Muayene olmak için geldiğim psikiyatri tabibinin bekleme salonunda annem, babam ve ben oturuyoruz. Annemin; “Psikiyatriste gelmek için umarım geç kalmamışızdır” kelamından sonra daha da kaygılandığımı fark ediyorum. Babam daha sakin lakin onun da hayal kırıklığı gözlerinden okunuyor. Beni buraya getiren imtihandan evvel ve imtihan sırasında yaşadıklarım. Sonrasından bahsetmeme gerek var mı lakin daima tıpkı sonuç… “Başarısızlık”. Kolay bir deneme imtihanından evvel bile kalbimin sesini kulaklarımda duyuyorum. İmtihan başladıktan sonra olanlar daha fena… Dikkatimi toplamaya çalışırken bildiklerimi hatırlamakta zorlanıyorum. Başımda uyuşma hissi, bulantı ve hatta bazen kusma, ellerimde titreme oluyor. Hatta bir kezinde kalemi tutamayıp imtihandan çıkmak zorunda kalmıştım. Bu yıl üniversite imtihanına üçüncü defa gireceğim. Aklımdan birinci geçen, yeniden başaramayacağım düşüncesi… Aslında her vakit çalışkan bir öğrenci oldum. Ders çalışmak için vakit ayırıyorum. Anne ve babamdan takviye de görüyorum. Ellerinden geleni yaptıklarını, gerisinin bana bağlı olduğunu söylüyorlar sık sık. Benim en düzgününü yapacağımı düşünüyorlar. Tıpkı abim gibi… Abim birinci imtihanında yerleşti üniversiteye. Diş hekimliği fakültesini kazandığı gün meskende bayram havası vardı. Tıpkı başarıyı benden de bekliyorlardı lakin olmadı. Artık aileme yük olduğumu düşünüyorum. Onlarla şimdi konuşmadım lakin önümdeki imtihan sonucunda hangi kısım, neresi olursa gideceğim. Tek bildiğim tıpkı şeyi tekrar yaşamak istemediğim…
Sınav derdi, imtihan öncesi ve sırasında ortaya çıkan bir kadro bedensel, bilişsel ve duygusal belirtilerle karakterizedir. Birden fazla vakit öğrencinin performansının altında muvaffakiyet göstermesine sebep olan bu rahatsızlıkta bireyin zihni başarıp başaramayacağı telaşı ile meşguldür. Bu kanılar sebebi ile çarpıntı, teneffüs sayısında artış, ellerde titreme, el ve ayaklarda soğuma, barsak hareketlerinde bozulma ile kabızlık ya da ishal, bunaltı-kusma ve bu fizikî belirtilere ek olarak baş ağrısı, uyku ve yeme bozuklukları oluşur. Dert ve tasa ile bir arada konsantrasyon zahmeti, kanılarda duraklama, sonluluk meydana gelebilir. “Sınav telaşı hangi bireylerde meydana geliyor ve sebepleri nedir?” sorusunun karşılığını öncelikli olarak imtihanın öğrenci tarafından nasıl algılandığı ve yorumlandığı belirler. Sınavı öze yönelik tehdit algısı ve tehdit ögesi olarak görmek tasanın seviyesini artırır. Bununla birlikte ebeveynlerin ve öğretmenlerin yüksek akademik muvaffakiyet beklentisi ve olumsuz, eleştirel geri bildirim vermeleri, bireyin şahsî ve ailesel niteliklerinin, yetenek, çalışma, vakti kullanma marifetlerinin değerlendirilmemesi, yetersiz ders çalışma alışkanlığı, başarısızlık ve yetersizlik fikirlerinin sık etkin hale gelmesi ile kehanet kendini gerçekleştirir ve kanılar, korkunun tesiri ile bloklanıp sorular yanlış okunur, dikkat dağılır. Tasa yönetilemediği takdirde öğrencinin akademik muvaffakiyetinde düşüş görülür. Birey performansının altında muvaffakiyet stantlar ve ilerleyen yaşamında meslek seçimi etkilenebilir. Burada kıymetli olan derdin sebebini bulmak ve buna mahsus tahlil üretmektir. Bireyin imtihan öncesi ve sırasında neler yaşadığını anlamak, korku duyduğu öbür alanların varlığını araştırmak, aile, arkadaş ve öğretmen desteğinin varlığını sorgulamak, maruz kaldığı rastgele bir gerilim faktörünü ortadan kaldırmak değerlidir. İmtihan derdi ile baş etmeye çalışırken ebeveynleri birtakım sorumlulukları vardır. Biliyorsunuz ki çocuğunuzu en yeterli siz tanıyorsunuz. Harikası beklemek yerine hangi yolun onu daha keyifli kılacağına odaklanmak işinizi kolaylaştırabilir. Ders çalışma motivasyonunu artırmak için onun nerede zorlandığını anlamaya çalışın. Etrafınızdaki öteki öğrencilerle, eş-dost, akraba çocuklarının muvaffakiyetleri ile çocuğunuzun muvaffakiyetini kıyaslamak onun korkusunu daha da artıracak, motivasyonunu kıracaktır. Çocuğunuzun televizyon, telefon ve bilgisayar başında çok vakit harcadığını düşünüyorsanız evvel kendi vaktinizi bunlarla ne kadar harcadığınızı gözden geçirin. Olumsuz tenkitler yerine olumlu geri bildirimleri tercih etmeniz, her ne olursa olsun yanında olduğunuzu hissettirmeniz inanç duymasını sağlayacaktır.
