Hayvan fobisi nedir?
Kedi, köpek, yılan, örümcek, fare, kuş üzere hayvanlara karşı duyulan mantıksız, orantısız dehşete denir. Kişi korktuğu bir hayvanla karşılaştığında aşırı kaygı duyar, atağa uğrayacağına ya da bir halde ziyan göreceğine inanır. Hastalanacak, bayılacak, boğulacak hatta hayatını kaybedecekmiş üzere hisseder. Nefes alışverişi değişir, çarpıntı, sıcak basması, soğuk terleme üzere şikayetler ortaya çıkar. Yaşadığı bu ağır tasa yüzünden hayvandan mümkün olduğu kadar uzaklaşmaya çalışır, hatta bu kaçış sırasında kendini tehlikeye atabilir.
Örneğin, köpekten kaçmak için süratle seyreden trafikte yola inebilir. Bu türlü bir panik halini bir daha yaşamamak için de kaçınma davranışında bulunur. Hayvanla karşılaşacağını düşündüğü ortamlara girmemek için çok önlemler alır. Hayvan fobisinde her vakit endişe ön planda değil. Bazen iğrenme duygusu daha baskın olabilir. Örneğin hamam böceği gördükten sonra kişi rahat edemez, yerini değiştirir, bedeninde aniden kaşınma belirebilir.
Hayvan fobisi neden ortaya çıkıyor?
Tarih öncesi devirde beşerler kendilerini korumak için yılan, örümcek yahut tehlikeli hayvanlardan kaçınmak zorundaydı. Yüzyıllar boyunca bu endişe ve kaçınmanın, insanın genetik yapısına kodlandığı düşünülüyor. Daha evvel yaşanmış bir travmatik olay hayvan fobisine yol açabilir. Örneğin çocuklukta bir hayvanın saldırısına uğramak, ağır ıstırap yaratan bir durum yaşamak fobiyi ortaya çıkarabilir. Ya da etrafındaki büyüklerin bir hayvandan çok derecede iğrendiğini gören bir çocukta fobi gelişebilir. Kimi hayvanlarla ilgili olumsuz öyküler dinlemek, sinemalarda ilgili durumları seyretmek de fobiye taban hazırlayabilir. Öte yandan psikanalitik kurama nazaran, bilinç dışı korkular ve istekler, yasaklar nedeniyle şuur seviyesine çıkmakta zorlanırsa, bu durum kendini bir hayvan fobisi biçiminde gösterebilir.
Hayvan korkusu toplumda çok sık görülen bir sorun mu?
Aslında kent hayatı ve doğal ortamlardan uzak yaşamamız bizi hayvanlardan uzaklaştırdı. Bilhassa kentin eski yerleşim bölgelerindeki doğal bitki ve hayvanlar neredeyse ortadan kalktı. Yeşil alanlarda ise etraf kirliliği, iklim değişiklikleri nedeniyle tekrar doğal ömrün istikrarı bozuldu. Artık konut hayvanları dışında daha az sayıda hayvanla karşılaşıyoruz, lakin bu durum fobileri ortadan kaldırmıyor. Yüzeye çıkmayan dehşetler içten içe sürüyor. Hatta alışık olmadığımız hayvanlarla apansızın karşılaşmak ani ve şiddetli bir kaygı yaratabiliyor.
Genellikle tatil ortamları ve yazlıklarda bu endişeler su yüzüne çıkıyor. Kedi-köpek üzere konutlarda beslenen hayvanlara karşı da fobi görülebiliyor. Bu da hem apartman hayatında hem de dost -arkadaş ziyaretleri sırasında sorun yaratabiliyor. Hayvan fobisi toplumda en sık görülen fobidir, diyebiliriz.
Kişi ne vakit tedaviye başvurmalı?
Tüm fobilerde olduğu üzere günlük ömürde bir bozulma varsa kişinin günlük rutinlerini yaşamayı zorlaştırıyor ve endişenin yarattığı çok gerginlikler varsa kişinin yardıma gereksinim duyduğu söylenebilir. Birçok kişi bunu düzgünleştirmek için ne yapacağını bilmez. Doktor tedavileri uzun ve ilaca dayalı olduğu için kabul etmek istemez. Vakitle tahlili olamayacağına inandığı için konforundan yoksun kalmak ve mutsuzluğunu kronikleştirmesi değerine hayvan korkusunu sineye çekerek tedavi olmadan yaşamayı tercih eder.
Hayvan Fobisinde Ruhsal Dayanak Kesinlikle Gerekli
Önce korkulan hayvana ilişkin fotoğraflar, sinemalar, maketler kullanılır. Daha sonra şahsa korktuğu hayvanla karşılaştığında kaygısıyla çaba etmek için gevşeme ve nefes antrenmanları öğretilir. Nefes çalışması, yavaş ve derin formda nefes alıp vererek yapılıyor.
Gevşeme teknikleri ise bedendeki birtakım ana kas kümelerini evvel yavaş yavaş kasıp sonra gevşetmek aslına dayanıyor. Yardımcı usullerden biri de, korkulan durumu hayali olarak yaşama ve onunla başa çıkmadır. Bu basamaktan sonra şayet mümkünse, şahsa korktuğu havyan kapalı bir kutu içinde gösterilir. Daha sonra ona dokunması hedeflenir. Bu çalışma ekseriyetle daha çok örümcek, hamam böceği, sinek üzere küçük hayvanlar için yapılabilir.
Hayvan Fobisinde İlaç Tedavisine ne Vakit Gerek Duyulur?
Hayvan fobileri çok şiddetliyse, ekseriyetle şahısta öteki bir anksiyete, panik bozukluk, depresyon gibi bir probleme rastlıyoruz. Bu türlü ek bir ruhsal sorun saptamışsak ilaç tedavisi gerekli. Tedavide kimi antidepresan ilaçlar ve sakinleştiricilerden yararlanıyoruz.
Tedavi Ne Kadar Sürer?
Eğer öteki bir ruhsal sorun yoksa bazen tek seans bile kâfi olabilir. Bu fobinin altında travmatik durumların çıkması daha uzun vadeli terapi ve tedavi gerektirebiliyor.
Hayvan Fobisi Vakitle Geçer Mi?
Zihinde var olan korkulu fikir kendini tekrar ettikçe endişeniz da pekişir. Bu durumda vakit ne kadar çok geçerse sorun o kadar depreşir. Nadiren vakit içinde tesiri azalabilir lakin çoğunlukla bu kaygı ömür konforunu tehdit edip çekilmez hal alır. Bu endişeyi büsbütün güzelleştirecek ilaç yok. Hipnoterapi, EFT ve EMDR üzere tekniklerle birlikte birkaç seansta hayvan fobisi büsbütün yok edilebilir.
Bu yazının telif hakkı Adil Maviş’e aittir. Kaynak gösterilerek yayınlanabilir. Makaledeki bilgilere dayanarak rastgele bir teşhis ve tedavi uygulanamaz. Adil Maviş kendi geliştirdiği ve kişinin içsel dinamiklerini en üst düzeyde kullanılabilmesine dayalı koçluk ve ferdi danışmanlık hizmeti vermektedir. Bu bağlamda alacağınız hizmet teşhis ve tedavi kapsamında değildir.
