Trabzon Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Heyelan Uygulama ve Araştırma Merkezi’nden (UYGAR) bilim insanlarının yer aldığı heyet, Erzincan’ın İliç ilçesinde 9 emekçinin, kayan toprağın altında kaldığı altın madeni alanında, LİDAR teknolojisine sahip insansız hava aracı ile ölçüm ve incelemelerde bulundu.
İncelemelerde; ‘liç yığını’ yüksekliğinin denetim edilebilir düzeyin üzerinde olduğu tespit edildi. UYGAR Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Hakan Ersoy, “Dünya literatüründe, azamî 150 metre olan ‘liç yığını’nın burada 257 metreye ulaştığını tespit ettik; bu inanılmaz bir sayı. Dünyada bu türlü bir ‘liç’e rastlamadık. Denetim edilemeyen bir ‘liç yığını’nda su içeriğinin fazla olup, üretim alanındaki patlatmalara çok yakın bir noktada yığılması, felaketi de beraberinde getirdi” dedi.
6 KUŞKULU TUTUKLANDI
DHA’nın haberine nazaran, Anagold Madencilik Sanayi ve Ticaret A.Ş.’nin altın üretimi yaptığı Çöpler Maden Alanı’nda çıkarılıp istiflenen toprak, 13 Şubat’ta kaydı. Yaklaşık 10 milyon metreküp toprak, 200 metrelik yamaçtan vadiye hakikat aktı. 9 personel, geniş bir alana yayılan toprağın altında kaldı. Çalışanlara ulaşabilmek için Erzincan başta olmak üzere Erzurum, Sivas, Rize, Malatya, Giresin, Diyarbakır, Tokat ve Tunceli’nden gelen AFAD grupları de vazife aldı. Takımların çalışmalarında çalışanlara ulaşılamadı. Erzincan Cumhuriyet Başsavcılığı, uyumunda İliç Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından yürütülen soruşturma kapsamında; sorumlu oldukları bedellendirilen, ortalarında ilgili şirketin Kanada asıllı yöneticisinin de bulunduğu 6 kuşkulu tutuklandı.
‘LİÇ YIĞINI DENETİM EDİLEBİLİR DÜZEYİN ÜSTÜNDEYDİ’
Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Heyelan Uygulama ve Araştırma Merkezi’nden (UYGAR) bilim insanları, Erzincan’a giderek AFAD uyumunda maden alanında heyelanın nedenini belirlemek üzere, incelemelerde bulundu. UYGAR Müdürü Prof. Dr. Arzu Fırat Ersoy ve beraberindeki akademisyenler Prof. Dr. Hakan Ersoy, Prof. Dr. Kerim Aydıner, Doç. Dr. Zekai Angın, Dr. Öğretim Üyesi Oğuz Sünnetci ve Öğretim Vazifelisi Dr. Murat Karahan, LİDAR teknolojisine sahip insansız hava aracı ile ölçümler gerçekleştirdi.
Felaketin yaşanma nedenlerini ortaya koymak için rapor da hazırlayan heyetin incelemelerinde; ‘liç yığını’ yüksekliğinin, denetim edilebilir düzeyin üzerinde olduğu saptandı.
Prof. Dr. Hakan Ersoy, yapılan çalışmaya ait bir rapor hazırladıklarını belirterek; incelemenin ayrıntılarını ve elde ettikleri sonuçları aktardı. Prof. Dr. Ersoy, maden alanında 3 boyutlu ölçüm ve inceleme yaptıklarını söz ederek, “KTÜ olarak felaketin akabinde araştırma yapmak üzere alandaydık. Oraya gitmemizdeki birinci gaye, heyelanın neden geliştiğini ortaya koymak ve bir daha bu tıp felaketlerin meydana gelmemesi istikametinde data toplamaktı. Bunun için de rektörlüğümüzün merkezimiz bünyesine kazandırdığı LİDAR entegre insansız hava aracımızla 3 boyutlu bilgiler, sayısal tahlillerin yer aldığı bir inceleme yaptık. Maden alanında AFAD uyumunda arazinin sayısal ve 3 boyutlu modelini elde etmek için yaklaşık 4 saatlik bir uçuş gerçekleştirdik. En değerli hedefimiz elde ettiğimiz bilgileri kullanarak geriye dönük tahlillerle heyelanın nedenlerine ulaşmaktı. Şu anda tahlillerimiz devam ediyor. Son noktaya geldik, oluşturduğumuz raporu kamuoyu ile paylaşacağız” dedi.
‘257 METRE YÜKSEKLİKTE LİÇ YIĞINI BİZİ ÜRKÜTTÜ’
Maden alanında gözlemledikleri en değerli sorunun ‘liç yığını’ yüksekliği aşımı olduğuna dikkat çeken Ersoy, “Oraya gittiğimizde farklı görüntülerle karşılaştık. Gördüğümüz en kıymetli sıkıntılardan birisi ‘liç yığını’nın; yani cevher zenginleştirme, altının elde edilmesi için üzerinde çalışılan gerecin yüksekliğiydi. Liç yığını nedir? Ocakta üretilen ve kırma eleme tesislerinde muhakkak boyutlara getirilen materyal, altında geçirimsiz gereç olan bir tabana seriliyor. Bunun üzerine damlama ya da gibisi prosedürle siyanür içeriği olan çözelti veriliyor. Bu çözelti cevherden sızarken altını da alıyor ve alttaki katmandan altına ulaşılıyor. Bu süreç daima tekrarlanıyor ve yığınlar oluşuyor. Biz ‘liç yığın’larıyla alakalı araştırma yaptık. Dünya literatürüne baktık; liç yığının azamî 150 metreye ulaştığını gördük. Lakin bir burada kullandığımız insansız hava aracı ile 257 metreyi gördük. Yani taban kotuyla azamî kot ortasında 257 metre uzaklık oluşmuş, bu inanılmaz bir sayı. Kanaatimizce bu yükseklik denetim edilebilir düzeyden çıktı. Dünya literatüründe bu türlü bir liçe rastlamadık. Günümüzde, demirden betondan 200 metre yükseklikte binalar inşa edilemezken, yalnızca yığma biçiminde depolanan bir materyalin 257 metre yükseklikte olması bizi ürküttü. Bir de orada 100 metrelik vadi yüksekliği var, yani orada 350 metrelik bir piramit oluştu. Orada hareketin hızlanmasının en büyük sebebi, liç yüksekliğinin yanı sıra vadinin de yüksek olması. Felaketi büyüten de buydu” diye konuştu.
‘EN KIYMETLİ SONUÇLARDAN BİRİSİ DE YANLIŞ YER SEÇİMİYDİ’
Patlatmalar nedeniyle ‘liç yığını’nın tekrarlı yüklere maruz kaldığını da söyleyen Ersoy, “UYGAR çalışma kümesi olarak, burada elde ettiğimiz en kıymetli sonuçlardan birisi de yanlış yer seçimiydi. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü’nün (MTA) şimdiki fay haritasında, maden alanının 300-400 metre yakınından bir fay sınırı geçtiği görülüyor. Yaşanan kazayı bu fay tetiklemedi lakin tetikleyebilirdi. Bir de yığın ocak alanına o kadar yakın ki ocakta meydana gelen patlatmalar nedeniyle ‘liç yığını’ tekrarlı yüklere maruz kaldı. Şu da değerli, imajlarda buradaki gerecin bir sıvı üzere aktığını gördük. Buradan yola çıkarak da ‘liç yığını’ndaki su içeriğinin olağan standartlardan yüksek olduğunu düşünüyoruz. Özetle denetim edilemeyen bir ‘liç yığını’nda su içeriğinin fazla olup, üretim alanındaki patlatmalara çok yakın bir noktada yığılması, felaketi de beraberinde getirdi” sözlerini kullandı.
(HABER MERKEZİ)
