Doktorum Alzheimer konusunu ele alıyor. İşte Alzheimer hastalığı hakkında tüm bilmeniz gerekenler:
Alzheimer yaşla birlikte beynin işlevlerinin hasar görmesiyle ortaya çıkar, başta bellek (hafıza) olmak üzere entelektüel fonksiyonlar, günlük faaliyetler ve davranışların bozulmasıyla kendini muhakkak eder. Yaşa bağlı olarak arttığı için, hayat müddetinin uzadığı günümüzde eskisinden daha sık rastlanmaktadır. Erken teşhis hastalığın seyrini yavaşlatacağı için hem hastalar hem de onlara bakım veren yakınları için çok kıymetlidir. Alzheimer hastalığı belirtilerine birinci sefer Alois Alzheimer isimli Alman nöropsikiyatristi 1902 yılında dikkat çekmiş ve teşhis koyduğu birinci hastasının vefatından sonra yaptığı otopside beyinde fizikî değişimlerin de olduğunu saptamıştır. İncelediği beyin örneklerinde hastanın beyin korteksinde incelme, hücreler içinde ve etrafında farklı birikimler görmüş, beyinde oluşan plak ve lifleri sunduğu bilimsel yayınlarıyla Alzheimer hastalığını tanımlamıştır. Alzheimer Hastalığının Nedenleri Nelerdir? Yıllardır yapılan araştırmalara karşın hastalığın kesin bir nedeni bulunamamıştır. Lakin çeşitli risk faktörleri tanımlanmıştır: İleri yaş Ailede Alzheimer hikayesinin bulunması: Hastalığın %25’i genetiktir ve birtakım gen bozulmalarına bağlı olduğu düşünülmektedir. Geçmişte yaşanan baş travmaları Uyku tertibi bozuklukları Yetersiz fizikî aktivite Obezite Sigara kullanmak yahut daima olarak sigara dumanına maruz kalmak Yüksek tansiyon ve yüksek kolesterol Makus denetimli tip 2 diyabet hastalığına sahip olmak Yetersiz, istikrarsız ve sıhhatsiz beslenmek Alzheimer hastalığı, hafızayla ilgili olan ve hipokampus ismi verilen beyin alanını tesirler ve bu alandaki beyin hücreleri (nöron) içinde makûs nörofibriller ve yumakların birikimine neden olur. Yeniden hücreler ortası berbat protein birikimleri (amiloid) ile karakterize bir durum yaratır. Hücre içi ve hücreler ortası bu makus birikimler hücrelerin ve hücreler ortası bağlantının bozulmasına ve dokuların küçülmesine (atrofi) yol açar ve hastalık belirtileri ortaya çıkar. Alzheimer Hastalığının Belirtileri Nelerdir? Ne yazık ki hayli sinsi ve başlangıçta yavaş ilerleyen bir hastalıktır. Bilinmeyen evre dediğimiz birinci devirde hasta yakınları hastada kolay unutkanlıklar fark eder. Kognitif (bilişsel) alanda muhakkak bilinmeyen bozulma ve gerilemelerle başlar. Kişi hafif unutkanlık ya da bilişsel alanda hafif yakınmalar ile kapalı devri geçirir. Karar vermede, algılamada yahut konuşma yetilerinde azalma olur. Bu evrede olağan hayatını sürdürebildiği için teşhis koymak güçtür. Belirtilerin ağırlaştığı periyotta ise Alzheimer tanısı konur. Günlük ömürde bilhassa yakın devirlerde yaşananların unutulmasıyla karakterizedir. Şahısların, objelerin ve yaşanan yerlerin unutulması tipik belirtilerdendir. Hastalığın ilerlemesiyle birlikte sıklıkla görülen belirtiler şunlardır: Şuur bulanıklığı Kişinin bulunduğu ortama adapte olmakta zorlanması Kişinin âlâ bildiği yerlerde kaybolması Konuşma ve lisan hünerlerine ait meseleler Saldırganlık, aile ve arkadaşlarından olağan dışı taleplerde bulunma, etrafa karşı kuşku duyma üzere kişilik bozukluklarının gelişimi Halüsinasyon ve sanrılar Motivasyon ve öz hürmet düşüklüğü Bireylerin günlük aktivitelerini yardımsız yapmakta zorluk çekmesi Kişinin hatırlayamadığı olayları inkar etmesi Dert ve depresyon Bu belirtiler süratle artar ve hastalar yakın etraflarındaki insanları ve yaşadıkları yerleri hatta kendilerini tanıyamaz hale gelirler. Hayatlarını sürdürebilmek için bakıma muhtaç olurlar.
ALZHEİMER TANISI NASIL KONULUR?
Genellikle 65 yaş üstü bireyler ya da yakınları unutkanlık ve kişilik değişiklikleri şikayetiyle doktora başvururlar. Bunamanın en yaygın nedeni olan Alzheimer hastalığı için spesifik bir teşhis usulü yoktur. Tıbbi hikayenin alınmasından sonra hastalarda nörolojik fonksiyonlar, istikrar, duyu, davranış, hafıza ve refleksleri ölçen çeşitli taramalar yapılır. Teşhisin desteklenmesi ve benzeri hastalıkların varlığına ait olasılıkların ekarte edilmesine yönelik olarak kan testleri, ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi (BT), manyetik rezonans görüntülemesi (MR) üzere uygulamalar ve kişilik taraması testleri de uygulanabilir. Alzheimer hastalığı kimi genetik hastalıklarla misal belirtiler gösterebildiğinden bu hastalıkların araştırılması emeliyle gen taramalarının da uygulanması gerekebilir. Bilişsel testler bilhassa Küçük Mental Test teşhis koymada çok kıymetlidir.
ALZHEİMER TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?
Kesin bir tedavisi olmamakla birlikte, hastalığın belirtilerinin yavaşlatılması için çeşitli ilaçlar ve terapi sistemleri uygulanabilir. Hastanın yaşı, hastalığın seviyesi göz önüne alınarak şahsa mahsus tedavi protokolü oluşturulur. Alzheimer hastalarının mesken ortamında çeşitli düzenlemeler yapılmalı ve bilhassa yalnız yaşayan hastalar için dikkat alımlı işaretler, hatırlatıcı notlar kullanılmalıdır. Bilişsel stimülasyon terapileri üzere ferdî yahut toplu olarak uygulanabilen psikiyatrik terapiler hafızanın güçlendirilmesine, sorun çözme ve lisan marifetlerinin korunabilmesine katkıda bulunabilir. Çeşitli ilaçlar (donazepil, rivostigmin, takmin, memantin gibi) semptomları azaltmak hedefiyle doktor tarafından reçete edilebilir.
ALZHEİMER HASTALIĞINDAN KORUNMAK MÜMKÜN MÜDÜR?
Ailesinde Alzheimer hastalığı olan bireylerin risk faktörlerinden kaçınması gerekir. Hareketli ömür, sigaradan kaçınmak ve sağlıklı beslenmek çok kıymetlidir. Ayrıyeten hastalığın belirtilerine karşı farkındalık oluşması ve bu tıp bulgulara sahip olan bireylerin erken periyotta doktora başvurması çok değerlidir. Orta yaşı geçmişseniz ve Alzheimer a has belirtiler taşıyorsanız en kısa vakitte bir sıhhat kuruşuna başvurmanız erken teşhis ve tedavi açısından olumlu sonuçlar verecektir.
Dr.Gülsüm UYSAL
