Kaygı, bireyin hayatının muhakkak periyotlarında yaşadığı kozmik bir his ve tecrübedir. Genel olarak gelecekte makûs bir olay olacakmış üzere algılanan ve bireyin kendisini inançsız hissettiği durumlar karşısında gösterdiği bu reaksiyon, geleceğe yönelik telaş, kararsızlık, karmaşa, endişe, karamsarlık ve ümitsizlik hislerini tabir etmekte, münasebetiyle da bireyin ömürde başarısız olmasına neden olmaktadır. Telaş, bireyi olağan hayatta ziyadesiyle etkileyebilen ve birden fazla kere huzursuz edebilen bir his olup bireyin davranışlarını büyük ölçüde etkileyerek muhakkak bir uyumsuzluğa neden olarak okul ortamlarında sık sık kendini göstermektedir. .Sınav korkusu, özel bir telaş çeşidi olup bireyin kıymetlendirilmesi kelam konusu olduğunda hissedilen endişeyle karışık bir tedirginlik duygusudur. İmtihan korkusu birçok ülkede ilkokuldan sonraki eğitim ve öğretime hazırlanmada ağır olarak yaşanan ve beraberinde birçok olumsuzluğu getiren aktüel bir konudur. Sınavdan önce sınavı başarıp başaramayacağı kaygısı ile zihnin daima meşgul olması, bu his nedeni ile günlük ömrün etkilenmesi, ahenge ve yeme davranışları üzerine olumsuz tesirlerinin olması durumunda öğrencilerde imtihan derdinden kelam edilir.Sınav telaşı öğrencilerin sahip olduğu potansiyeli engellemekte, vakit zaman tahsillerini yarıda bırakmalarına neden olmakta, öğrencilerin gelecekteki hayat tercihlerini ve mesleksel kararlarını etkilemektedir. İmtihan telaşı yüksek olan bireyler, bilişsel yeteneklerini gereğince ortaya koyamadıkları için, daha düşük statülü, kıymetlendirme ve rekabetin daha az olduğu mesleklere yönelmektedirler.
Sınav Korkusunun Belirtileri Nedir?
Kaygı, gerginlik ve imtihanla bağlantılı kanılar ve bedensel belirtiler olarak ikiye ayrılır. Bedensel belirtiler:
- Kalp atışının hızlanması
- Solunum sayısının artışı
- Ellerde ve ayaklarda soğuma
- Mide bulantısı, kasılması
- Barsak hareketlerinde bozulma, ishal-kabızlık
- Terleme ve/veya titreme
- Ateş basması
- Baş ağrısı
- Yorgunluk
- Yeme alışkanlıklarında değişme…
Duygusal ve bilişsel belirtiler:
- Huzursuzluk
- Sinirlilik
- Endişe
- Korku
- Konsantrasyon kaybı
- Düşüncelerin bloke olması
- Unutkanlık
- Dikkatsizlik…
Sınav Tasasının sebepleri nedir?
Kaygının kökeni bireyin çocukluk devrindeki yaşantılarına dayanır. Bu yaşantılar çocuğun ebeveynleri ve öğretmenleri üzere yetişkinlerin yanı sıra, yaşıtlarıyla olan bağlantılarını de içerir. Korku, çocuğun etrafındaki insanların varlığıyla gelişir. Bulaşıcı bir his olduğundan ötürü korkulu bir annenin çocuğunun da dertli olma mümkünlüğü yüksektir. Anneden geçen korkuyla çocuk, bilişsel yapısında yeni bağlantılar kurarak etrafındaki birtakım şahıslar ve durumlar karşısında da tasa duymaya başlar. Eğitim sisteminde muvaffakiyet odak kavram haline gelmiştir. O denli ki, öğretmenlerin, anne babaların tüm uğraşları öğrencinin derslerden yüksek notlar almasına yöneliktir. Anne babalar, çocuklarının üniversitede “iyi” bir lisans programına yerleşmesi için her türlü özveride bulunmaktadırlar. Buna rağmen öğrencinin duygusal, toplumsal, ruhsal, fizikî, cinsel gelişimi ve sıkıntıları ya dikkate alınmamakta ya da öğrenci ile ilgili önemli bir sorun ortaya çıktığında ilgilenilmektedir. Bununla bir arada yüksek seviyede akademik muvaffakiyet beklentisi, mükemelliyetçi yaklaşım, yetersiz ders çalışma alışkanlığı, imtihanın nasıl algılandığı ve yorumlandığı derdin seviyesini belirler. Vazife ve sorumlulukları erteleme, başarısızlık ve yetersizlik niyetlerinin etkin hale gelmesi, sık tekrarlanan okul başarısızlıkları, öze yönelik tehdit duygusu ve sınavı tehdit olarak algılama düşüncelri imtihan derdine sebep olur.
Sınav Korkusu ile Nasıl Başa Çıkılır?
Öncelikle sorunu anlamak gerekir:
- Sınav öncesi ve sırasında neler yaşıyor?
- Kaygı sorunu yaşadığı diğer alanlar var mı?
- Eşlik eden diğer psikopatoloji var mı?
- Aile, arkadaş ve öğretmen desteği var mı?
- Maruz kaldığı rastgele bir gerilim faktörü var mı?
Yapılan araştırmalar sonucunda imtihan derdi yüksek olan bireyler için en büyük sorunun daha evvel öğrenilenleri imtihan anında hatırlamamak olduğunu ortaya çıkarmıştır. Ayrıyeten korkusu yüksek olan şahısların, tasası düşük olanlara oranla ders çalışmaya daha çok vakit ayırdıkları araştırmalar sonucunda ortaya çıkmıştır. Bu bulgulara dayalı olarak imtihan sonucundaki başarısızlık nedeni ders çalışma sürelerindeki yetersizliğe değil, olumsuz fikirlerin kendilerinde yarattığı başa çıkılmaz derecedeki derde dayandırılabilir. Bu nedenle olumsuz kanılarla başa çıkma kapasitesinin artırılması ana yollardan biridir. Yüksek imtihan telaşına sahip olan öğrencilerin etkisiz başaçıkma hünerlerini kullandıkları ve sıhhatleri ile ilgili zayıf algılamalara sahip oldukları bulunmuştur. Aşağıda olumsuz niyetlere örnekler verilmektedir:
- Asla yeterli bir not alamayacağım.
- Ailemin yüzüne nasıl bakacağım..
- Okulu vaktinde bitiremeyeceğim.
- Şimdi benimle alay edecekler.
- Herkes benden âlâ yapıyor.
- Bu sınıfın en berbatı herhalde benim.
- En sona ben kaldım herhalde benden berbatı yok.
- Hiçbir şeyin faydası yok. Yapamıyorum.
- Kimsenin bir kahrı yok üzere. Bir tek bende mi sorun var.
- Diğerleri hiç durmuyorlar. Hepsi benden iyi
Alternatif fikir geliştirmeyi sağlamak, nefes ve gevşeme idmanlarını kullanmak, faal ders çalışma yolları geliştirmek, nizamlı uyumak ve beslenmek, anne-baba,öğretmen ve arkadaş dayanağı almak imtihan korkusunu yenmeyi sağlayacaktır. Eşlik eden psikopatolojilerin varlığında antidepresan tedaviler planlanabilir. İmtihan tasası ile baş etmede sorun çözme marifetlerinin geliştirilmesi ile bilişsel davranışçı terapi öncelikli tedavi usulleridir.
