Okul hayatları boyunca edindikleri akademik bilgi ve marifetlerin “sınav yöntemi” ile kıymetlendirilmesine öğrenciler farklı formlarda ve seviyelerde reaksiyon göstermektedirler. Öğrencilerin bir kısmı bu imtihanları sıradan karşılarken kimileri ise telaş ve gerilim ile dolu bir süreç olarak karşılamaktadır. Elbette bu iki karşılama formu öğrencilerin performansları ve muvaffakiyetlerini da farklı etkilemektedir. Bunu sıradan bir durum olarak karşılamak öğrencinin başarısına, performansına bir tesir etmezken; ağır dert ile karşılamak imtihana hazırlık yaparken performansı düşürdüğü üzere imtihan sırasında edindiği bilgileri hatırlama ve kullanma marifetini de köreltmektedir. Tabi başarısızlık telaşı ile girilen imtihanın sonucunun başarısızlık olması, kısır bir döngüyü ortaya çıkarmakta ve sıradaki öteki imtihanlarda da tıpkı döngü ortaya çıkabilmektedir. Elbette bu olumsuz yaşantılardan kurtulmak yanlışsız yardımı alarak başarılabilir. Lakin bu etapta misyon sadece bu durumdan etkilenen asıl kişi olan öğrenciye değil, onunla birlikte anne ve babasına ayrıyeten öğretmenlerine de düşmektedir.
Nedir bu dert dediğimiz şey? Aslında gerilim verici durumlarla karşılaştığımız vakitlerde hepimizin aşikâr seviyelerde hissettiği bir histir. İmtihanlar ise öğrenciler için dert ve gerilim yaratan durumların herhalde başında gelmektedir. Makul bir seviyede telaş yaşamamız doğaldır, hatta faydalıdır diyebiliriz, zira muhakkak bir derecede yaşanan korku bizi motive eder ve daha uygun performans göstermemiz için bizi tetikler. Lakin ağır olarak yaşanan telaş hayatın öteki alanlarında olduğu üzere imtihanlarda da muvaffakiyetin önünde büyük bir mahzur ve performansın büyük bir düşmanı olabilir.
Bu ağır imtihan telaşını yaşayan öğrenciler imtihana hazırlanırken, imtihan sırasında ve imtihan sonrasında kimi farklı belirtiler gösterebilir. Bu belirtiler zihinsel, duygusal ya da bedensel belirtiler olabilir.
Sınav korkusunun bu belirtileri şu biçimde sıralanabilir;
Unutkanlık yahut öğrendiklerini kullanamama,
Dikkatini toplayamama,
Anlamakta zahmet çekme,
Kalp çarpıntısı,
Soluk alıp vermede zahmet,
Ellerde titreme ve ateş basması hissi,
Baş dönmesi,
Yorgunluk, uyuşma,
Terleme ya da üşüme,
Mide ve baş ağrıları,
Gerginlik ve sonluluk,
Heyecan ve panik,
Karamsarlık,
Korku
Peki anne, baba ve öğretmenler nasıl yardım edebilir?
Öncelikle öğrencilerin, girecekleri imtihana gereğince hazırlandıklarını düşünebilmeleri için çalışma müddetlerini planlamaları ve organize etmeleri çok kıymetlidir. Lakin bu planlamayı yapmak her vakit kolay olmayabilir. Bu bahiste yardımınıza muhtaçlık duyabileceklerini unutmayın.
Kendisinin “yeterli ya da yetersiz”, “değerli ya da değersiz” olduğuna imtihan sonucuna nazaran karar vermeyi bekleyen bir öğrenci için imtihan, önemli seviyede korku yaratacaktır. Bu nedenle aldıkları sonuç ne olursa olsun; kâfi ve kıymetli ayrıyeten sevilmeye paha biri olduğunu çocuğunuza kesinlikle hissettirmelisiniz. İmtihanlar sırf şahısların akademik bilgi seviyelerini ölçmektedir, hiç kimsenin bir insan olarak yeterliliği ya da kıymeti hakkında bilgi vermemektedir.
Sınavdan aldıkları sonuçtan çok o imtihanda başarılı olabilmek için harcadıkları güç ve gösterdikleri gayretin takdir edilmesi, elinden geleni yapmış olmasına karşın istediği sonucu alamamış bir öğrenci için talihini ikinci kere denemek ya da ömründe daha sonra gireceği imtihanlar için büyük bir motivasyon kaynağı olacak ve korkusunu sağlıklı seviyelere çekmesine yardımcı olacaktır.
En büyük motivasyon kaynaklarımızdan bir başkası ise daha evvel gösterdiğimiz, elde ettiğimiz başarılarımızdır. Çocuklarınıza bu katkıyı yapmak için geçmişteki küçük ya da büyük muvaffakiyetlerini hatırlatmaktan çekinmeyin.
Yoğun çalışmaların yanında tüm başka beşerler üzere öğrencilerin de rahatlamaya, mola vermeye muhtaçlıkları vardır. İmtihana hazırlanmanın durmaksızın ders çalışmaktan ibaret olmadığını onlara hatırlatın ve toplumsal maharetlerin gelişmesini, çok istikametli bir birey olabilmeleri için toplumsal aktivitelere katılmalarını destekleyin.
Sonuç olarak anne-babasının, öğretmenlerinin ve kendisinin tüm uğraşlarına karşın öğrenci imtihan nedeniyle yaşadığı ağır korkuyla baş edemiyor olabilir. Bu durumda da imtihan korkusuna yönelik psikoterapi yardımıyla denetim altına alınabildiğini, üstesinden gelinebildiğini unutmayın ve kesinlikle bir uzmandan yardım alın.
Uzm. Klinik Psk. İhsan YEĞENOĞLU
