6 Şubat, Bayan Sünnetine Karşı Sıfır Tolerans Günü.
Dünya Sıhhat Örgütü (WHO) iddialarına nazaran bugün dünyada hayatta olan 230 milyon kız çocuğu ve bayan, farklı usullerle “sünnet edilmiş”, genital sakatlamaya maruz kalmış durumda.
Birleşmiş Milletler (BM) her 20 bayan ve kız çocuğundan birini etkileyen ‘kadın sünneti”nin bilhassa Afrika, Orta Doğu ve Asya’daki 30 ülkede ağırlaştığına dikkat çekiyor.
Batı Avrupa, Kuzey Amerika, Avustralya ve Yeni Zelanda’da yaşayan göçmen nüfus ortasında da bu uygulamaya rastlandığını belirtiliyor.
BM’ye nazaran, 2024’te dünya genelinde yaklaşık 4,4 milyon kız çocuğu “genital sakatlama” riskiyle karşı karşıya.
Uyarı: Kimi okurlar bu haberdeki kimi sözlerden rahatsız olabilir.
Genital sakatlama, tıbbi olmayan nedenlerle vulva ve vajinanın kesilerek kısmen yahut büsbütün çıkarılmasını yahut öbür formda yaralanmasını içeren tüm prosedürleri kapsıyor.
BM, her yıl 6 Şubat’ta bu uygulamaya son verilmesi daveti yapıyor.
Kenya’nın Isiolo bölgesinde yaşayan Borana Kabilesi’nden Bishara Sheikh Hamo, bayan sünnetinin hem fizikî hem de ruhsal sıhhat üzerinde kalıcı tesirleri olduğunu söylüyor.
“11 yaşında ‘sünnet’ edildim. Büyükannem saf ve pak olmak için her kızın bunu yapması gerektiğini söylüyordu” diyor Bishara.
Ancak hayatı boyunca idrara çıkma sıkıntıları, tekrarlayan enfeksiyonlar ve adet düzensizliği üzere tesirlerinden, vakti geldiğinde de lakin sezaryenle doğum yapabileceğinden kimse bahsetmemiş ona.
Bugün ise bayanların genital sakatlanmaya maruz bırakılmasına karşı gayret eden bir aktivist.
‘KADIN SÜNNETİ’ NE DEMEK?
Kamuoyunda “kadın sünneti” olarak da bilinen bu uygulama, bayanların dış genital bölgesinin taammüden kesilmesi demek.
Genellikle klitoris yahut vajina dudaklarının kesilmesini içeriyor. WHO, “tıbbi olmayan nedenlerle bayanların üreme organlarını yaralayan her türlü prosedürü” genital sakatlama kategorisinde pahalandırıyor.
Bu uygulamaya maruz kalan bayanlardan biri olan Mısırlı blogger ve sinema imalcisi Omnia İbrahim, bunun çok huzursuz edici ve bayanların alakaları ve kendileri hakkındaki niyetleri bakımından ziyan verici olduğunu söylüyor.
“Buz küpüne dönüyorsun. Hiçbir şey hissetmiyor, kimseyi sevemiyor, istek duyamıyorsun” diyor.
Omnia, yetişkin hayatı boyunca “kadın sünnetinin” ruhsal tesirinde kaldığını söylüyor. İçinde yaşadığı toplumun “İnsan vücudu seks demektir ve seks günahtır” öğretisiyle büyüdüğünü ve “bedenini lanetlenmiş olarak gördüğünü” anlatıyor:
“Kendi kendime soruyordum: Korkmam gerektiğini söyledikleri için mi seksten nefret ediyordum, yoksa canım mı istemiyordu?”
Kenyalı Bishara ise BBC’ye konuşurken kendisiyle birlikte dört başka kız çocuğunun da “sünnet edildiğini” söylüyor.
“Gözlerimi ve ellerimi bağladıktan sonra bacaklarımı iki yana açtırıp labyamı (vajinanın dudak kısımları) kestiler.”
“Birkaç dakika sonra keskin bir ağrı hissettim. Bağırdım çağırdım fakat beni duyacak kimse yoktu. Kalkmaya çalıştım ancak biri bacaklarımdan tuttu.”
“Olabilecek en ağır tıbbi müdahalelerden biri olduğu üzere, hiç hijyenik değildi. Oradaki tüm kızlarda da birebir kesici aleti kullandılar.”
Ağrı kesici olarak kullandıkları, klasik bir bitkisel kürden ibaretti: “Yerde bir çukur, çukurda ise bu bitki vardı. Bacaklarımı keçi üzere bağlayıp üzerime sürdüler. ‘Sıradaki, sıradaki’ diye bağırıp öteki kızları aldılar sonra.”
Kadın sünneti pek çok ülkede yasak olsa da, Afrika, Asya ve Orta Doğu’da tertipli olarak yapılan bir süreç.
Bu ülkelerden dünyanın öteki yerlerine göç eden kümeler ortasında da yaygın.
NEDEN BAYANLAR ‘SÜNNET EDİLİYOR’?
Kadın sünnetinin farklı nedenleri olabiliyor:
Toplum tarafından kabul edilme isteği, dini inançlar, hijyen konusundaki yanlış bilgiler, bakireliğin korunması, bayanı “evlenilesi” kılmak, erkeğin cinsel zevkini artırmak bunlardan kimileri.
Bazı kültürlerde bu, yetişkinliğe geçiş ritüeli ve evlenmeden evvel yapılması gereken bir ön süreç olarak görülüyor.
Sağlık yahut hijyenik açıdan rastgele bir yararı olmasa da, bu süreci uygulayan toplumlar bayan vajinasının kesilmesi gerektiğine inanıyor ve “sünnet” olmayan bayanlar sıhhatsiz, pis ya da bedelsiz olarak görülebiliyor.
Çoğunlukla kişinin istek ve iradesi dışında uygulanıyor.
Sağlık vazifelileri bu uygulamayı bayana karşı bir cins şiddet ve insan hakları ihlali olarak görüyor. Çocuklara uygulandığınıda ise çocuk istismarı olarak bedellendiriliyor.
KADIN SÜNNETİNİN (GENİTAL SAKATLAMA) 4 TÜRÜ
1. Klitoridektomi: Hassas klitoris bölgesi ve etrafındaki derinin tamamı ya da bir kısmının kesilip alınması.
2. Eksizyon: Klitorisin bir kısmı ya da tamamı ile vajinadaki iç dudakların (labya minora) kesilip alınması.
3. İnfibülasyon: Hem iç dudak hem de vajinayı çevreleyen dış dudakların kesilmesi, yapılarının değiştirilmesi. Bu süreç çoğunlukla küçük bir delik bırakacak formda dikilmeyi de içerir.
Bu uygulama epeyce ağrılı olduğu üzere enfeksiyon riski de barındırır. Vajina ve idrar yolu ortasında yalnızca adet kanaması ve idrarın çıkması için küçük bir aralık bırakılır.
Bu aralık o kadar küçüktür ki bazen cinsel ilgi ve doğum için kesmesi gerekebilir. Bu durum, doğumlarda hem bebek için hem de anne için risk yaratıyor.
4. Klitoris ya da genital bölgenin delinmesi, kazınması ve oyulması üzere ziyanlı süreçlerin tamamı.
WHO: SIHHATE YARARI YOK, YALNIZCA ZİYANI VAR
Dünya Sıhhat Örgütü, “kadın sünnetinin” sıhhat açısından hiçbir yararı olmadığını, bilakis kız çocukları ve bayanlara birçok ziyanı olduğunu belirtiyor.
Kadın vücudunun doğal fonksiyonlarına müdahaleyi içeren her tıp bayan sünneti sıhhat komplikasyonları riski doğurur; daha ağır müdahale biçimlerinde risk daha yüksektir.
Acil komplikasyonlar şunları içerebilir:
- şiddetli ağrı
- aşırı kanama
- genital doku şişmesi
- ateş
- enfeksiyonlar, örneğin tetanos
- idrar problemleri
- yara güzelleşme sorunları
- çevre genital dokuda yaralanma
- şok
- ölüm
Uzun vadeli komplikasyonlar şunları içerebilir:
- idrar problemleri (ağrılı idrara çıkma, idrar yolu enfeksiyonları)
- vajinal problemler (akıntı, kaşıntı, bakteriyel vajinozis ve öbür enfeksiyonlar)
- adet sıkıntıları (ağrılı adetler, adet kanının akmasında zorluk vb.)
- yara dokusu ve keloid (yara yerinde kabarık, sert doku)
- cinsel sıkıntılar (cinsel bağlantı sırasında ağrı, tatminde azalma vb.)
- doğum komplikasyonları riskinde artış (zor doğum, çok kanama, sezaryen, bebeği yine canlandırma gereksinimi, vb.
- daha sonra ameliyat ihtiyacı
- psikolojik meseleler (depresyon, anksiyete, travma sonrası gerilim bozukluğu, öz hürmet azalması vb.)
HANGİ ÜLKELERDE UYGULANIYOR?
Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF) ve Dünya Sıhhat Örgütü’nün çalışmasına katılan bayanların birçok, kendi toplumları içinde bayan sünneti hakkında konuşmanın bir tabu olarak görüldüğünü söylüyor. Bu nedenle bu bahiste verilen sayılar iddialara dayanıyor.
Bazen bayanlar dışarıdan tenkide maruz kalma endişesiyle bu mevzuda açıktan konuşmuyor.
Bazen de, sürecin yasa dışı olduğu yerlerde, ailelerinin yahut sünneti yapan toplum üyelerinin koğuşturmaya uğramasına neden olma korkusu hakim olabiliyor.
BM’e nazaran, Afrika ve Orta Doğu’daki 30 ülkede ağırlaşmış olsa da bayan sünneti Asya ve Latin Amerika’daki kimi ülkelerde de uygulanıyor. Ayrıyeten Batı Avrupa, Kuzey Amerika, Avustralya ve Yeni Zelanda’da yaşayan göçmen nüfus içinde de bu uygulamaya rastlanıyor.
UNICEF’in Afrika ve Orta Doğu’da 29 ülkeyi kapsayan raporunda, bu ülkelerin 24’ünde bayan sünnetine karşı yasal düzenlemeler olmasına karşın hala yaygın olarak uygulandığı söz ediliyor.
Bu mevzuda uzman avukat Charlotte Proudman, bu sürecin yasak olduğu İngiltere üzere ülkelerde, giderek artan halde bebeklerde uygulandığını ve kız çocukları şimdi okula başlamamış olduğu yahut yetkililere bildirecek yaşta olmadıkları için de “tespit edilmesinin neredeyse imkansız olduğunu” söz ediyor.
* Bu haber BBC Türkçe’de birinci defa 6 Şubat 2019’da yayımlandı.
