Hipogonadizm, hormonal istikrarın bozulmasıyla bireyin fizikî ve duygusal sıhhatini olumsuz etkileyen bir durumdur.
Günlük hayatı zorlaştıran belirtilerle kendini gösterebilen bu sorun, erken teşhis ve hakikat tedaviyle denetim altına alınabilir.
Hipogonadizm, gonadlar olarak bilinen üreme bezlerinin (erkeklerde testisler, bayanlarda yumurtalıklar) kâfi hormon üretmemesi ile meydana gelen bir sıhhat meselesidir.
Hormon üretimindeki bu eksiklik, bireyin cinsel gelişiminden metabolizmasına kadar pek çok farklı süreci olumsuz etkileyebilir.
Erkeklerde testosteron, bayanlarda ise östrojen ve progesteron üzere cinsiyet hormonlarının azalmasıyla ortaya çıkan bu durum, doğuştan ya da sonradan gelişebilir.
Hipogonadizm, gerçek bir formda tedavi edilmezse, kısırlık, cinsel fonksiyon bozukluğu ve kemik yoğunluğu kaybı üzere önemli komplikasyonlara yol açabilir.
Ancak çağdaş tıp sistemleri sayesinde hipogonadizm belirtileri denetim altına alınabilir ve ömür kalitesi değerli ölçüde artırılabilir.
Hipogonadizm Belirtileri Nelerdir?
Hipogonadizmin yol açtığı belirtiler, bayan ve erkek bireylerde farklı hallerde ortaya çıkabilir. Bu farklılıklar, cinsiyet hormonlarının birbirinden farklı fonksiyonları olmasından kaynaklanır. Lakin ortak belirtiler de mevcuttur.
Erkeklerde Hipogonadizm Belirtileri
Erkek bireylerde kâfi testosteron üretilememesi yahut bu üretimin büsbütün durması, bedensel ve ruhsal birtakım değişikliklere neden olabilir. Bu değişiklikleri erken periyotta fark etmek, altta yatan sorunu süratlice çözmek açısından son derece değerlidir. İşte erkeklerde Hipogonadizm belirtileri şunlardır:
Ergenlikte gecikme: Bilhassa sesin kalınlaşmasında, sakal ve bıyık çıkmasında yahut kas kütlesi artışında yetersizlik olarak kendini gösterir.
İskelet sistemi sorunları: Kemik yoğunluğunda azalma, ilerleyen periyotlarda osteoporoz riskini artırabilir.
Cinsel istek (libido) kaybı: Hipogonadizm erkek bireylerde en sık karşılaşılan belirtilerden biri de cinsel istekte besbelli azalmadır.
Kas kütlesinde azalma: Testosteron eksikliği, kas gelişiminin yavaşlamasına yahut azalmasına sebep olabilir.
Sperm üretiminde azalma: Doğurganlık meseleleri ve kısırlık (infertilite) görülebilir.
Psikolojik tesirler: Depresyon, yorgunluk, motivasyon eksikliği, his durum dalgalanmaları sık sık karşımıza çıkar.
Vücut kıllarında azalma: Testosteron, kıllanma üzerinde direkt tesirlidir ve eksikliği bu mevzuda geriliğe yol açabilir.
Bu listeye ek olarak, Hipogonadizm erkek belirtileri ortasında göğüs dokusunda büyüme (jinekomasti) ve daima olarak güç düşüklüğü de yer alabilir. Ergenlik periyodunda teşhis konması, bireyin ilerleyen yaşlarda daha büyük sorunlar yaşamasını önleyebilir.
Kadınlarda Hipogonadizm Belirtileri
Kadınlarda östrojen ve progesteron hormonlarının eksikliği ya da düzensizliği, çeşitli fizyolojik ve ruhsal belirtilerin ortaya çıkmasına neden olur.
Bu belirtiler bazen menopoza giriş süreciyle yahut öteki hormonal değişimlerle karıştırılabilir.
Ancak sorunun kökeninde gonadların az çalışması yatıyorsa, kesinlikle tıbbi dayanak almak gerekir. İşte bayanlarda Hipogonadizm belirtileri şunlardır:
Adet döngüsü bozuklukları: Seyrek adet görme, hiç görmeme yahut çok sistemsiz kanamalar.
Cinsel istek azalması: Hipogonadizm bayan bireylerde östrojen düzeyindeki düşüş, libido kaybına sebep olabilir.
Kısırlık (infertilite): Hormonların üremedeki rolü göz önünde bulundurulduğunda, bu sorunun değerli sonuçlarından biri çocuk sahibi olamama riskidir.
Vajinal kuruluk: Östrojen eksikliği, vajinal dokunun gereğince nemli kalmamasına yol açar.
Sıcak basması ve terleme: Menopoz gibisi semptomlar görülebilir.
İskelet sistemi sorunları: Kemik erimesi, eklem ağrıları ve osteoporoz riskinin artışı dikkate kıymettir.
Saç incelmesi ve cilt kuruluğu: Hormonların cilt ve saç sıhhati üzerindeki tesiri azaldığında, bu tıp estetik değişiklikler fark edilebilir.
Kadınlarda erken devirde adet nizamındaki bozulmalar, ekseriyetle en bariz ikaz işaretlerinden biridir.
Hipogonadizm Neden Olur?
Gonadların işlevlerini yerine getirememesinin gerisinde tek bir sebep olmadığını unutmamak gerekir. Bu durum, yapısal yahut genetik faktörlerden çevresel etkenlere kadar uzanan geniş bir yelpazeye dayanabilir.
Hipogonadizm sebepleri ortasında öncelikli olarak ele alınması gereken birkaç faktör şunlardır:
Genetik ve doğuştan gelen bozukluklar: Kalıtsal sendromlar yahut kromozom anomalileri, gonad işlevlerini direkt etkileyebilir.
Otoimmün hastalıklar: Bağışıklık sisteminin kazara gonad hücrelerini maksat alması, hormon üretimini kısıtlar.
Tümörler: Hipofiz yahut hipotalamus bölgesinde oluşan kitleler, hormon sinyal yollarını bozarak gonad fonksiyonunu azaltabilir.
Cerrahi müdahaleler: Testislerin alınması gereken durumlar, doğal olarak cinsiyet hormon üretimini düşürür.
Radyasyon ve kemoterapi: Bilhassa kanser tedavileri, gonad hücrelerine ziyan vererek üretim kapasitesini düşürür.
Aşırı gerilim ve yanlış beslenme: Bedendeki hormon istikrarı, kronik gerilim ve istikrarsız beslenme üzere ömür stili faktörlerinden de etkilenebilir.
Bazı ilaç kullanımları: Kortikosteroidler yahut opiyatlar üzere belirli ilaç kümeleri, hormon düzeylerinde dengesizlik yaratabilir.
Hipogonadizm Tedavisi
Hormon eksikliği sonucunda ortaya çıkan bu tablo, ekseriyetle hormon replasman tedavisi (HRT) ile yönetilir. Lakin tedavi yaklaşımı, kişinin cinsiyetine, yaşına, genel sıhhat durumuna ve ek hastalıklarına nazaran değişiklik gösterir.
Erkeklerde testosteron içeren ilaçların yahut jel, patch üzere topikal formların kullanılması kelam konusu olabilir. Bayanlarda ise östrojen ve progesteron içeren çeşitli tedavi seçenekleri gündeme gelir. Bu noktada, tabip tarafından yapılan ayrıntılı hormon testleri tedavinin doz ve biçimini belirlemede yol gösterici olur.
Düzenli idman, istikrarlı beslenme ve gerilim idaresi, hormon istikrarını olumlu etkileyebilir.
Bazı hadiselerde, kilo denetimi ve sistemli uyku döngüsü üzere kolay alışkanlıklar bile bariz düzgünleşme sağlar.
Kalsiyum ve D vitamini desteği, kemik sıhhatini korumak ismine bilhassa osteoporoz riski bulunan bireylere önerilebilir.
Her ne kadar genel tedavi sistemi hormon destekleri olsa da, hipogonadizm tedavisinde kullanılan ilaçlar şahıstan şahsa farklılık gösterir.
Bu nedenle, kendi kendine ilaç almak yerine kesinlikle bir endokrinolog ya da üroloğun yönlendirmesiyle hareket etmek değerlidir.
Özellikle Erkek hipogonadizm tedavisi süreçlerinde doz ayarlaması, kişinin yaşına ve kemik yoğunluğuna nazaran titizlikle yapılır.
Hipogonadizm Tedavisi Ne Kadar Sürer?
Hipogonadizm bazen ömür uzunluğu süren bir hormon eksikliği olarak karşımıza çıkar. Birtakım hadiselerde ise süreksiz nedenler tedavi edildiğinde, hormon düzeyleri vakitle olağana dönebilir.
Eğer kişinin gonadları yapısal olarak hasarlıysa yahut genetik bir bozukluk kelam hususuysa, hormon desteğini uzun mühlet kullanması gerekebilir.
Tümör, gerilim, ilaç yan tesiri yahut beslenme eksikliği üzere faktörlerin tedavisi ya da ortadan kalkması sonucu beden tekrar kâfi hormon üretimine kavuşabilir.
Hipogonadizm Çeşitleri Nelerdir?
Tıp literatüründe bu durum, hormonal irtibat ve üretim düzeylerine nazaran birkaç farklı kategori altında kıymetlendirilir.
Buradaki temel ayrım, sorunun kaynağının direkt gonadlardan mı yoksa beyindeki hipofiz ya da hipotalamus bölgelerinden mi kaynaklandığına nazaran yapılır.
Hipogonadotropik hipogonadizm: Burada sorun, hipofiz yahut hipotalamus kaynaklıdır. Beynin bu bölgeleri kâfi hormon ikazını yapmadığında, gonadlar da kâfi hormon üretemez. Bu alt tıp, hem erkekleri hem bayanları etkileyebilir. Bilhassa Hipogonadotropik hipogonadizm bayan bireylerde adet sisteminin bozulması yahut hiç adet görmeme üzere belirtiler sık görülür.
Hipergonadotropik hipogonadizm: Bu durumda, hipofiz bezi kâfi yahut hatta fazla ikaz gönderirken, gonadlar cevap veremez. Yani sorun direkt olarak testisten kaynaklı olabilir.
Sekonder hipogonadizm: “sekonder” sözü, bozukluğun gonadlar dışında öbür bir bölgede başlaması manasına gelir. Aslında hipogonadotropik hipogonadizm de sekonder kategorisine girer. Lakin bazen literatürde bu terim, hipotalamus yahut hipofizdeki tümör, travma, radyasyon hasarı üzere ikincil nedenlere işaret etmek için kullanılır.
Sık Sorulan Sorular
Hipogonadizm için hangi doktora gidilir?
Hipogonadizm teşhis ve tedavisi çoklukla endokrinoloji uzmanlarının alanına girer. Lakin erkeklerde üroloji uzmanları, bayanlarda ise jinekoloji uzmanları da bu süreçte vazife alabilir. Birinci adımda aile tabibine başvurmak da mümkündür; gerekli görülürse uzman yönlendirmesi yapılır. Testlerin ayrıntılı tahlili ve hormon seviyelerinin takibi için çoğunlukla endokrinolojiye sevk kelam konusu olur.
Hipogonadizm hastalarının çocuğu olur mu?
Hormon düzeylerinin düzenlenmesi ve üreme işlevlerinin desteklenmesi ile hastaların kıymetli bir kısmı çocuk sahibi olabilir. Bilhassa tedaviye erken başlanması, üreme yetisinin korunmasında büyük rol oynar. Lakin durumun ciddiyetine ve gonadların yapısal hasarına bağlı olarak kısırlık riski artabilir. Doğurganlıkla ilgili telaşları olan hastalar, üroloji yahut jinekoloji uzmanlarıyla birlikte hareket ederek alternatif üreme tekniklerini de kıymetlendirebilir.
Hipogonadizm düzelir mi?
Eğer genetik yahut yapısal bir bozukluk kelam konusu değilse, altta yatan sebep ortadan kaldırıldığında beden tekrar kâfi hormon üretimine geçebilir. Örneğin bir tümörün alınması ya da gerilim etkeninin ortadan kalkması üzere durumlarda, hormon üretimi vakitle olağan düzeylere yaklaşabilir. Lakin kalıtsal ya da geri dönülemez bir hasarın olduğu hadiselerde, uzun müddetli ya da ömür uzunluğu hormon replasman tedavisi gerekebilir.
Hipogonadizm genetik mi?
Hipogonadizmin genetik temelli olduğu kimi özel sendromlar ve kalıtsal durumlar mevcuttur. Örneğin Klinefelter sendromu (47, XXY) üzere kromozom bozuklukları, testis gelişimini etkileyerek hormon eksikliğine neden olabilir. Bunun yanı sıra, aile hikayesinde erken menopoz yahut emsal hormonal bozukluklar olan bayanlarda da misal riskler ortaya çıkabilir. Hasebiyle genetik faktörler, hastalığın ortaya çıkışında rol oynayabilir, lakin tüm hipogonadizm hadiseleri genetik kaynaklı değildir.
