ve kampları dümdüz edebiliyor. İki taraf ortasında çatışmaların tırmandığı vakitlerde İsrail, Hamas taarruzlarında yaşadığı can kaybının onlarca katını Filistinlilere yaşatabiliyor. Bombardımanların ağır yaşandığı bir yıl olan 2014 yazında 532 Filistinli çocuğu öldüren İsrail, bu açıdan önemli bir şiddet asimetrisine sahip.
7 Ekim ve sonrası
Hamas 7 Ekim günü bir günlüğüne de olsa bu asimetride daha çok ziyan veren taraf olabildi. 7 Ekim günü gerçekleştirdiği “Aksa Tufanı” operasyonunda İsrail’e yönelik roket atışlarıyla birlikte kara, hava ve denizden 2 bin civarında militanla sızarak pek çok İsrail askeri üs ve karakoluna baskın gerçekleştirdi. Huduttan 20 kilometre kadar içeri sızan Hamas, 200’ün üzerinde (bugün prestijiyle 242) İsrailli asker ve sivili esir aldı. Hava savunma sistemi Demir Kubbe’siyle istihbarat teşkilatı MOSSAD’la ve bayan erkek tüm yetişkinleri silah altına alan ordusuyla (IDF) sarsılmaz ve yenilmez bir manzara veren İsrail, 1973’teki Yom Kippur Savaşı’ndan beri bu kadar bir kayıp yaşamamıştı. Doğal olarak Hamas’ın “Aksa Tufanı” operasyonu yalnızca İsrail’i değil, dünya gündemini de sarstı ve Hamas’ı tartışmaların merkezine taşıdı.
Ancak 7 Ekim’den beri Hamas’ın tartışmaların merkezinde olmasının nedenlerinden biri de İsrail’in Filistin’de gerçekleştirdiği katliamları bir savaş perdesi arkasına süpürmek istemesidir. Hamas’ın 7 Ekim’de İsrail’e bir şok saldırısı gerçekleştirdiği hakikat, lakin 7 Ekim’den bugüne yaşanan şiddet bir Hamas-İsrail savaşı değil. İsrail, 4 haftadır Gazze Şeridi’nde okulları, mescitleri, hastaneleri, mülteci kamplarını bombalıyor. 2006’da Hamas’a oy vermemiş, hatta o gün şimdi doğmamış olanlar da İsrail’in gözünde yasal hedef. İsrail Savunma Bakanı Yoav Gallant’ın tabiriyle “insansı hayvanlar” (human animals), Başbakan Binyamin Netanyahu’nun tabiriyle “karanlığın çocukları” (children of darkness) olarak görülen Filistinli çocukları öldürmek İsrail için çok doğal. Bu yüzden on yıllardır sürdürdüğü katliamlarına artık Batı başkentlerinden olmasa da sokaklarından gelen itirazı anlayamıyor.
İsrail bir atış poligonu olarak kullandığı, bir “insansı hayvan” mezbahası olarak gördüğü Gazze’de katliam yapma özgürlüğünün sorgulanmasına alışık değil. Bu sebeple İsrail ve bu katliamı perdelemek isteyen öteki aktörler mevzuyu daima Hamas ve terörizm tartışmasına dönüştürmeye çalışıyorlar. O halde tekrar netleştirmekte yarar var. Hamas bir terör örgütü değil. Birtakım Batı başkentlerinden müteşekkil azınlık bir küme dışında Hamas’ı terör örgütü olarak gören ülke de yok zati. Meksika’dan Arjantin’e koca bir Latin Amerika, Fas’tan Güney Afrika’ya koca bir Afrika kıtası, Rusya’dan Çin’e Asya devletleri, Arap devletlerinden Türk devletlerine koca bir İslam dünyası, hatta Norveç ve İsviçre üzere Avrupa devletleri Hamas’ı terör örgütü olarak görmüyor. Hamas dünya devletlerinin birçoklarının gözünde toprakları işgal edilmiş bir ülkenin, duvarlar ortasında sıkıştırılmış nüfusu sistematik biçimde öldürülen Filistin devletinin savunma gücü; uçaksız tanksız ordusu. Her ordu üzere Hamas da savaş hukukuna tabi ve yasal savunma sonlarını aştığı vakit, sivil can kaybına neden olduğu vakit eleştirilmeli. Lakin yıllardır bombalanan okulları, hastaneleri görmeyip haftalar süren bombardımanda her gün öldürülen yüzlerce Filistinli çocuğu görmeyip mevzuyu Hamas’ın 7 Ekim baskınına indirgeyenler terörün adresini yanlış yerde arıyorlar. Filistin ve İsrail’de öteki can kaybı yaşanmaması için atılması gereken adım Hamas’ı kınamak değil, on yıllardır süren İsrail hücumlarına ve bu işgale son vermek. Çünkü Hamas’ı kınamak İsrail’i işgal ve soykırım siyasetinden vazgeçirmeye yetmiyor.
[Doç. Dr. Hüseyin Alptekin, Siyaset Bilimcidir.]
Makalelerdeki fikirler müellifine aittir ve Anadolu Ajansının editöryal siyasetini yansıtmayabilir.
