Bazı insanlarda tatil dönüşü işi bırakma yahut aksatma üzere durumlarla karşılaşıldığını belirten uzmanlar, rutin işlerine daha çabuk dönen bireylerin tatil sonrası sendromunu daha kolay atlattığını kaydetti.
İstanbul Medipol Üniversitesi Psikoloji Kısım Lideri Prof. Dr. Malkoç, AA muhabirine yaptığı açıklamada, tatil sonrası sendromunun, depresyon ismi altında ele alınacak kavramlardan biri olduğunu söyledi.
Bunun yaşanılan duygusal, düşünsel ve davranışsal bir değişim olarak tanımlayan Malkoç, şahısların gündelik hayatlarında muhakkak bir rutini takip ettiklerini, tatil sürecinde ise bu sorumlulukların geride bırakıldığını söz etti.
Malkoç, iş hayatına dönüşte yaşanan sendromları korku, telaş, sonluluk, gerginlik, uykusuzluk, adapte olamama ve odaklanamama üzere çeşitli davranışsal ve duygusal meseleler olarak nitelendirdi.
İlk birkaç gün olumsuz hislerin yaşanmasının son derece olağan bulduğunu söz eden Malkoç, “Yani ‘Ben niçin gerginim, niçin uyku uyuyamıyorum?’ üzere bir keder içine girdiği vakit kişi, bundan kaygılanmaması gerekir. Sonuçta bir rutinden çıktınız, diğer bir rutine girdiniz. Artık o rutinden çıkıp tekrar eski rutininize dönmeniz için bir adaptasyon gerekir. Birkaç gün ya da en fazla bir hafta içinde bu belirtiler ortaya çıkar lakin rutininizde geri döndükten sonra da o belirtiler ortadan kaybolur.” diye konuştu.
Malkoç, belirtilerin kaybolmaması durumunda orada sorun başlayacağını, gittikçe duygusal ve davranışsal sorunların artacağını lisana getirdi.
Kişinin kendisini biraz daha izole etmeye çalıştığı takdirde toplumsal takviyenin de azalmaya başladığına dikkati çeken Malkoç, “Etraftan dayanağınızı, bağlarınızı kestiğiniz vakit biraz daha içe dönmeye başlarsınız ki orada artık hem düşünsel olarak hem de his durumu olarak bir sorunun, bir periyodun içine gerçek girersiniz. İşte orada artık sorun başlamış olur.” tabirlerini kullandı.
Sendromu aşmak için maksadın rutinleri yakalamak olduğunu vurgulayan Malkoç, şöyle devam etti:
“Rutinleri yakalamak için de bizim birtakım araçlara gereksinimimiz olur. En çok önerdiğim şeylerden bir tanesi hangi sebeple olursa olsun kendinizi dışarıya atmanız, idman yapmanız. Zira idman yaptığınızda bedeninizde salgılanan birçok hormon var. Bu hormonlar sizin uygun oluşunuzu etkileyen, destekleyen bir şeydir. Münasebetiyle da birinci önereceğim şey idman yapmak. İkinci önereceğim şey hislerini diğerleriyle paylaşmak, konuşmak, irtibatta olmak hasebiyle toplumsal dayanak almak. Sorun var diye kendinizi izole edip bir odaya kapatırsanız bu sizin olumsuz fikirlerinizi daha fazla konuşmanıza sebep olur. Halbuki diğerleriyle hislerinizi paylaşmak bu yaşadığınız hislerin bir manada normalize edilmesini de sağlar.”
“Çamaşır yıkamak, mesken paklığı yapmak rutine dönmeyi sağlar”
Tatilin son günü dönülmemesi tavsiyesinde bulunan Malkoç, şunları söyledi:
“Genelde öyledir. Mesela Türkiye’deki bütün yaz tatillerinde yahut bayram tatillerinde en çok karşılaştığımız olay nedir? Trafik dönüş yolunda felç olur. Halbuki son gün dönmenizin bir manası yoktur. Bir gün evvel dönün, kendinize vakit ayırın, planlarınızı yapın. Tatilden döndüğünüzde işte örneğin çamaşır yıkamak, konut paklığı yapmak bunlar sizin rutinlerinize geri dönmenizi sağlar. Lakin son dakikada geldiğinizde zati bir de onun yorgunluğunu eklerseniz. ‘Aman neymiş bu’ falan demeye, birazcık öfkelenmeye başlarsınız. O da sizin rutininize dönmenizi engelleyecektir.”
Tatil dönüşü yaşanan yarım kalmışlık hissine değinen Malkoç, her vakit daha fazla tatil yapma isteğinin herkeste mevcut olduğunu belirtti.
Bu dileğin kişinin kendi içinde normalize edilmesi gerektiğini aktaran Malkoç, “Çünkü günün sonunda sizin hayatınızı idame ettirdiğiniz bir öbür sistem var. Onun sarsılmaması lazım, o rutinin bozulmaması lazım. Tatili çok fazla uzattığınızda bu sefer bu taraftaki adaptasyonu da güçleştirmiş olursunuz. Onun için derler ya her şeyi tadında bırakmak lazım. Bu da tadında bırakılacak konu.” dedi.
Malkoç, tatilin yalnızca boş vakit geçirilen bir mühlet olarak görülmemesini, içeriğin tabiat yahut kültür üzerine zenginleştirilip çeşitlendirilmesi gerektiğini söyledi.
Yaşanan yahut yaşanacak sıkıntılara karşı iş yerlerinde örgüt ve sanayi psikolojisi üzerine üniteler kurulabileceğini anlatan Malkoç, “O üniteler, bu sıkıntıların daha yumuşak bir formda geçilmesini sağlıyor ya da varsa bu türlü bir sorun o sıkıntıya müdahale edilerek kişinin performansı, verimliliği bedellendiriliyor. Zira günün sonunda -bunu patron ismine söylüyorum- siz çalışanınızın verimliliğini, performansını önemsersiniz. Şayet çalışanınız memnunsa, verimlilik ve performans artıyor. Bu türlü bir alaka var. O yüzden de çalışanın ruhsal sıhhatini, fizikî yeterli oluşunu önemsemeniz lazım.” diye konuştu.
“Uyum bozukluğu sorunu var mı? diye araştırmak gerekebilir”
Marmara Üniversitesi Psikoloji Kısmı Lideri Prof. Dr. Mustafa Bilici, tatil sonrası sendromunu “entelektüel bir gayret” olarak nitelendirerek, insanların psikolojileri değiştiğinde buna bir isim koyma isteği geliştirdiğini kaydetti.
Bilici, olağana dönüşte kimi sorunların yaşanabileceğini belirtti.
Bu konsantrasyon ve adaptasyon zayıflığının tatille değişen uyku ve beslenme nizamıyla bağlı olabileceğini aktaran Bilici, bu noktada çalışanlara dikkatli olmalarını tavsiye etti.
Görülen davranışsal değişikliklerin tatil sonrası sendromundan fazla öteki sıkıntıların habercisi olabileceğine dikkati çeken Bilici, şöyle devam etti:
“Bazı insanlarda tatil dönüşü işi bırakma, işi tavsatma, işe gelmeme üzere durumlar kelam konusu oluyorsa onlar tatille açığa çıkan bir sorunu yaşıyorlar. Tatilden kaynaklanmıyor, tatil yalnızca onu tetiklemiştir. Zati işini sevmiyordu, tatilde biraz daha bu hususta düşündü, biraz daha baş yordu. Sonra gelip işe başlayınca ‘Tam da düşündüğüm üzere, değişen bir şey yok eski tas eski hamam. Ben artık çalışmayacağım, bu işi yapmayacağım.’ filan üzere beşerler hissedebilir. O denli olunca da onların temelinde bir sorun olduğunu anlıyorum. Yaptıkları işle, o işi benimsemeyle ilgili sorunları var, o sorun açığa çıkmış oluyor. Yoksa sağlıklı insanlarda bu türlü bir sorun oluşmuyor, oluşmaz da. 1-2 gün biraz bu türlü yavaş masraf, ondan sonra çarşamba günü aslında rutine döner. Düzelmiyorsa, bu devam ediyorsa, ihtar alıyorsa ‘Bu insanların ahenk bozukluğu sorunu var mı?’ diye araştırmak gerekebilir.”
Bilici, tatil dönüşünde yaşanan ruhsal değişimleri kişinin kendi zihninde şekillendirebileceğini anlattı.
Kişilerin “Tatil bitti, artık işimiz başlıyor” demesi gerektiğini vurgulayan Bilici, “Tatilin güzel, zevkli kısımları farklıdır, işin getirdiği keyifli ve beğenilen kısımlar farklıdır. Biraz daha işinin zevkli kısımlarına odaklanarak o durumu halledebilir. Aslında kendi zihninde halledebileceği bir şey bu. Biraz işinin hoş, doyurucu ve zevkli yanlarına odaklanması, motive olması lazım. Bu formda bu ahenk badiresi 1-2 güne biter zati.” tabirlerini kullandı.
