Kemoembolizasyon tedavisi, girişimsel radyologlar tarafından uygulanan bir tedavi usulüdür. Kanser tedavileri ortasında lokorejiyonel (Locoregional-bölgesel) tedavi metotları ortasında yer almaktadır. Kemoterapi tedavisi ile embolizasyon tedavisinin bir ortada uygulandığı bir tedavi formudur. Klasik kemoterapi prosedürlerinde hastanın alacağı kemoterapi ilacı hastaya kol damarlarından verilmektedir, bu biçimde verilen kemoterapi ilacı tüm bedene dağılmakta, bedende bir kadro yan tesirlere sebep olmaktadır.
Kemoembolizasyon tedavisinde ise klasik tedaviden farklı olarak çok daha yüksek dozda kemoterapi ilacı yalnızca kanserli dokuya verilmektedir. Çok daha yüksek dozdaki ilaç kanser hücrelerini besleyen damarlar içerisine enjekte edilmekte, bu vesile ile tüm ilacın kanserli dokuya nüfuz etmesi sağlanmakta, ayrıyeten istenmeyen yerlere kemoterapi ilacının gitmesi engellenerek kemoterapinin yan tesiri bariz olarak azaltılmaktadır. Tedavinin ikinci kısmı olan embolizasyon sürecinde ise kanser dokusuna giden atar damarlardaki kan akımı kesilmekte (embolize edilmekte), bu sayede kanserli dokunun beslenmesi engellenmekte ve kanser hücreleri ölmektedir.
Kemoembolizasyon Hangi Hastalara Uygulanır?
Kemoembolizasyon ekseriyetle ve sıklıkla karaciğer tümörlerinde uygulanmaktadır. Az öbür uygulama alanları da mevcuttur. Ameliyat edilemeyen (inoperable), yerleşim yeri ameliyat için uygun olmayan, karaciğerde birçok alanda izlendiği için tek tek çıkartılması teknik olarak mümkün olmayan kanserli dokulara uygulanabilen bir prosedürdür. Bazen hastalara daha uzun ömür bahtı yarattığı kanısı ile klasik tedavi metotlarına ve ameliyata ek olarak da uygulanabilmektedir.
Karaciğerde sık olarak uygulanan tümörler;
1) Birincil karaciğer kanserleri (örneğin hepatoselüler kanser (HCC))
2) İkincil karaciğer kanserleri (mide, göğüs, kolon vb kanserlerin karaciğer metastazları)
olarak belirtilebilir.
Tedavi Kararı Nasıl Verilir?
Tedaviyi uygulayan kısım girişimsel radyoloji kısmı olmakla birlikte tedavi kararını vermekte faal rolü bulunan öbür ana branşlar onkoloji, gastroenteroloji üzere iç hastalıkları yan kolları, genel Cerrahi, radyasyon Onkolojisi üzere tıp kısımları yahut husus ile yakın ilgili öbür branşlardır. Tedavi kararı, bu tıp kısımlarının mevzu ile ilgili uzman tabipleri tarafından ortak kurul kararı ile verilmektedir. Girişimsel radyolog tedavinin teknik istikametini pahalandıran birinci sorumlu kişidir. Çünkü tedavinin teknik olarak uygulanıp uygulanamayacağı, hastanın karaciğer atar ve toplar damarlarının tedavi için uygun olup olmadığı, ne tıp tıbbi gereçler ile uygulanacağı, tedavi sırasında tedaviye yardımcı olacak ek teşebbüslerin gerekip gerekmeyeceği (örneğin mide, pankreas damarlarının da kapatılıp kapatılmaması gibi) ve girişim yapılacak bölgenin seçimi vb üzere teknik mevzularda karar merciğidir.
Keoembolizasyon Öncesi Hasta Hazırlığı
İşlem öncesinde hastanın genel durumu, kan tablosu, tıbbi olarak sürece hazır olup olmaması üstte bahsedilen ilgili branşlarca kıymetlendirilir. Hastayı yakından takip eden doktorun karar verici grup içerisinde yer alması bilhassa kıymet arz etmektedir.
Hasta üstte bahsolunan doktor takımı tarafından incelendikten ve tedavi kararı verildikten sonra, kanserli dokunun büyüklüğü, aktivitesi, etraf dokulara yayılım durumu üzere birtakım teknik bahisler açısından Bilgisayarlı tomografi (BT), PET/BT (PET/CT), MR görüntüleme, BT Anjiografi, Ultrasonografi üzere birtakım görüntüleme usulleri ile kıymetlendirilir. Bu birinci kıymetlendirme daha sonra tedavi sonrası tedavinin aktifliğini pahalandırmak için de yol gösterici olacaktır. Süreç Anjiografi süreci eşliğinde yapıldığı için hasta anjiografiye uygunluk açısından birtakım kan analizleri ile kıymetlendirilir. Anjiografide kullanılacak kontrast hususlara (damarları ve tümörü boyamak için kullanılacak ilaçlara) karşı alerjisi sorgulanır. Damar yapısı birtakım tetkiklerle kıymetlendirilir. Teknik olarak sürece uygunluk bu sayede değerlendirilmiş olur. Tüm bu hazırlık süreçleri ekseriyetle bir gün içerisinde sonlandırılabilmektedir. Hasta süreç öncesi aç olmalıdır. Hekiminin süreç öncesi yaptığı tavsiyeler varsa bunlara uyularak sürece gelinmesi ehemmiyet arz etmektedir.
Kemoembolizasyon Süreci Nasıl Yapılır?
Kemoembolizasyon süreci klasik manada anjiografi süreçlerinden çok da farklı bir süreç değildir. Hastalar birebir kalp – beyin anjiografisinde olduğu üzere anjiografi odasında lokal anestezi ile sürece alınırlar. Kalp-beyin anjiografisinde olduğu üzere birtakım kateterler (plastik tüpler) ve guidewire denen klavuz tellerle kanserli dokuya kadar ilerlenir. Buraya kadar olan süreç klasik anjiografi süreçlerinden farksızdır. Fakat daha sonrasında kanserli dokunun beslenmesini sağlayan atardamarlar aranarak (ya da daha evvelden saptandıysa direkt bulunarak) bu damarların içerilerine birtakım mikrokateterler ve mikro klavuz teller ile girilir. Kanseri besleyen damar bulunduktan sonra bu damar içerisine yüklü ölçüde kemoterapi ilacı ve embolizasyon gereci (tıkayıcı partikül) enjekte edilir. Kullanılan tıkayıcı partiküller birden fazla vakit 15-20 mikrondan başlayarak 1000 mikron üzere yüksek büyüklüklere ulaşabilen, damar tıkama özelliği bulunan mikroküreciklerdir.
Bazen bu kürelere kemoterapi hususları emdirilerek de enjeksiyon yapılabilir. Bunun için geliştirilmiş özel medikal teknolojiler bulunmaktadır. Ya da mikro küreler dışında embolizasyon için tasarlanmış özel alkol partikülleri (PVA) yahut mekanik olarak embolizasyon sağlayan tıkayıcı metaller (koiller – coil) kullanılabilmektedir. Enjeksiyon süreci bittikten sonra süreç çok kısa müddette sonlandırılır. Süreç ortalama 1 saat kadar sürmektedir (hastanın hazırlığı da dahil)
Kemoembolizasyon Sonrası Hasta Neler Hisseder?
İşlem sonrasında hastalarda kısa müddetli ağrılar oluşabilmektedir. Bu ağrılara mide bulantısı eklenebilir. Çoklukla kolay ağrı ve bulantı giderici ilaçlar ile bu durum denetim altına alınmaktadır.
Bazı hastalarda kemoembolizasyon süreci sonrasında post embolizasyon sendromu denen grip-nezle gibisi şikayetler oluşabilmektedir. Post embolizasyon sendromunda bu şikayetler hafif ağrı-ateş-halsizlik üzere 1-2 gün süren süreksiz semptomlardır.
Kemoembolizasyon süreci sonrasında hastalar ekseriyetle 1 gün hastanede yatırılırlar. Hastanede kalmak için öteki bir mazereti olmayan hastalar süreçten bir gün sonra taburcu edilebilirler. Bu bir günlük süreç içerisinde hastalara ağrı denetimi yapılır. Ayrıyeten süreç anjiografik bir süreç olduğu için, kasık damarlarından girilen bu hastaların kısa aralıklar ile damarları denetim edilir.
Kemoembolizasyon Yapılan Hastaların Takipleri Nasıl Yapılır?
Kemoembolizasyon süreci sonrası hastanın genel durumu, tedaviye olan karşılığı bir grup klinik skorlama teknikleri ve kişiyi takip eden onkoloğun yakın muayene ve laboratuar takibi ile takip edilmektedir.
Karaciğerinde bulunan kitle lezyonu ayrıyeten görüntüleme ile takip edilmelidir. Bu görüntüleme takibinde çoklukla ve sıklıkla Ultrasonografi, Bilgisayarlı Tomografi, MR yahut PET/BT aygıtları kullanılmaktadır. Kemoembolizasyon süreci sonrası Radyolojik takip (USG,MRG,BT) boyut açısından hayli değerli bilgiler vermekte, kanser odağının küçülüp küçülmediği, yayılımının azalıp azalmadığı takip edilmektedir. Bir Nükleer Tıp sistemi olan PET/BT ile ise ek olarak kanser odağının metabolizmasının azalıp azalmadığı, kanser dokusu içerisinde hala canlı-aktif hücrelerin bulunup bulunmadığı anlaşılmış olur.
Kemoembolizasyon tedavisi süreci sonrasında hastalar için 3.ayda, 6. ayda ve sonrasında hastaya nazaran değişen sıklıkla görüntüleme takibi yapılmalıdır. Birtakım hastalarda bu sıklık hastanın özel durumuna nazaran değişiklik gösterebilmektedir.
