İnsülin, pankreastan salgılanan ve bedenimizin şeker metabolizmasını düzenleyen bir hormondur. İnsülin, insülin reseptörü denilen bir yapıya bağlanarak bedende faaliyet gösterir. Çeşitli nedenlerle bu reseptörlerde duyarsızlık gelişirse, bedende kâfi ölçüde insülin olduğu halde dokular tarafından algılanamaz ve hücre içine girip işlev göremez. Bu durumda insülin direncinden bahsedilir. Yani insülin direnci (ID), sirkülasyonda insülin bulunmasına karşın biyolojik tesirlerini gösterememesidir. Dokuların insülin aracılı glukoz kullanımında azalma ve karaciğerin glukoz üretiminin artması halindeki metabolik bozukluk insülin direncinin temelini oluşturur. Bu türlü bir durumda beden olağandan fazla insülin salgılamak zorunda kalır ve fazla insülin açlık hissi, iştah ve hasebiyle da kilo artışı, ödem ve bedende yağlanmaya neden olur.
İnsülin direnci neden oluşur?
İnsülin direnci genetik yatkınlık, hareketsiz hayat stili, hormonal bozukluklar ve sıhhatsiz beslenme nedeniyle oluşur. İşlenmiş besinlerin günümüzde daha fazla tüketilmeye başlanmış olmasına hareketsiz hayatın da eklenmesi insülin direnci riskini arttırmaktadır.
İnsülin direnci hangi hastalıklara eşlik eder?
İnsülin direnci ergenlik ve gebelik devirlerinde fizyolojik/geçici olarak gelişebilirken diyabet, hipertansiyon, kolesterol yüksekliği, metabolik sendrom, kimi ilaçların kullanımı, polikistik over sendromu, karaciğer ve böbrek hastalıkları, enfeksiyon durumları ve gerilim varlığına eşlik edebilir.
İnsülin direnci olan hakikaten kilo veremez mi?
İnsülin direncinin kilo vermeyi zorlaştırır. İnsülin direnci olanlar daha çok acıkır ve daha sık yemek yerler, geç doyma, tatlı yeme isteği, acıkınca sonluluk hali, ellerde titreme, soğuk terleme, halsizlik hali ve çabuk yorulma hissederler. Kilo vermek için yemekleri azaltmanın yanında, glisemik indeksi düşük, kalori içeriği az, posa içeriği yüksek ve tok tutan yiyeceklerin seçilmesi gerekir.
Nasıl teşhis edilir?
İnsülin direnci ile bağlı metabolik durumun değerlendirilmesinde, açlık ve tokluk kan şekeri, HbA1c kıymetleri bakılmalıdır. Gerekli durumlarda şeker yükleme testi de (oral glikoz tolerans testi) yapılmalıdır. İnsülin direncine sahip, metabolik sendrom taşıyan hastaların bel etrafları değerlidir. Bel etrafı bayanlarda 80cm, erkeklerde 94cm üzerinde olan bireylerde, açlık kan şekerinin 100 mg/dl’den yüksek olması, kan basıncının 130-85mm/hg üzerinde olması yahut hipertansiyon tanısı ile antihipertansif ilaç kullanımı, trigliserid seviyesinin 150mg/dl’nin üzerinde yahut HDL-kolesterol(iyi kolesterol) düzeyinin bayanlarda 50mg/dl erkeklerde 40mg/dl’den düşük olması kriterlerinden iki tanesi varsa insülin direnci varlığı kabul edilerek kıymetlendirme yapılmalıdır.
İnsülin direncinin tedavisi var mı?
İnsülin direnci tedavisinde öncelikli adım, hayat üslubu değişiklikleridir. Tıbbi beslenme tedavisi, idman ve hareketin artırılması, uyku nizamının sağlanması değerlidir.
İnsülin direnci tedavisinde öncelikle bir kan testi yapılarak direnç düzeyi ölçülür. Direncin yüksek olduğu bireylerde 2-3 ay ya da en fazla 6 aylık tedavilerle düzey olağana döndürülebilir. İnsülin direnci düzeyi olağana döndüğünde de kilo vermenin önündeki mahzurlar kalkmış olur. Hasebiyle hastaların süratle iştahları kesilir ve kilo verir. Buna ek olarak da kalp hastalığı, kanser tiplerine yatkınlık ve şeker hastalığı da önlenmiş olur.
Yaşam biçimi değişikliğini uygulayamayan yahut fayda görmeyen hastalara birtakım ilaçlarla tedavi önerilebilir. Metformin kümesi ilaçlar bilhassa HbA1c % 5.7-6.4 ortasındaki açlık ve/veya tokluk kan şekeri olağan sonun üzerinde olan, gebelik diyabeti hikayesi bulunan, beden kitle indeksi 35’ten büyük hastalarda diyabet gelişme riskini %30 azaltmaktadır.
Kişilerin beslenme ve antrenman düzenlemeleri ömür uzunluğu devam etmeli, kilo alımının önüne geçilmelidir.
