Hıdırellez, tabiatın canlanmasını, toprağın bereketlenmesini, kederlerden kurtulmayı ve Hızır ile İlyas peygamberlerin buluşmasını simgeliyor. Hızır peygamberin karada darda kalan bireylere yardım ve kılavuzluk ettiğine, İlyas peygamberin de sular koruyucusu olduğuna inanılıyor. Hıdrellez Bayramı’na özel meskenlerde hazırlıklar evvelden başlar. Ayrıyeten Anadolu’nun birtakım yerlerinde Hıdrellez Günü yapılan duaların ve isteklerin kabul olması için sadaka verme, oruç tutma ve kurban kesme adeti de vardır. Bütün hazırlıklar Hızır’a rastlamak için yapılır. Pekala Hıdırellez İlyas ve Hızır kimdir, neden buluşur? Hıdrellez nasıl ortaya çıktı, kıssası nedir?
HIDRELLEZ KISSASI || HIDIRELLEZ NEDİR, NASIL ORTAYA ÇIKTI?
Hızır ve Hıdrellezin kökeni hakkında çeşitli fikirler ortaya atılmıştır. Bunlardan kimileri Hıdrellezin Mezopotamya ile Anadolu kültürlerine ilişkin olduğu; kimileri ise İslamiyet öncesi Orta Asya Türk kültür ve inançlarına ilişkin olduğu yolundadır. Oysa Hıdrellez Bayramı’nı ve Hızır inancını tek bir kültüre mal etmek olanaksızdır. Birinci çağlardan itibaren Mezopotamya, Anadolu, İran, Yunanistan ve hatta bütün Doğu Akdeniz ülkelerinde bahar ya da yazın gelişiyle ilgili birtakım ilahlar ismine çeşitli merasim ve ayinlerin düzenlendiği görülmektedir.
Hızır, yaygın bir inanca nazaran, hayat suyu (ab-ı hayat) içerek ölmezliğe ulaşmış; vakit zaman bilhassa baharda beşerler ortasında dolaşarak güç durumda olanlara yardım eden, bolluk-bereket ve sıhhat dağıtan, Allah katında ermiş bir ulu kişidir. Hızır’ın hüviyeti, yaşadığı yer ve vakit muhakkak değildir. Hızır, baharın, baharla beden bulan taze hayatın sembolüdür.
İLYAS VE HIZIR KİMDİR, NEDEN BULUŞUR?
Hızır’ın abıhayatı (bengi su) içerek ölümsüzlüğe ulaşmış; bilhassa de baharda beşerler ortasında dolanarak bolluk ve sıhhat dağıtan ve darda kalıp başı sıkışanlara yardım eden bir ermiş (veli) yahut peygamber olduğuna inanılır. Hüviyeti tam olarak bilinmese de halk ortasında ve İslam mitolojisinde bir Hızır geleneği vardır. Hızır’ın bir isim değil, bir lakap olduğu genel olarak kabul gören bir fikirdir. Fakat çeşitli kaynaklarda ismi ve soyu hakkında türlü fikirler öne sürülmüştür. Kimileri Hızır ile İlyas peygamberin birebir kişi olduklarını öne sürmüştür.
Halkın Hızır hakkında kanaat ve inanışı onun ölümsüz olduğu ve baharda tabiatın uyanmasını sağladığı tarafındadır. Anadolu’dan diğer Kafkasya, Trakya, Kırım, Azerbaycan ve Suriye’nin birçok yerinde makamları vardır; bu da onun İslam âleminin çabucak hemen her yerinde varlığına inanılan lakin muhakkak bir hüviyete bürünmemiş bir sembolden ibaret olduğuna delalet eder. Hızır olağan bir durumu, baharla beden bulan hayatın tazelenmesini simgeler.
Halk ortasında Hızır’ın sahip olduğuna inanılan vasıflar insanlara şifa, sıhhat, uğur getirdiği tabiattaki diriliş, uyanış ve canlılığın beşere yansıması biçiminde ortaya çıkar. İslamiyet öncesi “Gök Sakallı, Ak Sakallı Kocalar” üzere medet umulan, yardım istenen, akıl danışılan, kılavuzluk etmesi beklenen, barış, memnunluk, sıhhat, refah getirdiğine inanılan bir kurtarıcı güç olarak düşünülür.
