Huzursuz Bacaklar Sendromu (HBS)yattıktan kısa bir mühlet sonra alt ekstremitelerde ortaya çıkan ve ekseriyetle gerginlik, uyuşma, batma, yanma, iğnelenme yahut tam tanım edilemeyen garip bir rahatsızlık hissi biçiminde söz edilen bir yakınmadır. Hasta bu yakınmalarını gidermek için bacaklarını hareket ettirir yahut kalkıp yürür, lakin bu kere bacakların hareket ettirilmesi uykuya dalmayı geciktirir.
Huzursuz Bacak Sendromu ne sıklıkta görülür?
Huzursuz bacak sendromu en sık meydana gelen nörolojik bozukluklardan biridir, lakin bu hastalığa yakalanan şahısların yalnızca bir kısmında teşhis edilir. Çalışmalara nazaran, Avrupa ülkelerinde halkın %10’unda huzursuz bacak sendromu semptomları görülmektedir. Bayanlar erkeklerin iki katı sıklıkta ve yaşlı beşerler da gençlerden daha fazla huzursuz bacak sendromu hastalığına yakalanır.
Huzursuz bacak sendromu iki farklı halde meydana gelebilir: birincil “idiyopatik” HBS için şimdiye dek somut bir temel neden bulunamamıştır. Başka ise ikincil “semptomatik” HBS cinsleridir ve kimi muhakkak hastalıklarda (örn. böbrek yetmezliği) yahut gebelik sırasında meydana gelebilirler.
İdiyopatik HBS nedir?
İdiyopatik HBS ‘nin nedeni şimdi tam olarak açıklanamamıştır. Lakin çok büyük bir olasılıkla, nedenlerden biri de, beyinde değerli bir rol oynayan dopamin nörotransmitter metabolizmasındaki bir bozukluktur. Büyük olasılıkla demir metabolizmasındaki bir bozukluk da rol oynamaktadır. Bu durum, bir L-Dopa (dopaminin bir öncüsü) yahut dopamin tesirini taklit eden ilaçlar (dopamin agonistleri) tedavisinin HBS şikayetlerini neden hafiflettiğini de açıklar. İdiyopatik HBS hastalarının yarısından fazlasında, bir aile üyesinde de birebir hastalık bulunmaktadır.
İkincil HBS neden oluşur?
Bazı hastalıklar huzursuz bacak sendromunu kendilerine de çekebilir; bu durumda bir ikincil HBS’den bahsedilir. Böbrek yetmezliği,vücutta demir eksikliği yahut demir metabolizması bozukluğu ve ayrıyeten nörolojik hastalıklar da huzursuz bacak sendromuna yol açabilir.Hamilelik sırasında da HBS semptomları nispeten sık görülür: Gebe bayanların %30 kadarını tesirler, lakin çoğunlukla doğumdan kısa bir mühlet evvel kaybolur. Son olarak, ruhsal ilaçlar başta olmak üzere birtakım ilaçlar da huzursuz bacak sendromunu tetikleyebilir.
HBS’de hangi semptomlar görülür?
HBS semptomları çoklukla güç anlaşılır. Hastalığın birinci başlarında sıklıkla yalnızca hafif şiddettedirler ve orta sıra tümüyle kaybolabilirler, bu da birçok olayda HBS’nin uzun mühlet teşhis edilemeden devam etmesine yol açar. Tipik semptomları, istirahat halinde ortaya çıkan ve hareketle birlikte azalan, bacaklar başta olmak üzere uzuvlarda meydana gelen bir hareket huzursuzluğu ve rahatsızlık veren hislerdir.
Akşamları ve geceleri semptomlar çabucak her vakit daha şiddetli olarak ortaya çıkar. HBShastaları semptomlarını çok farklı tanım ederler; örneğin bacaklarda yanma, çekme yahut karıncalanma hissi, sıcaklık yahut soğukluk hissi ve hatta ağrı yahut kramplar. Semptomlar çoklukla derinden içeride hissedilir, yü- zeysel ağrı olarak hissedilenleri azdır. Çabucak her vakit bacaklar etkilenir. Bazen kollar yahut bedenin öteki bölgeleri de etkilenebilir. HBS hastalarının büyük çoğunluğu bacaklarını hareket ettirmek için çok güçlü bir istek duyar. Akşam ve gece istirahat durumlarının yanı sıra, HBS semptomlarının ortaya çıkabileceği yahut kötüleşebileceği öbür durumlar da kelam hususudur. Bunlar birinci etapta, uzun müddetler boyunca hareketsiz oturulan durumlardır ör. otomobil seyahatinde yahut uçakta, sinemada yahut televizyon seyrederken. Yatağa bağımlı olmak yahut bir kol yahut bacağın alçıya alınması da HBS şikayetlerini ağırlaştırabilir.
HBS günlük hayatı nasıl tesirler?
Çoğu HBS hastasında akşam ve gece saatlerinde bacaklardaki güçlü huzursuzluk hissi uyku kalitesini değerli ölçüde tesirler: Bu bireyler yeterli uyuyamaz yahut geceleri tekraren uyanırlar. Bu türlü bir durumda, şikayetlerini hareket ve aktiviteyle hafifletebilmek için, birçok hasta yataktan kalkar ve bazıları saatlerce etrafta dolaşır. Bunu başarabilseler bile, deliksiz bir uyku uyumak tekrar de mümkün olmaz. Hastaların %90’dan fazlasında uyku müddeti ve uyku kalitesi bariz halde kötüleşir. Daima uykusuz kalmanın da kendine mahsus sonuçları vardır: Gündüzleri kronik yorgunluk, bitkinlik, konsantrasyon zahmetleri ve baş ağrıları, HBS’li şahısların hayat kalitesi, günlük özel hayatı ve iş hayatını güçlü bir biçimde etkileyebilir.
Huzursuz bacak sendromu nasıl teşhis edilir?
Huzursuz bacak sendromu, tipik semptomları üzerinden teşhis edilir. HBS’den şüpheleniliyorsa, teşhis L-Dopa ismini veren testle doğrulanır. İkincil HBS’nin nedeni olarak öbür hastalıkların dışlanması yahut doğrulanması için daha diğer testler de yapılır. Bunlar örneğin böbrek işlevi ve demir metabolizmasıyla ilgili laboratuvar testlerini yahut ek nörolojik testleri içerir. Hormon bozuklukları ve vitamin eksiklikleri de ikincil HBS’nin muhtemel nedenleridir. Şayet HBS kuşkusu varsa, tiroid hormonlarının ve ayrıyeten vitamin B12 ölçümlerinin yapılması gerekebilir.
Teşhis kriterleri nelerdir?
Huzursuz Bacak Sendromunun teşhis edilebilmesi için temel kriterler aşağıdakileri içerir:
• Bacaklarda hareket etme isteği; çoklukla bacaklarda rahatsızlık verici hislerle birliktedir yahut onlardan kaynaklanır. Bazen hareket etme isteği, rahatsızlık verici hisler olmadan meydana gelir ve bacaklara ek olarak kollar yahut bedenin başka bölgelerinde de hareket dürtüsü oluşur.
• Şikayetler, istirahat vakitlerinde yahut oturmak ya da yatmak için hareketsiz vakitlerde başlar yahut daha da berbata sarfiyatlar.
• Hareket etme isteği ve rahatsızlık verici hisler hareketle yahut ağır ruhsal aktivitelerle (ör. bilgisayar oyunları) kısmen yahut tümüyle iyileştirilebilir. Güzelleş me, en azından bu aktivite devam ettirildiği sürece devam eder.
• Şikayetler akşam yahut gece saatlerinde gündüze oranla daha kötüleşir yahut yalnızca akşamları ya da geceleri meydana gelir. Semptomlar çok şiddetli olduğunda, akşamları yahut geceleri kötüleşme evvelce olsa bile bir müddet sonra daha fazla fark edilmeyebilir.
• Belirtilen şikayetler tek başına öteki bir hastalığa yahut muhakkak davranışlara bağlanamaz.
HBS nasıl tedavi edilebilir?
Çoğu hastanın hayat biçiminde yahut ferdî alışkanlıklarında yaptığı değişiklikler HBS semptomlarının hafiflemesini ve hastalıkla daha âlâ başa çıkmasını sağlamaktadır. Örnek olarak hastalığı daha kötüleştirebilecek muhakkak günlük durumları yahut “uyarıcıları” daha düzgün planlamak, mümkün olduğunca kaçınmak yardımcı olacaktır. İkincil bir HBS durumunda, temel hastalığın tedavisi (örn. demir eksikliği, böbrek yetmezliği) şikayetlerde bir gerileme sağlayabilir. İlaçların yardımıyla RLS şikayetlerinin şiddet, sıklık ve/veya mühletleri azaltılabilir. Lakin hastalığın kendisi bu formda iyileşmez. Bilhassa beyindeki dopaminerjik sistemi etkileyen etken unsurlar tercih edilen tedavidir. Bunlar, kan-beyin bariyeri üzerinden beyne ulaşan ve burada etkin dopamine dönüşen bir dopamin öncüsü olan L-Dopa’yı (Levodopa) ve dopaminin beyindeki tesirini taklit eden dopamin agonistlerini içerir.
Huzursuz bacak sendromunun şikayetleri ekseriyetle idmanlar sayesinde hafifler. Kimi besinlerden ve alkol ve sigaradan kaçınılması da olumlu tesir edebilir; zira kafein, alkol, nikotin ve çikolata üzere hususlar uyarıcı tesir eder ve HBS semptomları nı tetikleyebilir yahut ağırlaştırabilir. Birebir durum besin katkıları, makul hami hususlar yahut tatlandırıcılar (ör. Sakarin) geçerlidir.
