6. Türk Dünyası Tıp Kurultayı’nda konuşma yapmak üzere İstanbul’a gelen İsveç Kraliyet Teknoloji Enstitüsü ve Karolinska Enstitüsü’nden Science for Life Laboratuvarı kurucusu, ünlü biyoteknoloji uzmanı Prof. Dr. Mathias Uhlen, bilim dünyasının DNA’nın yapı taşları olan kandaki proteinlere odaklandığını vurguladı. Prof. Dr. Mathias Uhlen, Herkesin kanında kendi parmak izi var aslında. Bu da bilim dünyasını heyecanlandıran bir buluş oldu. Kişinin sağlıklı mı olduğunu yoksa bir hastalığa mı yakalanıyor olduğunu bu sayede takip edebiliyoruz. Muhtemelen çok yakın bir gelecekte de insanlara her yıl bir kan analizi yaptırarak, rastgele bir hastalık geliştiriyor mu geliştirmiyor mu bunu izleme talihimiz olacak” dedi.
KARACİĞER YAĞLANMASINDAN DİYABETE HEPSİ TESPİT EDİLEBİLECEK
Prof. Dr. Uhlen, herkesin parmak izi üzere kandaki proteinin de şahsa özel olduğunu, bunun da başta kanser hastalığı olmak üzere pek çok hastalığa yakalanmadan evvel değerli bir belirteç misyonu yapacağını anlatarak, “Kanserin birçok tipinde bilhassa de erken teşhis için bize çok yararı olacak. Zira ne kadar erken teşhis edebiliyorsak o kadar yeterli tedavi edebiliyoruz. Onun yanında alzheimer hastalığının semptomlarını yahut belirtilerini görebilmek açısından ya da ona benzeri hastalıkların takibinde yararlı olacak. Ayrıyeten genel hastalıklar dediğimiz karaciğer yağlanması, diyabet üzere hastalıkları da şimdi oluşmadan takip etmekte yararı olacak” diye konuştu.
BİLİMDE SESSİZ BİR İHTİLAL GERÇEKLEŞİYOR
Şu anda bilimde ‘sessiz bir devrim’ gerçekleştiğini vurgulayan Prof. Dr. Mathias Uhlen, şunları söyledi
“Bilimsel ve tıbbi araştırma açısından sahiden çok heyecan verici bir periyottan geçiyoruz. Adeta sessiz bir ihtilal yaşanıyor. Bilhassa de klâsik kimyasal ilaçlardan artık direkt kandaki proteinleri hedefleyen ferdî tedavi imkanı sağlayan biyolojik ilaçlara bir geçiş var. Daha fazla kullanılıyor bunlar. Muvaffakiyetleri da daha yüksek. Bunun da sebebi gayesinin ve aktifliğinin daha belirli olması. Şu anda kullanılan 10 ilacın 8’i biyolojik ilaç haline geldi. Bunlar hangi hastalıkları hedefliyor derseniz, otoimmün hastalıklar başta geliyor. Ancak kanser tedavisinde de bu ilaçların klâsik ilaçlara kıyasla çok daha fazla kullanıldığını ve çok daha başarılı olduğunu görüyoruz. Otoimmün hastalıkların başında ise sedef, MS (multipl sklerosiz) ve romatoid artrit geliyor. Bu hastalıklarda biyolojik ilaçlar hakikaten bir ihtilal yaratıyor.”
KANDA ÇOK DEĞERLİ 700 PROTEİN VAR
Araştırmalarına ilişkin 550’den fazla yayını olan Prof. Dr. Uhlen, 2003 yılından bu yana ‘İnsan Protein Atlas’ının oluşturulabilmesi için çalışıyor. 2015’te insan dokularında ve organlarındaki protein dağılımını gösteren Doku Atlası’nı, 2016’da hücrelerdeki insan proteinlerinin hücre içi pozisyonlarını gösteren Hücre Atlası’nı, 2017 yılında da kanser hastalarının hayatta kalımlarının RNA ve protein düzeyleriyle nasıl alakalı olduğunu gösteren Patoloji Atlası’nı tamamlayan Scince for Laboratuvarı’nın kurucusu olan Prof. Dr. Uhlen, 20 yıldır bu çalışmaları yapıyoruz. Yapmak istediğimiz şey insan bedenindeki bütün yapı taşlarını ki, yapıtaşı derken proteini kastediyoruz, haritalandırabilmek. Bunların hem ilaç geliştirmekte hem de teşhisleri yapabilmekte bizlere katkısı olacak. En değerlisi de kandaki proteinlerin ne olduğunu büsbütün anlamaya ve bunları haritalandırmaya çalışıyoruz. Bu noktada bildiğimiz bir şey var ki, insan kanında çok değerli 700 tane protein var ve bunlar teşhiste çok yararlı. Zira her bir insanın parmak izi farklı olduğu üzere kanındaki proteinlerin izi de farklı.”
YENİ KUŞAK BİYOLOJİK İLAÇLARIN MALİYETİ YÜKSEK
Proteinleri hedefleyerek şahsî tedavi imkanı sunan biyolojik ilaçlarda, şu anda en büyük sorunun yüksek maliyet olduğunu belirten Prof. Dr. Uhlen, “Bunlar ya kullanan hastalar için ya da toplumun geneline çok yüksek maliyet çıkarıyor. Münasebetiyle bundan sonraki periyotta en değerli amacımız bu ilaçları daha ucuza mal edebilmeyi sağlamak. Doğal ki yeni biyolojik ilaçlar ortasında maliyeti daha düşük olanlar da var. Karşımızda şöyle bir etik ikilem var; Çok yararlı ilaçlar, etkililiği yüksek ilaçlar, lakin çok kıymetli, hasebiyle bunları kim kullanabilecek kim kullanamayacak” dedi. DHA
